PSI: Μια απάτη που ψάχνει νομιμοποίηση

ΠΗΓΗ: Sofokleous 10

του Γ. Βαρουφάκη

Εν αρχή ην η Απόλυτη Άρνηση. Αργότερα, η Άρνηση άρχισε να υποχωρεί κάτω από το βάρος της Πραγματικότητας. Υποχωρούσε όμως βασανιστικά αργά με αποτέλεσμα, όσο πέρναγε ο χρόνος, η Ελλάδα να απολέσει την όποια δυνατότητα είχε να ανακάμψει προτού να καούν πολλά «χλωρά» μαζί με τα «ξερά». Οι αντοχές της Άρνησης της Πραγματικότητας οδήγησαν στην μεταλαμπάδευση της Κρίσης σε όλη την ευρωζώνη, μετατρέποντας προβλήματα ρευστότητας σε πτωχεύσεις αρχικά στην Ιρλανδία, αργότερα στην Πορτογαλία κ.ο.κ. Ακόμα και σήμερα, η Άρνηση καλά κρατεί. Ίσως όμως το ελληνικό PSI να αποτελέσει τον προάγγελο του τέλους της. Αν όχι, είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς πως η ευρωζώνη θα επιβιώσει.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Απόλυτη Άρνηση ξεκίνησε πριν δυο χρόνια με εκείνο το τριπλό Nein την εποχή που η ελληνική οικονομία μπήκε στην σκοτοδίνη του δημόσιου χρέους, της ύφεσης και της στάσης επενδύσεων: Nein στην διάσωση, nein σε σοβαρή μείωση επιτοκίων, nein στο κούρεμα (ή αναδιάρθρωση ή μερική στάση πληρωμών). [1] Μερικούς μήνες μετά, τον Μάη του 2010, όταν οι χρηματαγορές ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με την ασφυξία, ένα από τα τρία nein απεσύρθη: Το ελληνικό Μνημόνιο και η δανειακή σύμβαση-βουνό (των €110 δις) ήταν γεγονός. Όμως τα άλλα δύο nein παρέμεναν: Τα επιτόκια παρέμειναν απαγορευτικά για το ελληνικό δημόσιο και, βέβαια, ούτε κουβέντα για κούρεμα του χρέους.

Μερικούς μήνες αργότερα, όταν έγινε πασιφανές ότι η ασθένεια είχε μεταφερθεί στο Σμαραγδένιο Νησί, καθ’ οδόν για την Ιβηρική Χερσόνησο, η Γερμανία αποφάσισε ότι ένα δεύτερο, από τα αρχικά τρία, nein έπρεπε να αποσυρθεί: Προβλέφθηκαν κουρέματα για το χρέος των «πεσόντων» κρατών –μελών που όμως αναβλήθηκαν μέχρι το προσωρινό ταμείο διάσωσης, το EFSF, να αντικατασταθεί από τον μόνιμο μηχανισμό, το ESM, το 2013. Πέρασαν άλλοι οκτώ μήνες έως ότου, τον Ιούλιο του 2011, φτάσαμε σε ένα νέο κομβικό σημείο: Το κούρεμα του ελληνικού χρέους ανακοινώθηκε, μόνο που του δόθηκε ένα νέο Οργουελιανό ακρώνυμο: PSI το ονόμασαν [2] ώστε να ακούγεται σαν κάτι που σκαρφίστηκαν οι ίδιοι οι ιδιώτες-δανειστές του ελληνικού κράτους.

Η κεντρική ιδέα ακουγόταν λογική: Γιατί να πρέπει να σηκώσουν το βάρος της διάσωσης του ελληνικού (και αργότερα του Ιρλανδικού, Πορτογαλικού κλπ δημοσίου) μόνον οι φορολογούμενοι των πλεονασματικών κρατών; Γιατί να μην αναλάβουν μέρος του βάρους και οι άπληστοι τραπεζίτες οι οποίοι τόσα χρόνια δάνειζαν με το αζημίωτο τα ανόητα κράτη (την ώρα που γνώριζαν καλά την επισφαλή κατάσταση των δημοσιονομικών τους); Πως αλλιώς θα τους δινόταν ένα μάθημα κι ένα κίνητρο την επόμενη φορά να προσέχουν σε ποιον δανείζουν; Αυτό το επιχείρημα ακουγόταν εύηχο στην Ομοσπονδιακή Βουλή του Βερολίνου, στο Παρίσι, στην Αθήνα ακόμα, οπουδήποτε υπήρχε ένα κοινό το οποίο με χαρά άκουγε λόγια που υπόσχονταν μια κάποια τιμωρία των τραπεζών οι οποίες με την αλόγιστη συμπεριφορά τους, τόσα χρόνια, διακινδύνευσαν το βιοτικό επίπεδο των αναπτυγμένων χωρών δανείζοντας με χρήμα τοξικό, χωρίς ειρμό και μέτρο, τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα.

Αλίμονο όμως, στην Εποχή της Τραπεζοκρατίας [3], ακόμα και ένα «βαθύ» κούρεμα των χρεών προς τις τράπεζες μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί επικερδές για τα πιο σκοτεινά και απεχθή μέρη του αχαλίνωτου τραπεζικού και παρατραπεζικού συστήματος. Πράγματι, μόλις ανακοινώθηκε το ελληνικό PSI τον Ιούλιο του 2011, το σκιώδες τραπεζικό σύστημα (τα hedge funds, τα λεγόμενα «οχήματα ειδικού σκοπού» ή special vehicles κλπ) έζησαν στιγμές μεγάλης δόξας. Πως; Αγόρασαν μαζικά ελληνικά ομόλογα, σε τιμές εξευτελιστικές, δηλαδή στο 30% της ονομαστικής τους αξίας, με σκοπό να τα ανταλλάξουν με νέα ελληνικά ομόλογα (του Αγγλικού δικαίου όμως) τα οποία, παρά την πολύ πιο μακρά διάρκειά τους, προβλεπόταν να έχουν (διαχρονική) αξία πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που κατέβαλαν για να αγοράσουν τα παλαιά. Επρόκειτο για ένα ιδιαίτερα επικερδές (για τους ιδιώτες)… κούρεμα! Να γιατί τελικά η Συμφωνία της 21ης Ιουλίου ήταν μια τρύπα στο νερό και το πρώτο PSI ναυάγησε: Από τη μία το ελληνικό δημόσιο δεν θα είχε κανένα κέρδος (και μόνο τα hedge funds θα έκαναν πάρτι) ενώ από την άλλη η ύφεση πήρε νέα τροπή πολύ γρήγορα και μάλιστα τόσο ειδεχθή που εντός του καλοκαιριού οι ηγέτες μας αναγκάστηκαν, εν μέσω των διακοπών τους, να παραδεχθούν ότι η «λύση» του Ιουλίου δεν ήταν παρά επιδείνωση του προβλήματος.

Το περασμένο φθινόπωρο, λοιπόν, οι πεφωτισμένοι ηγέτες μας αναγκάστηκαν να βρουν μια νέα «οριστική λύση». Έκατσαν και σκέφτηκαν ότι τελικά χρειάζεται ένα ακόμα βαθύτερο κούρεμα, έτσι ώστε και να μην ανταμειφθούν τα hedge funds και το ελληνικό δημόσιο να ανακουφιστεί από ένα σημαντικό μέρος του χρέους. Έτσι γεννήθηκε το δεύτερο PSI, το PSI Mk2. Πρώτο θύμα του PSI Mk2 ήταν, ως γνωστόν, ο Γιώργος Παπανδρέου ο οποίος φάνηκε ανίκανος να το προωθήσει, έχοντας ήδη σπαταλήσει την προηγούμενη διετία ό,τι πολιτικό κεφάλαιο είχε. Ο αντικαταστάτης του, που παρεμπιπτόντως έως και τρεις μέρες πριν την πρωθυπουργοποίησή του διερρήγνυε τα  ιμάτιά του ότι το PSI δεν είναι «ούτε αναγκαίο ούτε και επιθυμητό», ανέλαβε την μετατροπή του PSI Mk2 ως τον νέο εθνικό στόχο, ως τον φάρο που θα οδηγήσει την χώρα από την πυκνή ομίχλη της Κρίσης, ως τον λόγο για τον οποίο πρέπει να τον εμπιστευτούμε, να τον στηρίξουμε, να τον δοξάσουμε.

Επί της ουσίας, το PSI Mk 2 προέβλεπε το εντυπωσιακό κούρεμα του 50% στην ονομαστική αξία των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες και οι παρατράπεζες (όχι όμως και η ΕΚΤ). Προέβλεπε μάλιστα την αντικατάσταση  των παλαιών ομολόγων με νέα ομόλογα μισής ονομαστικής αξίας και πολύ μακρύτερης διάρκειας. Αυτό σημαίνει ότι, δεδομένου ότι τα επιτόκια των νέων ομολόγων δεν θα ξεπερνούσαν το 5% με 6%, η διαχρονική αξία των νέων ομολόγων (που θα αντικαταστούσαν τα παλαιά) δεν θα ξεπερνούσε το 40% των παλαιών. Με απλά λόγια, οι ομολογιούχοι του ελληνικού δημοσίου θα αποδέχονταν, και μάλιστα εθελοντικά, να χάσουν 60 λεπτά για κάθε ένα ευρώ χρέους. Γιατί εθελοντικά; Από την μεριά της ΕΕ, η εθελοντική φύση του κουρέματος επιβλήθηκε ώστε να μην πυροδοτηθούν τα ασφάλιστρα CDS που έχουν εκδώσει άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες σε περίπτωση υποχρεωτικού κουρέματος (κάτι που θα έβαζε σε δύσκολη θέση τις τράπεζες-εκδότες των CDS). Από την μεριά των τραπεζιτών, αποδέχθηκαν τον χαρακτηρισμό του κουρέματος ως εθελοντικού γιατί απειλήθηκαν με πλήρη στάση πληρωμών. [Έτσι κι αλλιώς, οι πιο πολλοί εξ αυτών (με εξαίρεση της ελληνικές τράπεζες, οι οποίες όμως επιβιώνουν από την «γενναιοδωρία» της ΕΚΤ) είχαν αγοράσει αυτά τα ομόλογα κοψοτιμής…]

Η βασική αρχή της Πτωχοτραπεζοκρατίας είναι: Ουδέν κακόν αμιγές τεράστιων κερδών. Ακόμα και την στιγμή που αντιμετωπίζουν ένα βαθύ κούρεμα, οι επιτήδειοι βρίσκουν κάτι που τους κάνει να χαμογελούν πλατιά. Στην περίπτωση του PSI Mk 2, τα χαμόγελά τους εξηγούνται από δύο λόγους: Πρώτον, όπως είναι γνωστό, οι περισσότεροι των εναπομεινάντων ομολογιούχων τα αγόρασαν περίπου στο 30% της αξίας τους. Εάν το PSI Mk2 επιφέρει ένα κούρεμα μικρότερο του 70%, και πάλι κερδισμένοι είναι. Δεύτερον, οι διευθύνοντες των παρατραπεζών (των hedge funds και των ειδικών οχημάτων που έχουν ιδρύσει στο σκοτάδι οι μεγάλες τράπεζες) είχαν μια νέα φαεινή ιδέα: Δεδομένης της πρεμούρας της ΕΕ να αποτραπεί η πυροδότηση των CDS, και για αυτό να χαρακτηριστεί τα κούρεμα εθελοντικό, τι σταματά τα hedge funds να αγοράσουν κι άλλα ελληνικά ομόλογα και να πουν «Κύριοι εμείς δεν δεχόμαστε το κούρεμα εθελοντικά. Αν θέλετε να μας κουρέψετε, κάντε το. Όμως τότε, καθώς θα μας κουρέψετε υποχρεωτικά, θα καταφύγουμε στο ISDA, στα δικαστήρια αν χρειαστεί, ζητώντας την πυροδότηση των CDS”;

Ήδη, ένα μεγάλο hedge fund αποχώρησε από τις διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση δηλώνοντας ότι θα κάνει ακριβώς αυτό: Θα εκκινήσει δικαστική διαδικασία για να πάρει το 100% της ονομαστικής αξίας των ομολόγων. Πρόκειται βέβαια για κίνηση τακτικής που στόχο έχει να εκβιάσει ένα πολύ μικρότερο κούρεμα που θα τους αποφέρει μεγάλα κέρδη (δεδομένου ότι έχουν αγοράσει πάμφθηνα τα ελληνικά ομόλογα). Ένα είναι σίγουρο: Όσο η ΕΕ επιμένει στο εθελοντικό κούρεμα, στο PSI, την διαπραγματευτική ισχύ την έχει το παρατραπεζικό, σκιώδες χρηματοπιστωτικό, σύστημα.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν θα έχουμε σύντομα μια φανφαρόνικη ανακοίνωση κάποιας συμφωνίας ελληνικής κυβέρνησης και τραπεζιτών για το PSI Mk2. Είναι πολύ πιθανόν να έχουμε. Δεν θα σημαίνει όμως τίποτα αξιόλογο στην πράξη. Για να το πω απλά, το PSI Mk2 είναι ήδη, επί της ουσίας, νεκρό γράμμα – ακριβώς όπως ήταν και το PSI Mk1. Τα καμώματα των παρατραπεζών (πίσω από τις οποίες κρύβονται και πολλές μεγάλες τράπεζες), συν η προβλέψιμη χειροτέρευση της ελληνικής οικονομίας, έχουν εξασφαλίσει την αποτυχία του νέου «σταθεροποιητικού» προγράμματος το οποίο, όπως η κυβέρνηση παραδέχεται, στηρίχθηκε στο… PSI Mk 2.

Τις επόμενες μέρες, οι διαπραγματεύσεις μπορεί να συνεχιστούν κανονικά, η ανακοίνωση της συμφωνίας να γίνει με τυμπανοκρουσίες, όμως, στην πραγματικότητα, ο στόχος της μείωσης (μέσω του PSI Mk 2) του δημόσιου χρέους μας, έως το 2020, στο 120% του ΑΕΠ είναι απολύτως άπιαστος. Κι αν δεν με πιστεύετε, ότι η όλη ιστορία με το PSI απέτυχε παταγωδώς, θυμηθείτε πως την 9η Δεκεμβρίου η ΕΕ αποφάσισε ότι τέρμα τα PSI – ότι το δικό μας θα είναι το τελευταίο. Λάθος ήταν και πέρασε. Έλα όμως που εδώ, στην πιο δοκιμαζόμενη χώρα, ακόμα  μας το παρουσιάζουν ως την βασική στρατηγική εξόδου από την Κρίση!

Και τώρα;

Η χρονιά ξεκίνησε με μια ενδιαφέρουσα και αξιοπρόσεκτη παρέμβαση από τον Αθανάσιο Ορφανίδη, τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και μέλους του Συμβουλίου της ΕΚΤ. Σε επιστολή που δημοσιεύτηκε στους Financial Times της 5ης Ιανουαρίου, ο κ. Ορφανίδης έγραψε: «Οι αγορές δημόσιου χρέους βασίζονται στην εμπιστοσύνη», ουσιαστικά ασκώντας κριτική στους πολιτικούς ηγέτες της ευρωζώνης αναφερόμενος σε μια «…συλλογική αποτυχία των διαμορφωτών της πολιτικής της ευρωζώνης.» Έως εδώ πολύ όμορφα. Όσο για το PSI, ο κ. Ορφανίδης επανέλαβε αυτό που πολλοί λένε: Σηματοδότησε στους επενδυτές, ιδίως στους εκτός Ευρώπης, ότι «το δημόσιο χρέος της ευρωζώνης δεν πρέπει πλέον να θεωρείται ασφαλές και πως δεν υπάρχει πλέον η σιγουριά πως θα αποπληρωθεί στο ακέραιο». Όπως έχω επανειλημμένα γράψει στο protagon.gr από τότε που ανακοινώθηκε τον περασμένο Ιούλιο το πρώτο PSI, έτσι και ο κ. Ορφανίδης θεωρεί πως το ελληνικό PSI αντί να τιμωρεί τους πιο «ένοχους» του τραπεζικού συστήματος, τις παρατράπεζες και τις τράπεζες που κρύβονται πίσω τους, τους έδωσε πάτημα να επιδοθούν σε νέες κερδοσκοπικές περιπέτειες. [Και εκείνος αναφέρει πως τα διάφορα funds αγόρασαν ελληνικά ομόλογα μεταξύ 35 και 40 λεπτών το ευρώ και τώρα επιμένουν να τηρηθούν συμφωνίες που θα τους αποφέρουν θεαματικά κέρδη.]

Βέβαια, οι κακεντρεχείς θα πουν, και ίσως να έχουν δίκιο, ότι ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου είναι λογικό να καταφέρεται εναντίον του PSI, του οποιουδήποτε κουρέματος του ελληνικού δημόσιου χρέους, καθώς οι κυπριακές ιδιωτικές τράπεζες κινδυνεύουν να βουλιάξουν από τα ελληνικά ομόλογα τα οποία, αν κουρευτούν βάναυσα, θα τις οδηγήσουν στα πρόθυρα της πτώχευσης. Παρόλο που έχει μια βάση το επιχείρημα αυτό, δεν είναι αυτός ο λόγος που η άποψη του κ. Ορφανίδη πάσχει. Πάσχει επειδή ο κ. Ορφανίδης κάνει το ίδιο λάθος που κάνουν τα τελευταία δύο χρόνια η κα Merkel, ο κ. Sarkozy και, βεβαίως, η ελληνική κυβέρνηση: Θεωρούν πως το πρόβλημα με το ελληνικό δημόσιο χρέος μπορεί να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα από (α) την βαθειά κρίση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, και (β) το πρόβλημα χρέους των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης. Η αλήθεια όμως είναι ότι το ελληνικό πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εκτός μιας συνολικής λύσης στο πλαίσιο της οποίας να αντιμετωπίζονται τα (α) και (β) και που αντιμετωπίζει την ύφεση που πλήττει πλέον ολόκληρη της Ευρώπη.

Το βασικό αποδεικτικό στοιχείο του περιορισμένου οπτικού πεδίου του κ. Ορφανίδη, που εξ αιτίας του μειώνεται το ειδικό βάρος της (κατά τα άλλα εύλογης) κριτικής που ασκεί στο ελληνικό PSI, είναι η εναλλακτική λύση που προτείνει: Η Ελλάδα, λέει στην επιστολή του ο κ. Ορφανίδης, αντί για PSI χρειάζεται νέα 30ετή δάνεια με επιτόκιο 3%. Το πρόβλημα με την σκέψη αυτή είναι ότι, όπως έγραψα πιο πάνω, δεν λαμβάνει υπ’ όψη την συστημικότητα της Κρίσης. Π.χ. δεν είναι δυνατόν να πιστέψει κανείς πως θα μπορούσε η Ευρώπη να συναινέσει σε 30ετή δάνεια με 3% επιτόκιο για την Ελλάδα χωρίς παράλληλα να χορηγούνται αντίστοιχα δάνεια στην Ιρλανδία, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, ακόμα και στο Βέλγιο. Και δεν είναι δυνατόν να λείπει η πρόβλεψη επανακεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών που χρειάζονται τουλάχιστον μισό τρις ευρώ (όχι σε δάνεια από την ΕΚΤ αλλά σε νέα κεφάλαια). Οπότε το ερώτημα τίθεται; Που θα βρεθούν τα περίπου τρία τρις που χρειάζονται για αυτόν τον σκοπό; Ο κ. Ορφανίδης δεν απαντά αλλά, με την σιωπή του, αφήνει να εννοηθεί πως θα βρεθούν με την έκδοση ευρωομολόγου. Καθώς, από αυτές τις σελίδες, επιχειρηματολογώ υπέρ της έκδοσης ευρωομολόγου πολύ, πολύ καιρό, δεν θα διαφωνήσω. Όμως το ερώτημα τίθεται εκ νέου: Τι είδους ευρωομόλογα θέλουμε;

Πώς η αποτυχία του PSI ξαναφέρνει στο προσκήνιο την πρότασή μας

Καταλήγουμε, λοιπόν, στο κοινό συμπέρασμα (τουλάχιστον ο κ. Ορφανίδης και ο υπογράφων) ότι αντί για PSI και πράσινα άλογα, η ευρωζώνη χρειάζεται ευρωομόλογα εδώ και τώρα. Τι είδους όμως; Σίγουρα δεν θέλουμε ευρωομόλογα που θα εκδίδουν από κοινού τα κράτη-μέλη (jointly and severally issued eurobonds, όπως αναφέρονται διεθνώς). Γιατί; Για τους λόγους που θα σας εξηγήσει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον η κα Merkel: επειδή τέτοιου είδους ευρωομόλογα, καθώς θα τα εγγυάται και η Γερμανία αλλά και η Ελλάδα, θα έχουν επιτόκια μεταξύ των γερμανικών και των ελληνικών – δηλαδή επιτόκια τα οποία θα είναι πολύ υψηλά για την Γερμανία και όχι αρκετά χαμηλά για την Ελλάδα.

Τι εναλλακτική υπάρχει; Μία εναλλακτική θα ήταν να είχαμε, όπως οι ΗΠΑ, ένα Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο θα εξέδιδε ευρωομόλογα εκ μέρους της ευρωζώνης και χωρίς εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη. Τέτοιο υπουργείο ούτε έχουμε ούτε και μπορούμε να αποκτήσουμε  στο χρονικό διάστημα που μένει πριν την τελική κατάρρευση της ευρωζώνης. Οπότε; Οπότε μένει η λύση που προτείνουμε σχεδόν δύο χρόνια με τον Stuart Holland: Έκδοση ευρωομολόγων από την ΕΚΤ, χωρίς την παραμικρή εγγύηση για αυτά από την Γερμανία ή οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος. (Βλ. εδώ για την παρουσίαση της (δεύτερης έκδοσης της) πρότασης αυτής στο protagon, εδώ για την αγγλική έκδοση και εδώ για μια αντιπαράθεση επ’ αυτής με τον κ. Α. Κούτρα.)

Εναλλακτικές προτάσεις υπάρχουν βέβαια και άλλες. [3] Όμως, σε τελική ανάλυση, η μόνη που μπορεί (κατά την γνώμη μου) να αποτελέσει συνολική λύση (όπως απαιτεί η συστημικότητα της Κρίσης) δεν μπορεί παρά να προβλέπει έκδοση ομολόγων, εκ μέρους της ευρωζώνης στο σύνολό της, από την ΕΚΤ, ομόλογα τις αποπληρωμές των οποίων βεβαίως θα αναλάβουν τα κράτη-μέλη αλλά με τα χαμηλά επιτόκια που μόνο η ΕΚΤ μπορεί να εξασφαλίσει.

Επίλογος

Το ελληνικό PSI εξ αρχής ήταν ένα λάθος σε αναζήτηση εκλογίκευσης και πολιτικής νομιμοποίησης. Έδωσε, από τον περασμένο Ιούλιο, πεδίο δράσης λαμπρό στο παρατραπεζικό σύστημα εις βάρος της Ελλάδας και της Ευρώπης, υποβοηθώντας την Κρίση να εξαπλωθεί πιο βίαια και σε μεγαλύτερο πλάτος και βάθος.

Το ερώτημα είναι: Τι εναλλακτική υπάρχει; Θεωρώ ότι η πρότασή μας για ομόλογα έκδοσης της ΕΚΤ εξακολουθεί να αποτελεί την βάση της μοναδικής ευκαιρίας που έχει τόσο η Ελλάδα όσο και η ευρωζώνη να ξεπεράσουμε όλοι μαζί την Κρίση.

Πρόσφατα, είχα μια συζήτηση με στέλεχος της Goldman Sachs. Ξαφνιάστηκα, και σας ομολογώ ότι ένιωσα άβολα, όταν τον άκουσα να μου λέει ότι συμφωνεί με την πρότασή μας. Με τον γνωστό κυνισμό που αποτελεί άλλωστε σήμα κατατεθέν της εταιρείας του, πρόσθεσε το εξής ενδιαφέρον επιχείρημα: «Σε τελική ανάλυση, η λύση που προτείνετε θα εφαρμοστεί θέλουν δεν θέλουν. Όταν η ΕΚΤ θα έχει επωμιστεί, λίγο-λίγο, πολλά ομόλογα-σκουπίδια [σημ. αναφερόταν στα ελληνικά, ιρλανδικά, ιταλικά κ.ο.κ. ομόλογα], για να πάρει κι άλλα θα αναγκαστεί να δανειστεί ώστε να συνεχίσει να τα αγοράζει [σημ. εδώ εννοούσε ότι η Γερμανία δεν θα την άφηνε να τυπώνει κι άλλο χρήμα]. Μόλις αυτός ο δανεισμός επισημοποιηθεί, τα ευρωομόλογα έκδοσης ΕΚΤ που προτείνετε θα είναι γεγονός και, σύντομα, η ΕΚΤ θα ζητήσει από τα κράτη-μέλη τα οποία βοηθά αγοράζοντας τα ομόλογά τους δεύτερο χέρι να αρχίσουν να τα εξυπηρετούν, να τα αποπληρώνουν.» Όπως έλεγε και ο Marlow, ο Μεφιστοφελής έχει τις καλύτερες μελωδίες…

Σημειώσεις

[1] Υπήρχε κι ένα τέταρτο nein το οποίο όμως ποτέ δεν αρθρώθηκε το 2010: Nein στην έξοδο από την ευρωζώνη.

[2] Private Sector Initiative/Participation/Involvement

[3] Εδώ αναφέρομαι στο ιδιόμορφο καθεστώς που γέννησε το Κραχ του 2008 στο οποίο την μέγιστη εξουσία επί των πλεονασμάτων που παράγονται την έχουν οι τραπεζίτες με τις μεγαλύτερες ζημίες. Βλ. το Λεξιλόγιο Κρίσης μου (Εκδόσεις Ποταμός) ή το βασικό επιχείρημα στο αγγλικό βιβλίο μου Global Minotaur.

[4] Μια πρόσφατη τέτοια πρόταση παρουσιάστηκε από τον κ. Γιώργο Ζεστό σε άρθρο του στην Καθημερινή: Η Ελλάδα θα μπορούσε να εκδίδει ομόλογα με εγγυήσεις της ΕΚΤ πληρώνοντας στην ΕΚΤ ένα μικρό ασφάλιστρο. Έχει ενδιαφέρον να προσέξουμε ότι η πρόταση Ζεστού έχει πολλά κοινά με την δική μας πρόταση. Η ιδέα του κ. Ζεστού είναι να εγγυάται στους επενδυτές η ΕΚΤ την αποπληρωμή των ομολόγων των κρατών-μελών. Η διαφορά είναι ότι η δική μας πρόταση (i) δίνει περισσότερες εγγυήσεις στην ΕΚΤ ότι τα κράτη-μέλη θα τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους (καθώς οι αποπληρωμές των κρατών γίνονται κατ’ ευθείαν προς την ΕΚΤ, με τα δάνεια αυτά να έχουν προτεραιότητα αποπληρωμής σε σχέση με όλα τα άλλα) και (ii) είναι ελκυστικότερη για τους ξένους (ιδίως τους εξ Ασίας) επενδυτές οι οποίοι σίγουρα προτιμούν να αγοράζουν ομόλογα έκδοσης της ΕΚΤ παρά του ελληνικού δημοσίου (κι ας τα εγγυάται η ΕΚΤ).