«ΕΥΡΩ – ΔΡΑΧΜΗ», ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΠΗΓΗ: ΙΣΚΡΑ

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ, δρ οικονομικών επιστημών

Η βαθιά και παρατεταμένη κρίση της ελληνικής οικονομίας με αιχμή την κρίση δημόσιου χρέους, εκτός από τις ενδογενείς αιτίες του ελληνικού καπιταλισμού, συμπυκνώνει και τις συνέπειες της κρίσης της ευρωζώνης και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ (30.1.12), οι επικεφαλής 25 κυβερνήσεων σε σύνολο 27 (εκτός Αγγλίας και Τσεχίας), συμφώνησαν στην εφαρμογή σειράς μέτρων που οδηγούν ουσιαστικά σε μια νέα ευρωζώνη προς αντιλαϊκότερη - αντιδημοκρατικότερη κατεύθυνση.

Ειδικότερα το νέο «δημοσιονομικό σύμφωνο» θέτει ως δέσμευση τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και το «διαρθρωτικό έλλειμμα» (στη διάρκεια ενός οικονομικού κύκλου με περιόδους ύφεσης και ανόδου) να μην ξεπερνά το 0,5% του ΑΕΠ και το ετήσιο το 3%, ενώ το δημόσιο χρέος θα πρέπει να μειωθεί στο 60% του ΑΕΠ (με ετήσιο ρυθμό 5%). Σε περίπτωση αποκλίσεων θα επιβάλλονται πρόστιμα από 0,1-0,2% του ΑΕΠ. Από την άλλη το πρόβλημα της κεφαλαιακής επάρκειας του Μηχανισμού Στήριξης «ESM» για τη δανειακή στήριξη των χωρών με υψηλό χρέος παραμένει άλυτο, ενώ για την ανάπτυξη και την απασχόληση διατίθενται ελάχιστα κονδύλια (κυρίως τα αδιάθετα του προϋπολογισμού της ΕΕ της περιόδου 2007-13, ύψους 20 δις €). Τέλος η νέα συμφωνία θα οριστικοποιηθεί το Μάρτιο' 12, χωρίς να υπάρχει διαδικασία δημοψηφισμάτων για έκκριση από τους ευρωπαϊκούς λαούς.

1. Η νέα ευρωζώνη «δημοσιονομικό κάτεργο» για τους λαούς. Οι αδύναμες χώρες σε καθεστώς εξανδραποδισμού (υποδούλωσης)
 

Η νέα συμφωνία συνέχεια των αποφάσεων της 9ης Δεκέμβρη '11, όχι μόνο δεν επιλύει αλλά οξύνει τη βαθιά εσωτερική αντίφαση της ευρωζώνης, ανάμεσα στο μόνιμο «κλείδωμα» της ισοτιμίας των νομισμάτων, χωρών με διαφορετικό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, η οποία λειτουργεί ως μηχανισμός παραγωγής «πλεονασμάτων» στις ισχυρές χώρες και «ελλειμμάτων» στις αδύναμες. Επίσης δεν υπάρχει ενιαία μακρο-οικονομική πολιτική (δημοσιονομική, νομισματική, εισοδηματική) και μια αντίστοιχη αναπτυξιακή με ανακατανομή πόρων και εισοδημάτων μεταξύ χωρών και κοινωνικών ομάδων, ώστε να προωθούν την οικονομικοκοινωνική σύγκλιση. Ούτε επίσης υπάρχει κεντρική τράπεζα σε ρόλο δανειστή «τελευταίας καταφυγής» και ισχυρού κέντρου ρύθμισης των χρηματο-πιστωτικών σχέσεων. Οι ανεδαφικοί και «εν πολλοίς» ανιστόρητοι ισχυρισμοί για πρωτογενή πλεονάσματα και ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς με κυρώσεις, πρόστιμα κά, ανάγουν κρίσιμα ζητήματα οικονομικής πολιτικής (ανάπτυξης, αναδιανομής εισοδήματος, φορολογίας, δημοσίων δαπανών, κά), σε τεχνικά θέματα λογιστικού ισοζυγίου εσόδων-εξόδων, καθώς κυρώσεων και ποινών στους δήθεν «απείθαρχους».!

Το μεγάλο θέμα της ανάπτυξης και απασχόλησης, η επίλυση του επαφίεται στο «μηχανισμό της αγοράς», ενώ η εισοδηματική πολιτική του χαμηλού εργατικού κόστους, αποτελεί το μόνο διαθέσιμο μοχλό στήριξης της ανταγωνιστικότητας των αδύναμων οικονομιών. Στο λεξικό της «νέας οικονομικής διακυβέρνησης», οι έννοιες της ανακατανομής, της οικονομικής σύγκλισης, της περιφερειακής ανάπτυξης, της διασφάλισης κοινωνικών δικαιωμάτων, της δικαιότερης κατανομής πλούτου, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, κά, παραμένουν οιονεί άγνωστες.! Όσον αφορά στο θέμα του χρέους, ο «μηχανισμός στήριξης» (EFSF/ESM) με τα λιγοστά κεφάλαια των 500 δις, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τις δανειακές ανάγκες οικονομιών, τύπου Ιταλίας, με χρέος 2 τρις €, ενώ το λειψό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους χαρακτηρίζεται «εξαίρεση» που δεν πρέπει να επαναληφθεί σε άλλη χώρα. Τέλος το έλλειμμα δημοκρατίας στη λειτουργία των θεσμικών οργάνων ευρωζώνης και ΕΕ, με τον άξονα «Μερκόζι», δεν μειώνεται αλλά διευρύνεται, με αποτέλεσμα χώρες και λαοί να μην έχουν λόγο σε θεμελιώδεις επιλογές που αφορούν το μέλλον τους.

Συμπερασματικά, για μια ακόμα φορά διαπιστώνεται ότι, το αντιλαϊκό και αντιδημοκρατικό οικοδόμημα της ΟΝΕ (ευρωζώνης-ευρώ), δεν επιδέχεται μεταρρυθμίσεις «επί τω βελτίω» και χρειάζεται διάλυση ή ανατροπή του. Η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, για να είναι φερέγγυα και βιώσιμη ώστε να αντιστοιχεί στις απαιτήσεις του «ιστορικά αναγκαίου» (σοσιαλισμού), προϋποθέτει καινούργια «αρχιτεκτονική» που θα έχει ως θεμέλια τα συμφέροντα των λαών και των εργαζόμενων της Ευρώπης, σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

2. Το PSI, η δανειακή σύμβαση και το νέο Μνημόνιο. Ο ελληνικός λαός σε ρόλο «Προμηθέα Δεσμώτη».

Οι εμπειρίες από την εφαρμογή του «Μνημονίου», στο όνομα αποφυγής της χρεοκοπίας ήταν δραματικές. Μεγάλες μειώσεις στο λαϊκό εισόδημα, υποβάθμιση βιοτικού επιπέδου, εκρηκτική αύξηση ανεργίας ιδιαίτερα στους νέους, μεγάλη μείωση ΑΕΠ (σωρευτικά 20%), κλείσιμο 430.000 ΜΜΕ, παραγωγική παρακμή, φτωχοποίηση ευρύτερων στρωμάτων, αυτοκτονίες, κά. Με το λεγόμενο PSI, τη νέα δανειακή σύμβαση και το νέο Μνημόνιο τα φαινόμενα θα πολλαπλασιαστούν. Η «δήμευση του ελληνικού λαού», ιδιαίτερα μισθωτών και συνταξιούχων, θα γίνει καθολική. Η λεηλασία του λαϊκού εισοδήματος, θα συνοδευτεί από λαφυραγώγηση της δημόσιας περιουσίας και από δραματικές «παράπλευρες απώλειες» στις εργασιακές σχέσεις, χρεοκοπημένα ασφαλιστικά ταμεία, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, κά. Στην καλύτερη περίπτωση το χρέος μετά μια δεκαετία θα διαμορφωθεί στο 120% του ΑΕΠ, όσο ήταν και το 2009. Ακόμα κι στην απίθανη περίπτωση που όλα τα σενάρια για το PSI, τη νέα δανειακή σύμβαση και το νέο Μνημόνιο εξελιχθούν ευνοϊκά και πετύχουμε ως χώρα στην τρέχουσα δεκαετία ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα 1%, πληθωρισμό 1-1,5% και αύξηση ΑΕΠ 1% το χρόνο, το χρέος το 2020 θα είναι 174% του ΑΕΠ, ενώ για να μειωθεί στο 120% θα χρειαστεί ρυθμούς ανάπτυξης ΑΕΠ 4,5%, κάτι εντελώς εξωπραγματικό.! Από την άλλη η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο αγγλικό δίκαιο, η προσαύξηση του χρέους με 130 δις € και οι δεσμεύσεις του νέου «Μνημονίου», βάζουν χοντρές «αλυσίδες» στη χώρα, μετατρέποντας την σε άθλιο προτεκτοράτο.! Κατά συνέπεια αν δεν ανατραπούν αυτές οι επιλογές, ο ελληνικός λαός θα βιώσει το μαρτύριο του «Προμηθέα Δεσμώτη», με τους «γύπες των αγορών» και του χρηματιστικού κεφαλαίου, να τρώνε τα «σπλάχνα» του και το μέλλον της νέας γενιάς, για απροσδιόριστο διάστημα.

Η εγχώρια τρικομματική κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ) με τις εντολές της υπερεθνικής τρόϊκα (ΕΕ-ΔΝΤ-ΕΚΤ), προσπαθούν με έωλα και «εν πολλοίς» αγοραία επιχειρήματα να δικαιώσουν την «πολιτική δήμευσης» του ελληνικού λαού, επικαλούμενοι άλλοτε τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, άλλοτε την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και έχοντας πάντα ως αφετηρία την «πάση θυσία» παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη κινδυνολογώντας ότι η έξοδος από αυτήν σημαίνει εθνική καταστροφή. Μάλιστα σε πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή (13.1.12) ο δοτός πρωθυπουργός Λ.Παπαδήμος, ισχυρίστηκε ότι «ανεξαρτήτως από το τι προτείνουν οι δανειστές μας, η θέση της κυβέρνησης είναι υπέρ της μείωσης των μισθών προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κεντρικό οικονομικό πρόβλημα της χώρας που είναι η χαμηλή θέση της στην διεθνή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών». Αναπαράγεται δηλαδή μια χρόνια λαθεμένη αντίληψη ότι η μείωση των μισθών και γενικά το εργατικό κόστος, αποτελεί βασικό μοχλό ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της οικονομίας.

Ωστόσο είναι γνωστό ότι οι μισθοί στη Γερμανία είναι διπλάσιοι απ' ότι στην Ελλάδα και η ανταγωνιστικότητας είναι πολλαπλάσια της ελληνικής, όπως και οι μισθοί στις τριτοκοσμικές χώρες σε σχέση με την Ελλάδα και η ανταγωνιστικότητα τους είναι χαμηλότερη. Πυρήνας της ανταγωνιστικότητας είναι η παραγωγικότητα η οποία στηρίζεται στην καλύτερη τεχνολογία, στην καλύτερη οργάνωση, επαγγελματική κατάρτιση, επιστημονική έρευνα, κά, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει το marketing, η διαφήμιση, τα δίκτυα πωλήσεων κά, όπως επίσης και η συναλλαγματική ισοτιμία. Εδώ ακριβώς είναι που υπάρχει «εκκωφαντική σιωπή» εκ μέρους κυρίαρχης οικονομικής και πολιτικής ελίτ. Η συμμετοχή της χώρας στο ευρω-νόμισμα, έχει αυξήσει εικονικά την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας (η σχέση ευρώ-δολαρίου από 1:1 το 2000, είναι 1:1,36 σήμερα), κάνοντας πιο ακριβά κατά 36% τα ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Αν λάβουμε υπ' όψη ότι το εργατικό κόστος στην ελληνική βιομηχανία ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 15% του συνολικού κόστους, μια μείωση μισθών 50%, θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα τους μόλις 7,5%, ενώ χωρίς....καμιά δαπάνη μισθών η βελτίωση θα είναι 15%. Αντίθετα η δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματος κατά 20%, βελτιώνει άμεσα στο αντίστοιχο ύψος κατά 20% την ανταγωνιστικότητα.! Άρα η απώλεια του όπλου της συναλλαγματικής πολιτικής, αποδυναμώνει δραστικά την άμυνα μιας οικονομίας, ενώ η περικοπή μισθών, πέρα από τις δραματικές συνέπειες στο βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων, δεν δίνει καμιά προοπτική ενίσχυσης της. Από την άλλη η απουσία συγκροτημένης πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης και ενίσχυση της παραγωγικότητας, αναπαράγουν το «φαύλο κύκλο» υπανάπτυξης, ύφεσης, ανεργίας, δανεισμού, πολιτικών λιτότητας, κοκ.

Η οικονομική θεωρία και πρακτική έχει δείξει ότι μόνο ο «ανηφορικός δρόμος» προς την ανταγωνιστικότητα (μέσω αύξησης της παραγωγικότητας) σε αντίθεση με τον «κατηφορικό δρόμο» (φθηνό εργατικό κόστος), σε συνδυασμό με την κατάλληλη συναλλαγματική πολιτική, μπορεί να ενισχύσει την βιώσιμη ανάπτυξη, την απασχόληση, το εισόδημα, την αγοραστική δύναμη, κά. Από αυτήν την άποψη η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα (νέα δραχμή) και η εφαρμογή συναλλαγματικής πολιτικής με βάση τα συμφέροντα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Κατά συνέπεια είναι εντελώς κούφιο το σύνθημα, «καμιά θυσία για το ευρώ, καμιά ψευδαίσθηση για τη δραχμή».! Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι η συναλλαγματική πολιτική, ως ένας μοχλός ρύθμισης της οικονομίας, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό οικονομικό όπλο άμυνας μιας χώρας, ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και «εν δυνάμει» στήριξης της ανάπτυξης.

Ψευτοδίλημμα αποτελεί και ο ισχυρισμός «είτε παραμονή στο ευρώ είτε εθνική καταστροφή», το οποίο κατ' ουσίαν αποτελεί αναπαλαίωση του παλαιού διλήμματος περί «κομμουνιστικού κινδύνου» και «ανήκωμεν στην Δύσην». Πρόκειται για ιδεολόγημα που εξυπηρετεί πολιτικές-οικονομικές σκοπιμότητες των κυρίαρχων αστικών δυνάμεων και της υπερεθνικής ελίτ των Βρυξελών. Αντί άλλης επιχειρηματολογίας αναφέρουμε ότι η σχέση δολαρίου-δραχμής στην περίοδο 1970-2000, από 30 δραχμές το 1970 ανήλθε σε 367 δραχμές το 2000, δηλαδή ανατίμηση του 12 φορές.! Δεν νομίζουμε ότι κάποιος μπορεί να ισχυριστεί η συγκεκριμένη περίοδο ήταν ....κόλαση για τον ελληνικό λαό.! Αντίθετα εξ' αιτίας της «τεχνητής» ανατίμησης της δραχμής λόγω πρόσδεσης της στο ευρώ και πλαστής ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, τα ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες έγιναν ακριβότερα χάνοντας έδαφος στην εγχώρια και διεθνή αγορά, με αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των ελλειμμάτων στο εμπορικό ισοζύγιο και κρατικό προϋπολογισμό, αυξάνοντας αντίστοιχα το δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό (κυρίως από εξωτερικό) και τροφοδοτώντας την κρίση υπερχρέωσης η οποία σε συνδυασμό με την αδυναμία δανεισμού «τελευταίας καταφυγής» από την κεντρική τράπεζα, απογείωσε τα spreads δανεισμού, έφερε το «Μνημόνιο», το PSI, τη νέα δανεική σύμβαση, νέο «Μνημόνιο» κά. Κατά συνέπεια η παραμονή στην ευρωζώνη σε συνθήκες «δημοσιονομικού κάτεργου», είναι αυτή που αποτελεί πραγματική καταστροφή για τη χώρα και ανοίγει δυστυχώς το δρόμο στην επίσημη χρεοκοπία και....στην κοινωνική κόλαση.!

3. Εθνικό νόμισμα, βιώσιμη ανάπτυξη, προοδευτική έξοδος από την κρίση.

Είναι φανερό ότι αυτή η πολιτική της «πάση θυσίας» παραμονής στην ευρωζώνη, είναι μια καταστροφική στρατηγική για τον ελληνικό λαό, ενώ η άρνηση πληρωμής του χρέους, η αποδέσμευση από την ευρωζώνη και η εφαρμογή μια εναλλακτικής οικονομικής στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης και προοδευτικής εξόδου από την κρίση, υπό την ηγεσία μιας λαϊκής κυβέρνησης των ριζοσπαστικών-αριστερών δυνάμεων, αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική και φερέγγυα αφετηρία για ελπιδοφόρα πορεία της ελληνικής κοινωνίας προς το μέλλον. Σε τι ακριβώς συμπυκνώνεται η εναλλακτική οικονομική στρατηγική; Αποφεύγοντας εκτεταμένες αναλύσεις επισημαίνουμε επιγραμματικά την ανάγκη δέσμης μέτρων γύρω από δέκα άξονες.

1) «Αθέτηση πληρωμών» δημόσιου χρέους κάνοντας χρήση του διεθνούς δικαίου («κατάσταση ανάγκης» και «απεχθές χρέος») για άμεση ανακούφιση του κρατικού προϋπολογισμού από τα τεράστια τοκοχρεολύσια κυρίως στο διάστημα 2012-2015. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2012, προβλέπονται φορολογικά έσοδα 54 δις, € ενώ οι δαπάνες για τοκοχρεολύσια ξεπερνούν τα 60 δις και άλλα 25 δις για πληρωμές βραχυπρόθεσμου χρέους. Με την άρνηση πληρωμής τοκοχρεολυσίων η χώρα δεν έχει ανάγκη νέου δανεισμού για καταβολή μισθών, συντάξεων, κοινωνικών, αναπτυξιακών λειτουργικών, κλπ, δαπανών.

2) Ανατροπή «Μημονίου», αποδέσμευση από την ευρωζώνη και ανάκτηση ελέγχου βασικών εργαλείων άσκησης της οικονομικής πολιτικής (συναλλαγματικής, νομισματικής, πιστωτικής, δημοσιονομικής, εισοδηματικής, αναπτυξιακής, κλπ).

3) Εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών, έλεγχο της κίνησης κεφαλαίων και αξιοποίησης λαϊκών αποταμιεύσεων για στήριξη της ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομίας.

4) Επεξεργασία ανορθωτικού προγράμματος ανάταξης της χώρας με στόχο την αύξηση της απασχόλησης, του εθνικού εισοδήματος και τη δικαιότερη αναδιανομή του.

5) Ριζική εξυγίανση δημόσιων οικονομικών με αύξηση των εσόδων και δικαιότερη κατανομή φορολογικών βαρών, καθώς πολιτική δαπανών με αναπτυξιακά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.

6) Στήριξη αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, ενίσχυση κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών, ειδικά προγράμματα για οικογενειακή γεωργία και μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις.

7) Επιστροφή υπό εθνικό έλεγχο όλων των βιώσιμων ΔΕΚΟ, και επέκταση τους σε νέους τομείς στρατηγικής σημασίας.

8) Καταπολέμηση καρτέλ και μονοπωλιακών κυκλωμάτων, περιορισμός και έλεγχος της δράσης των πολυεθνικών εταιριών.

9) Ανάπτυξη ισότιμων οικονομικών σχέσεων με όλες τις χώρες, στα πλαίσια μιας πραγματικής πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής.

10) Βαθύς εκδημοκρατισμός του κράτους, ανάπτυξη θεσμών λαϊκού ελέγχου και ουσιαστικής «συμμετοχής» των εργαζόμενων στα βασικά κέντρα των οικονομικών αποφάσεων.

Οι παραπάνω άξονες-μέτρα, αμφισβητούν το DNA της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και αποτελούν αφετηρία ριζοσπαστικών αλλαγών που ανοίγουν δρόμους για προωθημένους κοινωνικούς μετασχηματισμούς με ορίζοντα το σοσιαλισμό. Δεν έχουν αποκλειστικά εθνοκεντρικό προσανατολισμό, αλλά μπορούν σχεδόν στο σύνολο τους να εφαρμοστούν σε υπερεθνικό επίπεδο, στα πλαίσια είτε μιας πραγματικής ένωσης χωρών ομοσπονδιακού χαρακτήρα είτε κάθε χώρας ξεχωριστά, με την ύπαρξη ανάλογων πολιτικών συσχετισμών.

Η εφαρμογή του προγράμματος κοινωνικο-οικονομικής ανόρθωσης, ανταποκρίνεται στις ανάγκες, στα συμφέροντα και στις προσδοκίες της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού και πρώτα απ' όλα των μισθωτών-εργαζόμενων, της αγροτιάς, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και της νέας γενιάς. Οι κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις προώθησης των στόχων είναι η ανάπτυξη ενός ρωμαλέου και πολύμορφου κινήματος αντίστασης, ανατροπής και αλληλεγγύης ως όχημα βάσης για την προώθηση της συγκεκριμένης στρατηγικής και την ανάδειξη κυβέρνησης ριζοσπαστικών-αριστερών δυνάμεων, στη δημιουργία της οποίας μια συμπαραταγμένη Αριστερά μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά. Η παθητικότητα, μοιρολατρία και αποδοχή τετελεσμένων, η καλλιέργεια κλίματος «ραγιαδισμού» και υποτέλειας απέναντι στην τρόϊκα και στους ατλαντικούς «προστάτες», είναι η χειρότερη επιλογή και δεν αντιστοιχεί στις αγωνιστικές παραδόσεις, τις ιστορικές παρακαταθήκες, την αδούλωτη, υπερήφανη και αξιοπρεπή στάση του λαού μας απέναντι σε ξένους και εγχώριους δυνάστες.

Ο συντονισμός και αναβάθμιση της δράσης του ριζοσπαστικού ελληνικού κινήματος με αντίστοιχα κινήματα στις χώρες της ΕΕ, αποτελεί στις σημερινές συνθήκες, αναντικατάστατο μέσο επιτυχίας των πιο πάνω αλλαγών και ενθάρρυνσης ανάλογων ανατροπών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα ανοίξει ελπιδοφόρους δρόμους για μια Ευρώπη των λαών, των εργαζόμενων και της σοσιαλιστικής προοπτικής. Κατά συνέπεια η θεώρηση μας δεν οδηγεί σε «εθνική αναδίπλωση» αλλά συνδυασμό της πάλης σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Η ιστορική εμπειρία, τόσο η πρόσφατη («Μπολιβαριανή διαδικασία» στη Λατινική Αμερική), όσο και η παλαιότερη (απόπειρα σοσιαλιστικής ολοκλήρωσης στα πλαίσια της ΚΟΜΕΚΟΝ), δείχνει ότι το στοιχείο της ισότιμης συνεργασίας των λαών και η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων διεθνοποίησης-παγκοσμιοποίησης της οικονομικής ζωής, δεν περνάει αναγκαστικά από τις συμπληγάδες του «νεοφιλελευθερισμού», τύπου «ευρωζώνης», «συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου», «τελωνειακές ενώσεις», κά, αλλά μπορεί να βρει «γόνιμο έδαφος» στην ισότιμη προσέγγιση και συνεργασία των χωρών, σε όφελος των πραγματικών δημιουργών του πλούτου και σεβασμού του περιβάλλοντος.

*Ομιλία στην εκδήλωση της «Πρωτοβουλίας για την ΕΛΕ» με τίτλο: Εναλλακτικές προτάσεις εξόδου από την κρίση
(Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2011, «Floral», Εξάρχεια)
Σειρά συζητήσεων «Κοινωνία υπό κατασκευή» λόγια και εικόνες από την ελληνική κρίση