Γκρίζες ζώνες στο «δημοσιονομικό συμβόλαιο»

Πηγή: FT (via euro2day)

by Wolfgang Munchau

Η Ευρωπαϊκή Ένωση την περασμένη εβδομάδα κατέρριψε την ψευδαίσθηση ότι η ευρωζώνη και η Βρετανία θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ευτυχισμένα εντός της Ε.Ε. Αυτό ίσως την κατέστησε μια σύνοδο με ιστορική σημασία. Αλλά η απόφαση να δημιουργηθεί μια δημοσιονομική ένωση εκτός των συμφώνων της Ευρώπης, δεν θα καταφέρει σε κάθε περίπτωση να επιλύσει την κρίση χρεών της ευρωζώνης. 

Υπάρχουν ποικίλες αντιλήψεις για την δημοσιονομική ένωση –κάποιες πιο σφιχτές, άλλες λιγότερο, κάποιες παθιασμένες με την δημοσιονομική πειθαρχία, άλλες διανθισμένες με μια χαρούμενη αλληλεγγύη. Όμως όποια κι αν προτιμάτε, δεν θα πρέπει να την δοκιμάσετε εκτός των ευρωπαϊκών συνθηκών. Οι υπάρχουσες συμφωνίες δημιουργούν την νομική βάση για όλο το συντονισμό της στρατηγικής της νομισματικής ένωσης. Θα προκληθεί φοβερό μπέρδεμα αν προσπαθήσεις να τις παρακάμψεις. 

Η μεταβολή μιας συνθήκης είναι μεγάλη υπόθεση και καταλαβαίνω γιατί δεν υπάρχει μεγάλη όρεξη για αυτό. Ολοι θυμούνται την αποτυχημένη συνταγματική συμφωνία της τελευταίας δεκαετίας. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε συνθήκη της Λισαβόνας, χρειάστηκε 10 χρόνια για να φτάσει από την σύλληψη ως την επικύρωση. Για μια νέα συμφωνία απαιτείται η σύμφωνη γνώμη όλων των μελών, μια σύμβαση, ένα διακυβερνητικό συνέδριο, μια τελική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην συνέχεια επικύρωση από κάθε χώρα, σε ορισμένες με δημοψήφισμα.

Η Γερμανία κατάλαβε απόλυτα καλά ότι οι προτάσεις της θα απαιτούσαν μια πλήρη μεταρρύθμιση της συνθήκης. Η εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την επιβολή των κανόνων, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Διαφωνώ με το περιεχόμενο των γερμανικών προτάσεων και την μονομερή εμμονή με την πειθαρχία. 

Αλλά συμφωνώ με την νομική κρίση: Αν θέλουμε δημοσιονομική ενοποίηση, χρειάζεται μια πλήρης αλλαγή της συνθήκης. Αν η Ε.Ε. είχε αποδεχτεί την ιδέα, μια σύμβαση επί της συνθήκης θα μπορούσε να παράγει μια πολύ πιο ισορροπημένη δημοσιονομική ενοποίηση από εκείνη που θέλουν τώρα η Γερμανία και η Γαλλία να δημιουργήσουν με μια fast-track ξεχωριστή συνθήκη. 

Τώρα που ο David Cameron μπλόκαρε την επιλογή της αλλαγής των ευρωπαϊκών συνθηκών, ο μηχανισμός των Βρυξελλών εργάζεται σκληρά για να βρει τον νόμιμο τρόπο δημιουργίας μιας ξεχωριστής συνθήκης μεταξύ όσο το δυνατόν περισσότερων μελών της ευρωζώνης. Ενας υποψήφιος τρόπος είναι η διαδικασία που αποκαλείται «ενισχυμένη συνεργασία». Εισήχθη στην δεκαετία του ’90. Επιδέχτηκε τροπολογίες στην συνέχεια και έχει στόχο να δώσει σε μια ομάδα από εννέα τουλάχιστον κράτη μέλη το δικαίωμα να προχωρήσουν αυτόνομα. 

Αυτό είναι όμως μάλλον μια διαδικασία συνθήκης μέσα στην συνθήκη. Την έχουν επικαλεστεί μόνο στο μοντέλο της ενιαίας Ευρώπης, και -βολικά- στην ενιαία νομοθεσία διαζυγίων. Αναρωτιόμαστε λοιπόν, κατά πόσον είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί η ενισχυμένη συνεργασία ως νομική βάση για την δημιουργία δημοσιονομικής ενοποίησης. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως δίοδος στο απώτερο διάστημα μιας άλλης συνθήκης που λειτουργεί διαδραστικά με την υπάρχουσα; 

Το θεωρώ πολύ δύσκολο. Κατ’ αρχήν, η διαδικασία απαιτεί ομοφωνία. Οπότε αν ο κ. Cameron μπλόκαρε μια μεταρρύθμιση επειδή πιστεύει ότι η δυνατή δημοσιονομική ενοποίηση θα λειτουργήσει κατά των συμφερόντων του City του Λονδίνου, σίγουρα δεν πρόκειται να δεχτεί ούτε την ενισχυμένη συνεργασία. Επιπλέον, η διαδικασία δεν χρησιμοποιείται για αλλαγή στις ισχύουσες προβλέψεις. Στόχος της είναι να καλύπτει περιοχές που δεν καλύπτονται ήδη από την συνθήκη. 

Μια άλλη πιθανή νομική βάση είναι το Άρθρο 136, που προβλέπει ότι τα κράτη μέλη της ευρωζώνης έχουν δικαίωμα να «ενισχύουν την συνεργασία και την εποπτεία της πειθαρχίας στον προϋπολογισμό» και να «καθορίζουν κατευθυντήριες γραμμές οικονομικής πολιτικής με αυτό τον στόχο». 

Αυτή είναι η νομική βάση για την συνεργασία των μελών της ευρωζώνης στις φορολογικές πολιτικές, την βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας ή την αποστολή κοινού εκπροσώπου στο ΔΝΤ. Όμως ούτε το Αρθρο 136 δεν μπορεί να λειτουργήσει ως δίοδος σε ένα άλλο διάστημα. 

Μια δημοσιονομική ένωση που θα συστηθεί εκτός της ευρωπαϊκής συνθήκης θα αντιμετωπίσεισοβαρούςς νομικούς και πρακτικούς περιορισμούς. Αν δεν βρεθεί κάποιο κόλπο, δεν μπορεί να βρει πρόσβαση στους πόρους και τους θεσμούς της Ε.Ε. Ούτε μπορεί να εκδίδει ομόλογα ευρωζώνης. Ο μόνος λογικός αντισυμβαλλόμενος σε ένα ομόλογο της ευρωζώνης είναι η ίδια η Ε.Ε. 

Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι μια δημοσιονομική ένωση που θα δημιουργηθεί μέσα από μια νομική καταπακτή, δεν θα βοηθήσει να λυθεί η κρίση. Η ευρωζώνη αντιμετωπίζει μια γενικευμένη απώλεια εμπιστοσύνης. Οι επενδυτές δεν εμπιστεύονται πλέον την δυνατότητά της να διαχειριστεί την κρίση, την αλληλεγγύη των πολιτών της, ούτε καν την ικανότητα να διενεργήσει λογικές οικονομικές πολιτικής. Η Ε.Ε. δεν θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη με νομικά τερτίπια που θα εκτεθούν σε λογής δικαστικές προκλήσεις. 

Οι ηγέτες θα έπρεπε να παραδεχτούν την Παρασκευή απλά ότι η σύνοδος απέτυχε ή ίσως να ζητήσουν λίγες μέρες παραπάνω περιθώριο. Οι συνομιλίες θα μπορούσαν να έχουν παράγει έναν συμβιβασμό. Με την ψεύτικη προσποίηση μιας άλλης συνθήκης, αυτό δεν είναι πλέον δυνατό. 

Θυμάστε τι έλεγαν όλοι πριν μια εβδομάδα. Για να επιλυθεί η κρίση, η ευρωζώνη χρειάζεται μακροπρόθεσμα μια δημοσιονομική ένωση με την προοπτική του κοινού ομολόγου της ευρωζώνης και, βραχυπρόθεσμα, απεριόριστη στήριξη στις αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτό που έχουμε τώρα είναι όχι μεταρρύθμιση της συνθήκης, όχι ομόλογο ευρωζώνης και όχι αύξηση στο ταμείο διασώσεων ή στην στήριξη της ΕΚΤ. 

Οι αλλαγές στρατηγικής που ανακοίνωσε η ΕΚΤ την περασμένη εβδομάδα θα βοηθήσουν τις τράπεζες άμεσα και τις κυβερνήσεις έμμεσα. Όμως η Ε.Ε. αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων όλους τους συντελεστές μιας συνολικής συμφωνίας. Την Παρασκευή, οι επενδυτές αντέδρασαν θετικά σε αυτό που τους πουλήθηκε ως «δημοσιονομικό συμβόλαιο». Όμως από την στιγμή που γίνουν κατανοητές οι επιπλοκές μιας ξεχωριστής συνθήκης, φοβάμαι ότι θα επέλθει απογοήτευση. 

Την περασμένη εβδομάδα οι Ευρωπαίοι ηγέτες δημιούργησαν μια εκτροπή. Για ένα διάστημα η Βρετανία θα βρίσκεται στο επίκεντρο. Η κρίση, εν τω μεταξύ, θα συνεχίζεται. 

ΠΗΓΗ: FT.com