Η διάσωση του ευρώ δεν είναι η λύση

πηγή: FT (via euro2day)

By Gideon Rachman 

Καθώς το ευρωπαϊκό καράβι κατευθύνεται στα βράχια, πετάνε τους αξιωματικούς στη θάλασσα. Αυτή την εβδομάδα, ενδεχομένως να δούμε την αποχώρηση των πρωθυπουργών σε Ελλάδα και Ιταλία. Οι πολιτικοί μπορεί να έρχονται και να φεύγουν. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες όμως, επιμένουν ότι ένα πράγμα θα μείνει ανέγγιχτο: το ευρώ. Όλες οι ευρωπαϊκές σύνοδοι ολοκληρώνονται με την τελετουργική, πλέον, διακήρυξη ότι η Ευρώπη «θα κάνει ότι χρειάζεται» για να διατηρήσει το ενιαίο νόμισμα. Οι επαναλαμβανόμενες δεσμεύσεις για διάσωση του ευρώ αποκαλύπτουν μία επικίνδυνη σύγχυση. 

Το ευρώ δεν είναι στόχος αυτός καθαυτός. Το ενιαίο νόμισμα είναι μόνο ένα εργαλείο, που στοχεύει στην προώθηση της οικονομικής ευημερίας και την πολιτική ευημερία στην Ευρώπη. Πληθαίνουν όμως, οι αποδείξεις ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Κατά συνέπεια, είναι πλέον καιρός να σκεφτούμε, όχι πως θα σώσουμε το ευρώ, αλλά πως θα το εγκαταλείψουμε ή τουλάχιστον πως θα επιτρέψουμε στα πιο αδύναμα μέλη να αποχωρήσουν.

 

Για λόγους υπερηφάνειας, φόβου, ιδεολογίας, ακόμη και προσωπικής επιβίωσης, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους Ευρωπαίους ηγέτες να αποδεχθούν ότι το ευρώ αποτελεί πλέον μεγάλο μέρος του προβλήματος. Αντιθέτως, αναζητούν άλλες εξηγήσεις για την οικονομική κρίση. Οι χώρες απέτυχαν να τηρήσουν τους κανόνες. Είπαν ψέματα. Η Ευρώπη χρειάζεται νέες πολιτικές δομές. Το μπαζούκα δεν είναι αρκετά μεγάλο. Οι αγορές είναι παράλογες. Ο κόσμος επαναστατεί.

Σε όλες αυτές τις εξηγήσεις υπάρχουν στοιχεία αλήθειας. Καμία όμως, δεν πιάνει την ουσία του προβλήματος. Μετά από μια δεκαετία ανακαλύπτουμε ότι το ενιαίο νόμισμα, που ενώνει διαφορετικές χώρες με διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης – κα πολύ διαφορετικές κουλτούρες – έχει δομικά λάθη. 

Το ευρώ συνέβαλε τόσο στη δημιουργία όσο και στη διατήρηση της ευρωπαϊκής κρίσης. Κατά πρώτον, οδήγησε σε βουτιά των επιτοκίων στη νότια Ευρώπη, ενθαρρύνοντας χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα να προχωρήσουν σε ένα ξέφρενο πάρτι δανεισμού. Τώρα, το ενιαίο νόμισμα αποκλείει τις επιλογές που είχε μεταπολεμικά η Ιταλία όπως και άλλες χώρες σε διαφορετικές περιστάσεις, ώστε να χειριστούν το υψηλό επίπεδο του χρέους: πληθωρισμό και υποτίμηση του νομίσματος. Η εναλλακτική που επελέγη είναι εκείνη της «εσωτερικής υποτίμησης» (ή αλλιώς μείωση μισθών και μαζική ανεργία) που επιβάλλεται στην Ελλάδα, παροτρύνεται σε Ελλάδα, Ιταλίας και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. 

Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση εξέθεσε τις αδυναμίες του ευρώ. Όταν έγινε σαφές το 2009 ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, η ΕΕ έθεσε δύο στόχους: πρώτον να αντιμετωπίσει την ελληνική κρίση και δεύτερον να πείσει τις αγορές ότι η Ελλάδα είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό που δεν έχει καμία σχέση με την υπόλοιπη ευρωζώνη. Απέτυχε και στους δύο στόχους. 

Το οικονομικό χάος στην Ελλάδα ακολουθείται από το πολιτικό χάος. Εν τω μεταξύ στην Ιταλία, το κόστος δανεισμού αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, σε τέτοιο επίπεδο που το χρέος της χώρας καθίσταται μη διαχειρίσιμο. Εάν η Ιταλία, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, ζητήσει στήριξη από το ταμείο στήριξης της ΕΕ – ή έστω και από το ΔΝΤ – τότε απλούστατα δεν θα υπάρχουν αρκετά λεφτά για να την καλύψουν. Θα είναι σαν να προσπαθούμε να χωρέσουμε έναν ελέφαντα στη σχεδία των ναυαγών. 

Οι αγορές έχουν εντοπίσει, ότι ενώ η Ελλάδα είναι μία ακραία περίπτωση, δεν είναι η μοναδική, ότι κι αν λένε οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Η Ιταλία έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά που καθιστούν την Ελλάδα δυσλειτουργική: ευρεία φοροδιαφυγή, τεράστιο κρατικό χρέος, πολιτικό σύστημα που βασίζεται στις πελατειακές σχέσεις και μία μη υγιή σχέση εξάρτησης με την ΕΕ. Είναι αλήθεια, ότι η ιταλική βιομηχανία έχει τέτοια ισχύ που η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ούτε να πλησιάσει. Ο παραπαίων πρωθυπουργός της Ιταλίας όμως, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, κάνει τον απερχόμενο Γιώργο Παπανδρέου να μοιάζει με τον Lincoln. 

Ελλάδα και Ιταλία δεν είναι τα μόνα προβλήματα. Ιρλανδία και Πορτογαλία έχουν ήδη προσφύγει το μηχανισμό στήριξης και ενδεχομένως να αποσταθεροποιηθούν εκ νέου από την τελευταία κρίση. Είναι επίσης σαφές ότι και η Ισπανία είναι ευάλωτη. Η Γαλλία, έχει να παρουσιάσει εξισορροπημένο προϋπολογισμό από την δεκαετία του 1970 και φοβάται τώρα εάν θα διατηρήσει την αξιολόγηση του τριπλού «Α». 

Αντιμέτωποι με αυτά τα εντεινόμενα προβλήματα, ο κόσμος που υποστηρίζει το «ότι χρειάζεται για να σωθεί το ευρώ» προτείνει λύσεις που είναι ολοένα και λιγότερο αξιόπιστες. Εάν όλα πάνε βάσει σχεδίου – μετά τη μείωση του χρέους και τα νέα μέτρα λιτότητας – η Ελλάδα θα έχει μειώσει το χρέος της μόλις στο 120% του ΑΕΠ στα τέλη της δεκαετίας. Αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο. 

Εν τω μεταξύ, παρά τις σαφείς αποδείξεις ότι το κρατικό χρέος στην Ευρώπη είναι επίφοβο, η Ιταλία κατάφερε με κάποιο τρόπο να πείσει τις αγορές να την χρηματοδοτήσουν με 2% αντί με 6%. Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αγοράζει ομόλογα junk από την Ιταλία χωρίς όρια, για όσο χρειάζεται. Τίποτα από αυτά δεν ακούγεται αξιόπιστο. 

Από πολιτικής πλευράς, λέγεται πως η μακροπρόθεσμη λύση είναι η δημοσιονομική ένωση, μίαπραγματική πολιτική ομοσπονδία. Αυτή η λύση όμως, χρειάζεται δεκαετίες για να εφαρμοστεί και κατά συνέπεια δεν είναι πειστική, καθώς η παρούσα αναστάτωση έχει φέρει την επιφάνεια το έλλειμμα πανευρωπαϊκής αλληλεγγύης. 

Είναι αλήθεια ότι η διάσπαση του ευρώ θα είναι τρομερά δύσκολη και επικίνδυνη. Οι χώρες που θα εγκαταλείψουν το ευρώ θα αντιμετωπίσουν φυγή κεφαλαίων και θα κηρύξουν στάση πληρωμών στα χρέη τους, οδηγώντας της τράπεζες της ευρωζώνης σε κατάρρευση. Ενδεχομένως να ακολουθήσει οικονομικό και πολιτικό χάος, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. 

Με μία νέα ιταλική κυβέρνηση και ένα αξιόπιστο οικονομικό πρόγραμμα, η Ευρώπη ίσως να αγοράσει λίγο περισσότερο χρόνο. Τα ελαττώματα του ευρώ όμως, είναι δομικά και η όποια ανάπαυλα θα αποδειχθεί προσωρινή. 

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η διάλυση του ενιαίου νομίσματος θα καταστρέψει την ίδια την ΕΕ. Διατυπώνοντας τέτοιες φοβίες όμως, κινδυνεύουμε να πυροδοτήσουμε μία αυτό-εκπληρούμενη προφητεία. Μεγάλα ευρωπαϊκά επιτεύγματα, όπως η ενιαία αγορά, η ελεύθερη μετακίνηση και η συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής προηγήθηκαν του ενιαίου νομίσματος και μπορούν να επιβιώσουν μετά τη διάλυσή του. Αντί να επιμένουν ότι η διάσπαση του ευρώ είναι αδιανόητη, οι ηγέτες της ευρωζώνης θα έπρεπε μάλλον να προετοιμάζονται για αυτή. 

ΠΗΓΗ: FT.com