Ο Eric Hobsbawm για το 2011: «Μου θυμίζει το 1848 ...

Πηγή: BBC World Service News 

By Andrew Whitehead 

Μετάφραση : Άννα Κόκκαλη 

Αποσπάσματα από ραδιοφωνική συνέντευξη του Hobsbawm  στον Αndrew Whitehead (BBC, 25.12.2011)

Ο διάσημος ιστορικός Eric Hobsbawm  παρακολούθησε με ενθουσιασμό  τις επαναστάσεις του 2011 - και σημειώνει ότι είναι πλέον η μεσαία τάξη και  όχι η εργατική τάξη, που προκαλεί τις αναταράξεις.

«Ήταν μια τεράστια χαρά να ανακαλύψουμε για άλλη μια φορά ότι είναι δυνατό οι  λαοί να κατεβαίνουν  στους δρόμους, να διαδηλώνουν , να ανατρέπουν κυβερνήσεις", λέει  ο E.J. Hobsbawm με το κλείσιμο ενός έτους  επαναστατικού αναβρασμού στον αραβικό κόσμο.

Έζησε τη ζωή του κάτω από την σκιά, ή τη λάμψη, των επαναστάσεων.

Γεννήθηκε λίγους μήνες πριν από τη ρωσική επανάσταση του 1917, ήταν  κομμουνιστής  για το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του - καθώς και ένας καινοτόμος και σημαντικός συγγραφέας και στοχαστής. Υπήρξε ιστορικός της επανάστασης, και κατά καιρούς υπέρμαχος της επαναστατικής αλλαγής. Τώρα, στα 94 χρόνια του, με άσβεστο το  πάθος του για την πολιτική, κάτι που αντανακλάται στον τίτλο του πιο πρόσφατου βιβλίου του Πώς να Αλλάξουμε τον Κόσμο, αλλά και στο έντονο ενδιαφέρον του για την Αραβική Άνοιξη.

“Ασφαλώς ένιωσα ενθουσιασμό και ανακούφιση», μου λέει. Βρισκόμαστε στο σπίτι του στο βόρειο Λονδίνο, πολύ κοντά  στο Hampstead Heath. Βιβλία για την τζαζ - ήταν κάποτε κριτικός της τζαζ – στριμώχνονται στα ράφια μαζί με βιβλία ιστορίας σε διάφορες γλώσσες.

“Αν  γίνει μια επανάσταση, πρέπει να είναι κάτι σαν αυτό. Τουλάχιστον κατά τις πρώτες ημέρες. Ο λαός να ξεχύνεται στους δρόμους και να διαδηλώνει για τα σωστά πράγματα."

Αλλά, προσθέτει:

«Γνωρίζουμε ότι δεν θα διαρκέσει”.

Ο ιστορικός μέσα του τον οδηγεί σε έναν παραλληλισμό μεταξύ της  Αραβικής  Άνοιξης του 2011 και του "έτους των επαναστάσεων"  στην  Ευρώπη σχεδόν δύο αιώνες νωρίτερα, όταν την  εξέγερση στη Γαλλία ακολούθησαν άλλες στην Ιταλία και την Γερμανία, στην Αυτοκρατορία των Αψβούργων, και πέρα από αυτήν.

Αραβικές δημοκρατίες;

"Μου θυμίζει το 1848 – μια άλλη αυθόρμητη  επανάσταση που ξεκίνησε σε μια χώρα και σύντομα  εξαπλώθηκε  σε όλη την ήπειρο”.

Για εκείνους που κάποτε γέμιζαν την  πλατεία Ταχρίρ και τώρα ανησυχούν για την τύχη της επανάστασής τους, προσφέρει λίγα λόγια παρηγοριάς:

"Δύο χρόνια μετά το 1848, φαινόταν σαν να είχαν όλα αποτύχει. Σε βάθος χρόνου, τίποτα δεν είχε αποτύχει. Πολλά βήματα προόδου είχαν συντελεστεί. Ήταν μια άμεση αποτυχία, αλλά μια πιο μακροπρόθεσμη μερική επιτυχία –αν και όχι πλέον με τη μορφή  επανάστασης”.

Ωστόσο, με την  πιθανή εξαίρεση της Τυνησίας, βλέπει περιορισμένες προοπτικές για  φιλελεύθερη δημοκρατία ή ευρωπαϊκού τύπου αντιπροσωπευτική κυβέρνηση στον αραβικό κόσμο.

Όπως παρατηρεί, δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις διαφορές μεταξύ των αραβικών χωρών που βρίσκονται στη δίνη των μαζικών διαδηλώσεων."Είμαστε στη μέση μιας επανάστασης - αλλά δεν είναι η ίδια επανάσταση."

«Αυτό που τις ενώνει είναι μια κοινή δυσαρέσκεια και οι κοινές κινητήριες  δυνάμεις – μια εκσυγχρονισμένη μεσαία τάξη, ιδιαίτερα η  νεαρή, φοιτητική μεσαία τάξη, και βέβαια η τεχνολογία που διευκολύνει πολύ σήμερα τις κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας’’

Η σημασία των social media εκτείνεται και σε άλλα παγκόσμια κινήματα του2011, όπως  αυτά των καταλήψεων διαμαρτυρίας στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Και αυτό  τράβηξε  την προσοχή του Eric Hobsbawm, και σε μεγάλο βαθμό προκάλεσε τον θαυμασμό του.

Το κίνημα ανάγεται, όπως υποστηρίζει, στην προεκλογική εκστρατεία του Μπάρακ Ομπάμα, η οποία κινητοποίησε επιτυχία τους κατά τα άλλα πολιτικά ανενεργούς  νέους, κυρίως μέσω του διαδικτύου.


‘’Οι σύγχρονες καταλήψεις, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ήταν μαζικές διαμαρτυρίες, δεν ήταν το 99%, αλλά ένα ανακυκλούμενο στρώμα φοιτητών και η αντικουλτούρα.Μερικές φορές βρήκαν μια απήχηση στην κοινή γνώμη, όπως σαφώς συνέβη στις αντι-WallStreet, αντι –καπιταλιστικές καταλήψεις”.

Ωστόσο, σε όλο τον κόσμο, η παλιά αριστερά της οποίας ο Hobsbawm υπήρξε   μέρος  της- ως συμμετέχων, χρονικογράφος και επίδοξος ανανεωτής – βρέθηκε στο περιθώριο των μαζικών διαμαρτυριών και των καταλήψεων.

"Η παραδοσιακή αριστερά ήταν προσανατολισμένη σε ένα είδος  κοινωνίας που δεν υπάρχει πια ή έκανε παύση εργασιών. Πίστευε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, ότι το μαζικό  εργατικό κίνημα θα ήταν ο φορέας του μέλλοντος. Όμως , έχουμε αποβιομηχάνιση και αυτό δεν είναι πλέον δυνατό”.

“Οι πιο αποτελεσματικές μαζικές κινητοποιήσεις σήμερα είναι αυτές που ξεκινούν από μία νέα εκσυγχρονισμένη μεσαία τάξη, και ιδιαίτερα από το εξαιρετικά διογκωμένο φοιτητικό στρώμα. Είναι πιο αποτελεσματικές  σε χώρες στις οποίες, δημογραφικά, οι νέοι άνδρες και γυναίκες αποτελούν πολύ μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού από ό, τι στην Ευρώπη."

Ευρύτερη ώθηση

Ο Eric Hobsbawm δεν περιμένει  τις  αραβικές  επαναστάσεις να εξαπλωθούν περισσότερο στον κόσμο, τουλάχιστον όχι ως προάγγελος της ευρύτερης επανάστασης.

Πιο πιθανό, πιστεύει, ότι είναι μια ευρύτερη ώθηση για  σταδιακή μεταρρύθμιση του τύπου που, στη δεκαετία του 1980,  κατάφερε  το κίνημα των νέων και της μεσαίας τάξης στη Νότια Κορέα με την απόσπαση της εξουσίας από τους στρατιωτικούς. Για  τα πολιτικά δράματα που εξακολουθούν να παίζονται  στα αραβόφωνα έθνη, ανατρέχει στο Ιράν το 1979, την πρώτη επανάσταση που αρθρώθηκε στην πολιτική γλώσσα του Ισλάμ. Μια πτυχή αυτής της επανάστασης βρήκε μια αντανάκλαση στον αραβικό κόσμο τους τελευταίους μήνες.

‘’Οι άνθρωποι που είχαν κάνει παραχωρήσεις προς το Ισλάμ, αλλά δεν ήταν ισλαμιστές οι ίδιοι, ήταν στο περιθώριο. Και σ’ αυτούς περιλαμβάνονται μεταρρυθμιστές, φιλελεύθεροι, κομμουνιστές.

"Αυτό που προκύπτει ως μαζική  ιδεολογία  δεν είναι η ιδεολογία αυτών που ξεκίνησαν τις κινητοποιήσεις”.

Ενώ η αραβική άνοιξη  τον γέμισε  χαρά, αυτή την πλευρά της τη  θεωρεί ως μια εξέλιξη "απροσδόκητη και όχι κατ’ ανάγκη ευπρόσδεκτη».

Είναι πιθανό  οι μεταρρυθμιστές της Αραβικής  Άνοιξης να παραγκωνιστούν από τους ισλαμιστές, όπως στο Ιράν.

 Για τον Eric Hobsbawm (από την ιστοσελίδα του ΒΒC)

Ένας από τα λίγους Βρετανούς ιστορικούς του οποίου τα βιβλία είναι best-sellers, ο Hobsbawm έχει γράψει έργα που τα χαρακτηρίζουν η παγκόσμια ευρύτητα και η αφηγηματική δεινότητα.

Η Αίγυπτος είναι η χώρα όπου γεννήθηκε ο  Hobsbawm, αλλά οι ευρωπαϊκής καταγωγής εβραίοι  γονείς του εγκαταστάθηκαν στη Βιέννη όταν εκείνος ήταν δύο χρονών, και λίγο αργότερα στο Βερολίνο.

Ενώ ήταν στην εφηβεία ορφάνεψε και από τους δύο γονείς και καθώς ο  Χίτλερ ανέβαινε στην εξουσία, ο Ηobwbawm ήρθε το 1933 στο Λονδίνο.

Μετά την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος από το Cambridge, έγινε καθηγητής στο Birkbeck College του Λονδίνου το 1947, ενώ το πρώτο από τα  περισσότερα από 30 βιβλία του εκδόθηκε το 1948.