Τα 3+1 θανάσιμα αμαρτήματα για το ευρώ

Πηγή: euro2day

Με ανοικτά όλα τα μεγάλα ερωτήματα για το μέλλον του ευρώ μπαίνει η νέα χρονιά. Οι ηγέτες της Ευρώπης σε τέσσερις κρίσιμες συνόδους κορυφής πανηγύρισαν την διάσωση της νομισματικής ένωσης. Στις τρεις πρώτες διαψεύστηκαν παταγωδώς. Η τέταρτη, αυτή του Δεκεμβρίου οδηγεί σε ένα «νομισματικό συμβόλαιο» δημοσιονομικής πειθαρχίας και την Ελλάδα στο PSI Plus. Η αμφισβήτηση είναι ήδη έντονη και η επιτυχία του -νέου- σχεδίου μένει να φανεί στην πράξη. 

Το 2011 φάνηκε με το καλημέρα ότι η κρίση βαθαίνει. Η χρονιά ξεκίνησε με την Ελλάδα να βαθμολογείται ως σκουπίδι από τους οίκους αξιολόγησης και τους ευρωπαίους ηγέτες να υποστηρίζουν ότι η χώρας μας είναι το κακό παιδί, η εξαίρεση στον κανόνα και ότι δεν τίθεται πρόβλημα για τον σκληρό πυρήνα του ευρώ. Ετσι, εκτίμησαν ότι αρκούσε μικρή ενίσχυση του EFSF, μείωση των επιτοκίων του ελληνικού δανείου και το φόβητρο ενός μόνιμου μηχανισμού διάσωσης. Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στην πρώτη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου (σ.σ. πηγή για το χρονολόγιο το Bloomberg). 

14 Ιανουαρίου: Η χρονιά αρχίζει με την Fitch να ακολουθεί τις S&P και Moody’s οι οποίες υποβαθμίζουν τα ελληνικά ομόλογα στην κατηγορία «σκουπίδια». 

15 Ιανουαρίου: Η Ισπανία ανακοινώνει νέες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας για τις τράπεζες. Η υπουργός Οικονομικών της χώρας Ελενα Σαλγάδο δηλώνει πώς οι απαιτήσεις για κεφάλαια των τραπεζών της χώρας δεν θα είναι πάνω από 20 δισ. ευρώ. 

11 Φεβρουαρίου: Ο Γερμανός Axel Weber παραιτείται από την Bundesbank διαφωνώντας ανοικτά για την πολιτική της κεντρικής τράπεζας στην αντιμετώπιση της κρίσης. 

25 Φεβρουαρίου: Εκλογές στην Ιρλανδία ανατρέπουν την κυβέρνηση του κόμματος Fianna το οποίο παρουσιάζει τα χειρότερα αποτελέσματα στην ιστορία του. 

11 Μαρτίου: Στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. επιτυγχάνεται συμφωνία για την ενίσχυση των δυνατοτήτων του EFSF. Θα μπορεί πλέον να αγοράζει χρέος στην πρωτογενή αγορά και να χρησιμοποιήσει το σύνολο των 440 δισ. ευρώ με τα οποία έχει «προικοδοτηθεί». Υπάρχει επίσης αρχική συμφωνία για τη μείωση των επιτοκίων στα δάνεια που έλαβε η Ελλάδα κατά 100 μονάδες βάσης τα πρώτα τρία χρόνια και παράλληλη επέκταση της χρονικής διάρκειας των δανείων στα 7,5 χρόνια. 

21 Μαρτίου: Οι υπουργοί οικονομικών της Ε.Ε. αποφασίζουν για τις λεπτομέρειες του μόνιμου μηχανισμού διάσωσης, του ESM, ο οποίος, με βάση τις τότε αποφάσεις, θα έχει δύναμη 500 δισ. ευρώ (σ.σ. θα του δίνονταν κεφάλαια 80 δισ. ευρώ από τα κράτη προκειμένου να δανειστεί και να συγκεντρώσει το ποσό) και θα τεθεί σε λειτουργία το 2013. 

23 Μαρτίου: Ο Πορτογάλος Πρωθυπουργός Jose Socrates παραιτείται μετά την άρνηση της αντιπολίτευσης να δεχθεί το πακέτο λιτότητας που εισηγήθηκε. 

25 Μαρτίου: Οι ηγέτες της Ε.Ε. μειώνουν το αρχικό κεφάλαιο του ESM μετά από γερμανική απαίτηση να περιοριστούν οι αρχικές καταβολές των χωρών-μελών. 

Η άνοιξη μπαίνει με την κρίση να έχει ήδη χτυπήσει τους υπόλοιπους αδύναμους κρίκους. Ράλι στα επιτόκια των ομολόγων της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας και τελικά αίτηση βοήθειας από την Ε.Ε. Ακούγονται οι πρώτες φωνές για ποιο ριζοσπαστικές λύσεις. Στο τραπέζι μπαίνει για πρώτη φορά ο όρος ήπια αναδιάρθρωση χρέους. Εντονα αντιδρούν οι τραπεζίτες και πολλοί ηγέτες. Για σενάριο τρόμου μίλησαν οι τραπεζίτες. Και το σενάριο έγινε πραγματικότητα με την πρόταση για κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 21%. 

6 Απριλίου: Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Jose Socrates αναγκάζεται να ζητήσει βοήθεια από την Ε.Ε. Δηλώνει ότι «δοκίμασα τα πάντα προκειμένου να το αποφύγω». 

15 Απριλίου: Ο Γ. Παπανδρέου ανακοινώνει πακέτο λιτότητας ύψους 76 δισ. ευρώ. Αργότερα το ποσό ανεβαίνει στα 78 δισ. ευρώ με ορίζοντα το 2015 οπότε το έλλειμμα θα πρέπει να μειωθεί στο 1%. Το πρόγραμμα έχει παράλληλα στόχο να αντληθούν 50 δισ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις προκειμένου να περιοριστεί το Δημόσιο χρέος. 

17 Απριλίου: Οι «Αληθινοί Φινλανδοί», κόμμα που αντιδρά στις διασώσεις χωρών κερδίζει ποσοστό 19% στις εκλογές της χώρας. 

6 Μαΐου: Οι υπουργοί Οικονομικών Ισπανίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας πραγματοποιούν συνάντηση στο Λουξεμβούργο η οποία δεν είχε προαναγγελθεί και στην οποία συμμετείχε και ο Γ. Παπακωνσταντίνου. Μπαράζ δημοσιευμάτων εκείνη τη μέρα αναφέρουν ότι επίκειται έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ J. C. Trichet, ο οποίος επίσης ήταν παρόν, φεύγει αρνούμενος να παραστεί σε οποιαδήποτε συζήτηση έχει ως θέμα το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Ο Jean-Claude Juncker, ο οποίος ήταν πρόεδρος στη συνάντηση δηλώνει πως συζητήθηκε πιθανή νέα βοήθεια προς την Ελλάδα. 

9 Μαΐου: Η S&P κατεβάζει κατά 2 θέσεις την Ελλάδα, σε BB- απειλώντας με νέες υποβαθμίσεις.

11 Μαϊου: Η γερμανίδα καγκελάριος Α. Μέρκελ δηλώνει πως θα υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Μάριο Ντράγκι ως διαδόχου του κ. Τρισέ στη θέση του επικεφαλής της ΕΚΤ. 

13 Μαΐου: Η Ε.Ε. παρουσιάζει έκθεση για το χρέος και τα ελλείμματα στην οποία προβλέπει ότι Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ελλάδα θα έχουν χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ τους το 2011. 

16 Μαΐου: Ανακοινώνεται η συμφωνία για το πακέτο σωτηρίας της Πορτογαλίας. Φτάνει τα 78 δισ. ευρώ. Εκείνη τη μέρα το μέλος της ΕΚΤ Juergen δηλώνει πως «η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα είναι καταστροφή και θα εξαφανίσει τις ελληνικές τράπεζες». Από την πλευρά του, ο Bini Smaghi υποστηρίζει πως δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ «ήπιας» και «σκληρής» αναδιάρθρωσης. 

17 Μαΐου: Οι ευρωπαίοι υπουργοί οικονομικών για πρώτη φορά αφήνουν να διαρρεύσει η ιδέα να υπάρξουν συζητήσεις με τους ιδιώτες κατόχους ομολόγων για το ενδεχόμενο επέκτασης του χρόνου αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων. 

18 Μαΐου: Ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ Ντ. Στρος Καν παραιτείται μετά την καταγγελία ότι αποπειράθηκε να βιάσει καμαριέρα σε ξενοδοχείο του Μανχάταν. Η μήνυση καταρρίπτεται τρεις μήνες μετά. 

20 Μαΐου: Ο πρόεδρος της Bundesbank κ. Jens Weidmann δηλώνει πως η ΕΚΤ δεν θα λαμβάνει ως εγγύηση ελληνικά ομόλογα αν επεκταθούν οι λήξεις τους. 

22 Μαΐου: Το κόμμα των Σοσιαλιστών στην Ισπανία γνωρίζει τη χειρότερη ήττα των τελευταίων 30 χρόνων σε τοπικές εκλογές. 

24 Μαΐου: Η Ελλάδα ανακοινώνει τις λεπτομέρειες ενός ακόμα πακέτου λιτότητας ύψους 6 δισ. ευρώ σε μια προσπάθεια να ελέγξει τον εκτροχιασμό του προϋπολογισμού. Την ίδια μέρα το μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ Christian Noyer υποστηρίζει πως αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα είναι μια «ιστορία τρόμου». 

27 Μαΐου: Το πακέτο λιτότητας των 6 δισ. ευρώ περνά από το ελληνικό υπουργικό συμβούλιο, το οποίο παράλληλα ανακοινώνει τα πρώτα σχέδια για το πλάνο αποκρατικοποιήσεων. Εν συνεχεία ψηφίζεται και από τη Βουλή. 

5 Ιουνίου: Αλλαγή ηγεσίας στην Πορτογαλία μετά τις εκλογές. Νικητής το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών. 

7 Ιουνίου: Ο επίτροπος της Ε.Ε. Ολι Ρεν δηλώνει πως ο Ιούνιος θα είναι η «αρχή του τέλους» της κρίσης. 

13 Ιουνίου: Η S&P προσγειώνει την Ελλάδα στην κατηγορία «CCC», τη χαμηλότερη βαθμίδα στην οποία τοποθετεί οποιαδήποτε χώρα βαθμολογεί ανά τον κόσμο. 

15 Ιουνίου: Ο Γ. Παπανδρέου ανακοινώνει την απόφαση του για ανασχηματισμό και αίτημα ψήφου εμπιστοσύνης από τη Βουλή. 

17 Ιουνίου: Ο Ευάγγελός Βενιζέλος τοποθετείται αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών της νέας κυβέρνησης. 

22 Ιουνίου: Η νέα ελληνική κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης. 

24 Ιουνίου: ο Μάριο Ντράγκι αποφασίζεται να διαδεχθεί τον Τρισέ στην προεδρία της ΕΚΤ. 

28 Ιουνίου: Η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ γίνεται η πρώτη γυναίκα επικεφαλής του ΔΝΤ. 

30 Ιουνίου: Με τη Βουλή περικυκλωμένη από χιλιάδες διαδηλωτές περνά το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα από το ελληνικό κοινοβούλιο. Την ίδια μέρα, στην Ιταλία που ήδη βρίσκεται στο στόχαστρο των αγορών ο Μπερλουσκόνι ανακοινώνει ότι το υπουργικό του συμβούλιο ενέκρινε πακέτο μέτρων ύψους 47 δισ. ευρώ προκειμένου να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της χώρας έως το 2014. 

5 Ιουλίου: Η υποβαθμίζει τα πορτογαλικά ομόλογα σε «σκουπίδια». 

12 Ιουλίου: η Moody’s υποβαθμίζει τα Ιρλανδικά ομόλογα σε «σκουπίδια». 

21 Ιουλίου: Στην κρίσιμη σύνοδο κορυφής οι ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν σε ένα δεύτερο πακέτο διάσωσης για την Ελλάδα. Προβλέπει ότι οι ιδιώτες επενδυτές θα υποστούν απώλειες 21% από τα ελληνικά ομόλογα. Ταυτόχρονα αποφασίζει την ενίσχυση των πόρων του EFSF. 

Ούτε μια εβδομάδα δεν κράτησαν οι πανηγυρισμοί για την «αποφασιστική λύση» που έδωσαν οι ευρωπαίοι. Στο κάδρο της κρίσης μπαίνουν Ισπανία, Ιταλία και ακολουθούν Γαλλία και Βέλγιο. Καθώς έρχεται το φθινόπωρο τα επιτόκια των δυο πρώτων εκτινάσσονται πάνω από το 7%, το επίπεδο δηλαδή που οδήγησε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία στην απόφαση να ζητήσουν διάσωση. Εντονες διεργασίες υπάρχουν και σε πολιτικό επίπεδο ειδικά σε Ισπανία και Ιταλία που αλλάζουν κυβέρνηση. Για την Ελλάδα το PSI περνά στην ιστορία και γεννιέται το PSI Plus 

29 Ιουλίου: Ο Ισπανός πρωθυπουργός Θαπατέρο ανακοινώνει ότι επισπεύδονται οι εθνικές εκλογές. Οι κάλπες θα στηθούν στις 20 Νοεμβρίου. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ήττα του κόμματος του. Η Moody’s τοποθετεί την Ισπανία υπό αξιολόγηση για πιθανή υποβάθμιση. 

2 Αυγούστου: Το ισπανικό 10ετές ομόλογο φτάνει στο επίπεδο ρεκόρ του 6,46%. Αργότερα θα ξεπεράσει και το 7%. 

4 Αυγούστου: Η ΕΚΤ ψηφίζει τη συνέχιση του προγράμματος αγοράς ομολόγων της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. 

5 Αυγούστου: Η ΕΚΤ στέλνει μυστική επιστολή στην ιταλική κυβέρνηση, ζητώντας περισσότερα μέτρα περιοριστικής πολιτικής και σχέδιο για ισοσκελισμό του προϋπολογισμού το 2013 αντί το 2014. Ο Μπερλουσκόνι ανακοινώνει ότι θα αναζητήσει μέτρα για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού καθώς ήδη οι αποδόσεις στα ιταλικά ομόλογα έχουν ξεπεράσει αυτές των ισπανικών για πρώτη φορά από το Μάιο του 2010. 

7 Αυγούστου: Μετά από έκτακτη τηλεδιάσκεψη η ΕΚΤ γνωστοποιεί ότι θα αρχίσει τις αγορές ιταλικών και ισπανικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Την επόμενη μέρα οι αποδόσεις στα ισπανικά ομόλογα πέφτουν 88 μονάδες βάσης, στο 5,16% και τα ιταλικά 80 μ.β. στο 5,23%. 

12 Αυγούστου: Το ιταλικό υπουργικό συμβούλιο εγκρίνει μέτρα 45,5 δισ. ευρώ για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό του 2013, κίνηση που διευκολύνει τις αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ. Παράλληλα, Γαλλία, Ισπανία και Βέλγιο βάζουν φρένο στο short selling καθώς οι μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών, περιλαμβανομένης της Societe Generale υποχωρούν σε επίπεδα αντίστοιχα εκείνων που βρέθηκαν μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. 

16 Αυγούστου: Φινλανδία και Ελλάδα ανακοινώνουν συμφωνία για την παροχή στην πρώτη εγγυήσεων, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για να συμμετάσχει στο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας. Αντιδράσεις από άλλες χώρες, όπως η Αυστρία και η Ολλανδία, οδηγούν σε επαναδιαπραγμάτευση. 

19 Αυγούστου: Η Ισπανία περνά πακέτο λιτότητας 5 δισ. ευρώ με μέτρα, μεταξύ των οποίων, η επιβολή ΦΠΑ στις αγορές νέων κατοικιών. 

29 Αυγούστου: Υπό την πίεση των κομμάτων που μετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό ο Μπερλουσκόνι ανακοινώνει έκτακτη εισφορά στους Ιταλούς με εισόδημα άνω των 90.000 ευρώ. 

31 Αυγούστου: Η Πορτογαλία αυξάνει τους φόρους για κεφαλαιακά κέρδη και τους συντελεστές φορολόγησης εταιρειών με υψηλή κερδοφορία. 

2 Σεπτεμβρίου: Η τρόικα έρχεται στην Αθήνα και διαπιστώνει μεγάλες καθυστερήσεις από την ελληνική κυβέρνηση. Ετσι, «παγώνει» την εκταμίευση της 6ης δόσης. 

9 Σεπτεμβρίου: Ο Juergen Stark παραιτείται από την EKT διαφωνώντας με τις αγορές κρατικών ομολόγων. 

11 Σεπτεμβρίου: Η κυβέρνηση Παπανδρέου συμφωνεί σε νέο πακέτο μέτρων για να κλείσει τον προϋπολογισμό του 2011. 

14 Σεπτεμβρίου: Το ιταλικό κοινοβούλιο δίνει την έγκριση για πακέτο μέτρων 54 δισ. ευρώ. 

15 Σεπτεμβρίου: Η ΕΚΤ προσφέρει χωρίς όριο δάνεια σε δολάριο για τρεις μήνες καθώς η κρίση δημιουργεί φόβους ότι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν μπορούν να βρουν πρόσβαση σε δολάρια. 

16 Σεπτεμβρίου: Η Ισπανία επαναφέρει φόρο περιουσίας που είχε καταργήσει το 2008. 

17 Σεπτεμβρίου: Ο αμερικανός υπουργός οικονομικών Timothy Geithner στη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της Πολωνίας πιέζει τους ευρωπαίους να δράσουν κατά της κρίσης για να αποφύγουν «καταστροφικά ρίσκα». 

19 Σεπτεμβρίου: Η S&P κόβει την αξιολόγηση της Ιταλίας στο Α από Α+, μετά από πέντε χρόνια στη συγκεκριμένη βαθμίδα. 

30 Σεπτεμβρίου: Ο μηχανισμός στήριξης της Ισπανίας παίρνει τον έλεγχο τριών αποταμιευτικών τραπεζών αποτιμώντας τες μεταξύ του 0 και 12% της λογιστικής τους αξίας. Υποστηρίζεται ότι η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος ολοκληρώθηκε. Η Πορτογαλία αναθεωρεί το έλλειμμα του 2010 στο 9,8% του ΑΕΠ. 

2 Οκτωβρίου: Η ελληνική κυβέρνηση εγκρίνει το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2012, ο οποίος έχει στόχο πρωτογενές πλεόνασμα και έλλειμμα 8,5% στο τέλος της χρονιάς. Παράλληλα, ανακοινώνει ότι δεν θα πετύχει τον αναθεωρημένο προς τα πάνω στόχο του ελλείμματος για το 2011. 

3-4 Οκτωβρίου: Οι ευρωπαίοι υπουργοί οικονομικών βρίσκουν λύση στο θέμα των εγγυήσεων που ζητά η Φινλανδία από την Ελλάδα. Παράλληλα, αφήνουν για πρώτη φορά να φανεί ότι μπορεί να δεχθούν μεγαλύτερο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους από το 21% που αποφασίστηκε στη σύνοδο κορυφής του Ιουλίου. 

4 Οκτωβρίου: Η Μoody’s υποβαθμίζει, για πρώτη φορά τις τελευταίες δυο δεκαετίες, την Ιταλία στην κατηγορία A2 από Αα2. 

7 Οκτωβρίου: Η Fitch υποβαθμίζει Ισπανία και Ιταλία σε AA- και Α+ αντίστοιχα. 

10 Οκτωβρίου: Η Dexia, η μεγαλύτερη βελγική τράπεζα υποκύπτει από την κρίση. Σπάει σε κομμάτια με το Βέλγιο να παίρνει τον έλεγχο του τμήματος που ανήκει στη χώρα και τη Γαλλία του πολυεθνικού σκέλους. 

11 Οκτωβρίου: Η τρόικα ανακοινώνει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας και προτείνει να καταβληθεί η 6η δόση των 8 δισ. ευρώ. 

14 Οκτωβρίου: Ο Μπερλουσκόνι επιβιώνει της ψήφου εμπιστοσύνης στη Βουλή παρότι νωρίτερα την εβδομάδα είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα από την απόρριψη του απολογισμού στον προϋπολογισμό του 2010, κάτι πρωτοφανές στα ιταλικά κοινοβουλευτικά χρονικά. 

18 Οκτωβρίου: Τα γαλλικά επιτόκια έχουν πλέον 112 μονάδες βάσης υψηλότερο επιτόκιο από τα αντίστοιχα γερμανικά. 

19 Οκτωβρίου: Μερκελ, Σαρκοζί έχουν επαφές με άλλους ευρωπαϊους ηγέτες και τον Ζ. Κλ. Τρισέ στο κτήριο της παλαιάς όπερας στην Φραγκφούρτη. 

21 Οκτωβρίου: Ο Γ. Παπανδρέου πετυχαίνει την ψήφιση από τη Βουλή του πακέτου σκληρών μέτρων που ζητήθηκαν για την τρόικα. Το κυβερνών κόμμα έχει νέα απώλεια στην κοινοβουλευτική του ομάδα, αυτή της Λούκας Κατσέλη και μειώνεται σε 153 βουλευτές. Η τρόικα δημοσιοποιεί έκθεση στην οποία αναφέρει ότι η «δυναμική του χρέους είναι ανησυχητική». 

23 Οκτωβρίου: Οι ευρωπαίοι ηγέτες υποστηρίζουν ότι η επερχόμενη σύνοδο δεν είναι έτοιμη να καταλήξει σε αποφάσεις και μεταθέτουν τη συνεδρίαση για τις 26 Οκτωβρίου. Τα 10ετή ελληνικά ομόλογα έχουν ήδη επιτόκιο 25%. Μέρκελ και Σαρκοζί προσφέρουν ένα από τα φωτογραφικά πλάνα της χρονιάς με το χαμόγελο τους στην ερώτηση αν ο Μερλκουσκόνι μπορεί να «στρώσει» τα οικονομικά της Ιταλίας. 

26 – 27 Οκτωβρίου: Διεξάγεται η 14η σύνοδος κορυφής στους 21 μήνες από τη μέρα που ξέσπασε η κρίση. Μετά από συνομιλίες 10 ωρών ανακοινώνουν ότι συμφώνησαν στη «μόχλευση» των κεφαλαίων του προσωρινού μηχανισμού στήριξης (ESM) στο 1 τρισ. ευρώ. Παράλληλα γνωστοποιούν τους όρους του PSI plus για την Ελλάδα που προβλέπει κούρεμα 50% των ομολόγων που κατέχουν ιδιώτες και νέο πακέτο βοήθειας 106 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα ζητούν από τις ευρωπαϊκές τράπεζες να αυξήσουν τα κεφάλαια τους κατά 106 δισ. ευρώ. 

Νέο κύκλο πιέσεων στις αγορές προκαλεί η ανακοίνωση Παπανδρέου για δημοψήφισμα. Αμεσα Μέρκελ και Σαρκοζί παρεμβαίνουν. Οι εξελίξεις οδηγούν σε νέα σύνοδο κορυφής όπου αποφασίζεται να παιχτεί το χαρτί της πειθαρχίας. Στόχος να πειστεί η ΕΚΤ να βγάλει το «μπαζούκα» από την αποθήκη πυρομαχικών. 

31 Οκτωβρίου: Ο Παπανδρέου εκπλήσσει τους πάντες δηλώνοντας ότι θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα για το δεύτερο πακέτο βοήθειας. 

1 Νοεμβρίου: Κατάρρευση στα χρηματιστήρια και τις αγορές ομολόγων μετά τις ανακοινώσεις Παπανδρέου εξαιτίας του φόβου ότι πιθανή αρνητική εξέλιξη στο δημοψήφισμα θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Το επιτόκιο του ελληνικού 2ετούς φτάνει στο επίπεδο ρεκόρ 84,7%. Ο Μάριο Ντράγκι διαδέχεται τον Τρισέ στην ηγεσία της ΕΚΤ. 

2 Νοεμβρίου: Οι ευρωπαίοι ηγέτες παγώνουν την πληρωμή της 6ης δόσης και δηλώνουν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αποφασίσει σύντομα αν θα παραμείνει στο ευρώ. 

3 Νοεμβρίου: Ο Παπανδρέου υποχωρεί στο θέμα του δημοψηφίσματος μετά τις έντονες πιέσεις που άσκησαν Μέρκελ – Σαρκοζί στη σύνοδο του G-20 στις Κάννες. Την ίδια μέρα ο Ντράγκι αιφνιδιάζει μειώνοντας το βασικό επιτόκιο του ευρώ στο 1,25%. 

4 Νοεμβρίου: Το G-20 αδυνατεί να καταλήξει στην ενίσχυση των πόρων του ΔΝΤ ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει την ευρωπαϊκή κρίση. 

6 Νοεμβρίου: Ο Παπανδρέου συμφωνεί να παραιτηθεί από πρωθυπουργός και να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού. 

8 Νοεμβρίου: Ο Μπερλουσκόνι προσφέρεται να παραιτηθεί μόλις το ιταλικό κοινοβούλιο εγκρίνει τα μέτρα λιτότητας που ζήτησαν οι ευρωπαίοι εταίροι. 

9 Νοεμβρίου: Το επιτόκιο των ιταλικών 10ετών τίτλων ανεβαίνει για πρώτη φορά από την εισαγωγή του ευρώ πάνω από το 7%. 

11 Νοεμβρίου: Ο Λουκάς Παπαδήμος αναλαμβάνει πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης. 

12 Νοεμβρίου: Ο Μπερλουσκόνι παραιτείται και ο Μάριο Μόντι ετοιμάζεται να σχηματίσει τη νέα ιταλική κυβέρνηση. 

18 Νοεμβρίου: Ο Mariano Rajoy εκλέγεται πρωθυπουργός της Ισπανίας. Εχει τη μεγαλύτερη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο που καταγράφηκε στη χώρα για περισσότερο από 25 χρόνια. 

28 Νοεμβρίου: Ο αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα δηλώνει μετά από συναντήσεις του με ευρωπαϊους αξιωματούχους ότι η λύση της ευρωπαϊκης κρίσης έχει «τεράστια σημασία» για τις ΗΠΑ. 

30 Νοεμβρίου: Εξι κεντρικές τράπεζες με επικεφαλής την FED ανακοινώνουν μέτρα που κάνουν φθηνότερο το δανεισμό σε δολάρια. 

1 Δεκεμβρίου: ο Μάριο Ντράγκι ζητά «δημοσιονομικό συμβόλαιο» προκειμένου η ΕΚΤ να δράσει ποιο αποφασιστικά ενάντια στην κρίση. 

4 Δεκεμβρίου: Το νέο ιταλικό υπουργικό συμβούλιο αποφασίσει επιπλέον μέτρα ύψους 30 δισ. ευρώ. 

5 Δεκεμβρίου: Η S&P βάζει Γερμανία, Γαλλία και 13 ακόμα χώρες της Ευρωζώνης σε εξέταση για πιθανή υποβάθμιση. 

8 Δεκεμβρίου: Η ΕΚΤ μειώνει ξανά το επιτόκιο του ευρώ, αυτή τη φορά στο 1%. Παράλληλα, γνωστοποιεί ότι θα προσφέρει απεριόριστη ρευστότητα στις τράπεζες με 3ετή δάνεια ενώ θα «χαλαρώσει» και τους κανόνες για τις εγγυήσεις. 

9 Δεκεμβρίου: Νέα ευρωπαϊκή σύνοδος οδηγεί στην απόφαση για «δημοσιονομικό συμβόλαιο» μέσα από διακρατικές συμφωνίες των ευρωπαϊκών κρατών. Η άρνηση της Βρετανίας να συμμετέχει χαρακτηρίζει την συνάντηση. Παράλληλα αποφασίζεται να δοθούν 200 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ (μέσω διμερών δανείων από τις ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες) ώστε να χρηματοδοτηθούν προγράμματα διάσωσης στην γηραιά ήπειρο. Επιταχύνεται και η λειτουργία του ESM που θα έχει δύναμη 500 δισ. ευρώ. Ο Ντράγκι χαιρετίζει την απόφαση.