Η ευρωζώνη δεν έχει ανάγκη το ΔΝΤ

Πηγή: FT (via euro2day)

by K. Rogoff

Με τους ηγέτες των κρατών της Group of 20 να επικεντρώνονται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ως το προτιμώμενο μέσο μιας διάσωσης της ευρωζώνης, θα πρέπει οπωσδήποτε να αναρωτηθούν ποιόν συγκεκριμένο στόχο θα εξυπηρετήσουν τα κεφάλαια του διεθνούς οργανισμού. Αν δεν δοθεί στο ΔΝΤ σημαντική εξουσία ώστε να εφαρμόσει τις προϋποθέσεις του σε επίπεδο ευρωζώνης, είναι δύσκολο να βρούμε πλεονεκτήματα στην ανάμιξή του, πέρα από το να παρέχει το «φύλο συκής» σε μεγάλης κλίμακας εξαγορές junk ομολόγων από την ΕΚΤ. 

Αν και όλα τα βλέμματα είναι επικεντρωμένα στο ελληνικό δράμα, το πρόβλημα είναι σίγουρα πολύ βαθύτερο και επίμονο. Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε κρίσιμα ελαττώματα στον ισχύοντα εσωτερικό σχεδιασμό της ευρωζώνης. 

Πρώτον, τα όρια του χρέους στην συνθήκη του Μάαστριχτ δεν οριοθετήθηκαν αρκετά αυστηρά, ούτε σε μέγεθος ούτε σε μέσα επιβολής. 

Δεύτερον, δεν υπάρχει μηχανισμός για μεγάλες, αυτόματες δημοσιονομικές μεταβιβάσεις που θα επιτρέπουν το μοίρασμα του κινδύνου όπως γίνεται σε ένα ενιαίο νόμισμα. Αν οι εθνικές κυβερνήσεις της Ευρώπης συναντήσουν ογκώδη συρρίκνωση του δανεισμού, τότε θα πρέπει να υπάρχει κάποιος άλλος μηχανισμός που να εξομαλύνει την κατανάλωση κατά την διάρκεια ύφεσης. (Στην θεωρία, οι αγορές θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την προφύλαξη από τους μακροοικονομικούς κινδύνους σε όλες τις χώρες, αλλά στην πράξη υπάρχουν πολλές δυσκολίες.)

Τρίτον, δεν υπάρχει ξεκάθαρος πιστωτής έσχατης ανάγκης για τις ιδιωτικές τράπεζες στις αδύναμες χώρες. Εστω κι αν η κεντρική κυβέρνηση της Ιταλίας καταφέρνει να επιβιώνει «στο όριο», δεν διαθέτει τα εσωτερικά μέσα ώστε να παράσχει μια πειστική προστασία για τις τράπεζες της χώρας. Αν είχε ακόμη την λιρέτα η Ιταλία, θα μπορούσε απλώς να τυπώσει χρήμα, αν δεν υπήρχαν πια άλλες επιλογές. Δεν μπορεί όμως να υποχρεώσει μονομερώς την ΕΚΤ να το κάνει. 

Τέταρτον, η Ευρώπη χρειάζεται έναν πανίσχυρο κεντρικό οικονομικό ρυθμιστή, όχι για άλλο λόγο αλλά για να περιορίζει τις εθνικές εξάρσεις στα χρέη που βρίσκονται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα. Τα όρια της συμφωνίας του Μάαστριχτ περιορίζονται στο δημόσιο χρέος. Όμως στην πράξη, τα ιδιωτικά χρέη συχνά γίνονται δημόσια χρέη σε μια κρίση. 

Τέλος, απαιτείται ομοφωνία για πάρα πολλές αποφάσεις της ευρωζώνης, γεγονός που προσθέτει ένα στρώμα δυσλειτουργίας επιπλέον στις εθνικές κυβερνήσεις. 

Ακόμη κι αντιμετωπιστούν αυτά τα δομικά ελαττώματα με μεταρρύθμιση της συνθήκης, χρειάζεται μια πολιτική συμφωνία για να αντιμετωπιστούν οι συγκεκριμένες δημοσιονομικές ανισορροπίες που έχουν ήδη συσσωρευθεί. Σε οποιαδήποτε λύση βρεθεί, θα πρέπει να εμπεριέχεται μεγάλη μονομερής μεταβίβαση κεφαλαίων από τον βορρά στον νότο. Σε αντάλλαγμα για την βοήθεια, τα κράτη του Νότου σχεδόν σίγουρα θα πρέπει να παραδώσουν την μακροοικονομική πολιτική στους πλουσιότερους γείτονες. Καμία προοπτική δεν δείχνει πολιτικά βιώσιμη σε μόνιμη βάση. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε το πώς ακόμη και η ρευστότητα από το ΔΝΤ θα μπορούσε να προκαλέσει εκτόνωση σε αυτό το ενδοοικογενειακό πρόβλημα, εκτός κι αν του επιτρεπόταν να επιβάλλει βαριές προϋποθέσεις. 

Η περίπτωση στην οποία θα χρειάζονταν πράγματι εξωθεν κεφάλαια, είναι στο να αποτραπούν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις σε υγιείς χώρες. Δυστυχώς όμως, η διαφοροποίηση ανάμεσα στην ρευστότητα και το αξιόχρεο είναι πολύ δύσκολο να γίνει. Παρά την φήμη του ΔΝΤ ήταν πολύ περισσότερες οι φορές που έκρινε εσφαλμένα προβλήματα αξιόχρεου ως προβλήματα ρευστότητας, παρά το αντίθετο. 

Βεβαίως, το ΔΝΤ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο επιβολής προϋποθέσεων στις χώρες του Νότου, αλλά τα όρια της λιτότητας που μπορεί να αντέξει η περιφέρεια είναι ένα ζήτημα που ήδη αμφισβητείται. 

Ο κίνδυνος ντόμινο από ένα ελληνικό χρεοστάσιο είναι ορατός. Όμως οι ηγέτες της G20 πρέπει να περιγράψουν επακριβώς το τι θα μπορούσε να βάλει το ΔΝΤ στο τραπέζι, που δεν μπορεί να το βάλει το πολύ πλούσιο, αλλά πολιτικά δυσλειτουργικό, σύστημα της ευρωζώνης.

Ο αρθρογράφος είναι Καθηγητής οικονομικών και δημοσιονομικής πολιτικής στο Harvard University και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ.