Μεσόγειος, η κοιτίδα στην εποχή της αγανάκτησης

Πηγή: FT (via euro2day)

By Gideon Rachman

Εχουν περάσει πολλοί αιώνες από τότε που η Μεσόγειος Θάλασσα ήταν η κοιτίδα του πολιτισμού. Όμως το 2011 η λεκάνη της Μεσογείου επέστρεψε στο επίκεντρο -όχι μόνο των τουριστικών προορισμών- αλλά και των παγκόσμιων υποθέσεων. Ήταν η χρονιά της παγκόσμιας αγανάκτησης, από το κίνημα Occupy Wall Street μέχρι τις εκλογικές διαδηλώσεις στην Μόσχα και τις αντιδράσεις σε επαρχίες της Κίνας. Και τον τόνο του 2011 έδωσαν οι λαϊκές διαδηλώσεις στις δύο όχθες της Μεσογείου: Στην πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο και την πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα. 

Οι επαναστάσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία στις αρχές του έτους προκάλεσαν την «Αραβική Άνοιξη» έναν πολιτικό σεισμό του οποίου οι δονήσεις έφτασαν μέχρι την Μόσχα και το Πεκίνο. Στην άλλη όχθη της Mare Nostrum, η ευρωπαϊκή κρίση χρεών μεταδόθηκε από την Ελλάδα στην Πορτογαλία και στην συνέχεια στην Ιταλία και την Ισπανία. Μέχρι το τέλος του έτους, η μοίρα της παγκόσμιας οικονομίας έμοιαζε να κρέμεται από την δυνατότητα της νοτίου Ευρώπης να εξυπηρετήσει τα χρέη της. 

Γι’αυτό και η στήλη μου, αφιερωμένη στην ετήσια λίστα με τα πέντε πιο σημαντικά γεγονότα του έτους, αρχίζει με την Αραβική Άνοιξη και την ευρωπαϊκή κρίση χρεών: Δύο τοπικές κρίσεις με διεθνείς επιπτώσεις. Και τα δύο αυτά γεγονότα έβγαλαν τον κόσμο στους δρόμους. Όμως οι αραβικές αναταραχές σημαδεύτηκαν επίσης από αιματοχυσία. Ωστόσο, αν και το κόστος της Αραβικής Άνοιξης ήταν πολύ υψηλότερο, παράλληλα καθοδηγείτο από την πεποίθηση ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο. Η ευρωπαϊκή κρίση χρεών, αντιθέτως, χαρακτηρίστηκε από φόβο για το μέλλον. 

Οι επαναστάσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία έδωσαν σε πολλούς κοινούς ανθρώπους την αίσθηση ότι, τουλάχιστον θα έχουν την ευκαιρία να αναλάβουν τον έλεγχο της ίδιας τους της μοίρας, ενώ τα χρέη της Ευρώπης άφησαν στους περισσότερους πολίτες την αίσθηση ότι βρίσκονται στο έλεος οικονομικών δυνάμεων τις οποίες δεν μπορούν να ελέγξουν. 

Ο διορισμός κυβερνήσεων υπό την ηγεσία μη εκλεγμένων τεχνοκρατών στην Ιταλία και την Ελλάδα στα τέλη του έτους, ενίσχυσαν την αίσθηση ότι η λήψη αποφάσεων φεύγει από τα χέρια των ψηφοφόρων. Οι συνεχείς αποτυχίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εύρεση λύσης για την κρίση χρεών έδειξαν ότι η πανευρωπαϊκή πολιτική δεν αποδίδει καλύτερα από τις εθνικές εκδοχές της. 

Όταν ξέσπασαν διαδηλώσεις στο Λονδίνο και διαμαρτυρίες κατά της ανισότητας και της διαφθοράς σε πολύ διαφορετικές χώρες, όπως η Χιλή, η Κίνα, το Ισραήλ και η Ινδία, έγραφα (τον Αύγουστο) ότι οι ΗΠΑ ίσως αποδειχθούν απρόσβλητες στο κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας που σάρωνε τον πλανήτη. Εκανα λάθος: Τον Σεπτέμβριο το κίνημα Occupy Wall Street είχε ήδη βγει μπροστά. Και σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας, υπογράμμισε το βάθος των οικονομικών προβλημάτων της Αμερικής. 

Το κίνημα Occupy κατάφερε να βάλει την ανισότητα στο επίκεντρο της διαμάχης στις ΗΠΑ.Το «είμαστε το 99%» έγινε το σλόγκαν της χρονιάς. Η λογική αυτού του σλόγκαν επίσης συνέδεσε τις διαμαρτυρίες της Wall Street με τις διαδηλώσεις κατά της λιτότητας στην Ευρώπη και τα αντικαθεστωτικά κινήματα στην Ασία, σε όλα των οποίων το κεντρικό σύνθημα είναι η ανισότητα και ο αντι-ελιτισμός. Γι’αυτόν τον λόγο, η γέννηση του κινήματος Occupy Wall Street είναι το τρίτο πιο σημαντικό γεγονός της χρονιάς κατ’ εμέ. 

Η δολοφονία του Osama bin Laden, είναι η τέταρτη επιλογή, καθώς έδωσε στον Barack Obama την δυνατότητα να λήξει τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ και η σταδιακή έξοδος από το Αφγανιστάν έδωσαν το ίδιο μήνυμα. 

Η 5η επιλογή μου για τα μεγάλα γεγονότα της χρονιάς θα πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτετον ιαπωνικό σεισμό, που κόστισε πάνω από 20.000 ζωές. Υπάρχει όμως κι ένα γεγονός που εκτιμώ ότι θα αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντικό: Οι διαδηλώσεις κατά της νοθείας στις ρωσικές εκλογές, που έβγαλαν την παγκόσμια αγανάκτηση στους δρόμους της Μόσχας. 

Ο ιός της λαϊκής δυσαρέσκειας και των διαδηλώσεων που ξεκίνησε από το Κάιρο και την Αθήνα φέτος, είναι πλέον ορατός σε όλο τον πλανήτη, από την Wall Street μέχρι το Κρεμλίνο. Και τον επόμενο χρόνο, πιθανότατα θα φουντώσει.