Ώρα μηδέν για το ευρώ

ΠΗΓΗ: FT  (euro2day)

Του WOLFGANG MUNCHAU

H αδυναμία του πλανήτη να αποτρέψει την οικονομική διολίσθηση και το ντόμινο στην Ιταλία έχει αλλάξει τη φύση της κρίσης στην ευρωζώνη. Εκείνο που ήταν κάποτε πρόβλημα χρέους μικρών περιφερειακών κρατών, απειλεί τώρα την ύπαρξη του ευρώ. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν έκαναν καλή πρόβλεψη. Δεν έκαναν επαρκή επανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Και, όταν σχεδίασαν το ταμείο διασώσεων European Financial Stability Facility, έφιαξαν έναν μηχανισμό κατάλληλο μόνο για μικρές χώρες. Η στρατηγική τους είναι ανεπαρκής.

Στη φθινοπωρινή σύνοδο International Monetary Fund και World Bank, οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης υπέστησαν πρωτοφανή πίεση να δράσουν. Θα το κάνουν;

Από απλή τεχνική άποψη, η κρίση στην ευρωζώνη μπορεί ακόμη να επιλυθεί. Ένα ομόλογο ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την ελάχιστη απαραίτητη δημοσιονομική ενοποίηση, θα τα καταφέρει. Εναλλακτικά, η ΕΚΤ μπορεί να επεκτείνει το πρόγραμμα επαναγορών με ανάλογο αποτέλεσμα. Όλες αυτές οι κινήσεις θα απαιτούσαν δημοσιονομικές και χρηματοπιστωτικές μεταρρυθμίσεις.

Μια πιο μετριοπαθής αλλά αποτελεσματική πρόταση θα ήταν να δυναμώσει το EFSF. Να αποκτήσει, όπως πρότειναν οι οικονομολογοι κ. Thomas Mayer και Daniel Gros, τραπεζική άδεια ώστε να αντλεί κεφάλαια από την ΕΚΤ. Άλλοι έχουν προτείνει να εκδώσει το EFSF ομόλογα με έκπτωση. Ακούστηκε επίσης η πρόταση να μετατραπεί σε ασφαλιστική εταιρία.

Οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι περίπλοκες, σε χρηματοοικονομικό, νομικό και πολιτικό επίπεδο. Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, δεν είναι τεχνικό, αλλά πολιτικό. Μέχρι πρόσφατα η κ. Angela Merkel επαναλάμβανε κάθε ημέρα ότι δεν θα υπάρξει ομόλογο ευρωζώνης. Το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο έβγαλε απόφαση που περιορίζει ακόμη περισσότερο την ευχέρεια πολιτικών ελιγμών.

Η συζήτηση επικεντρώνεται αποκλειστικά στο τι δεν μπορεί να γίνει, παρά στο τι μπορεί να γίνει: Όχι ομόλογο ευρωζώνης, όχι νομισματικοποίηση, όχι διάσωση, όχι διάλυση, όχι το ένα, όχι το άλλο. Ο κόσμος συζητάει για τα βήματα που πρέπει να γίνουν στην επόμενη κρίση και η Ευρώπη παιδεύεται ακόμη με την επικύρωση των, μάλλον μικρών, αλλαγών που συμφωνήθηκαν για το EFSF στις 21 Ιουλίου ή και την προηγούμενη διαμάχη για το αίτημα της Φινλανδίας για εγγυήσεις. Η ευρωπαϊκή στρατηγική χωλαίνει μονίμως.

Και θα συνεχίσει έτσι. Την Πέμπτη, η Bundestag θα ψηφίσει για το EFSF. Τον Οκτώβριο θα ψηφίσει για την επόμενη δόση προς την Ελλάδα. Το νέο έτος θα ψηφίσει για το European Stability Mechanism. Έως τότε ίσως χρειαστεί να ψηφίσει και για ένα τρίτο ελληνικό πρόγραμμα, ένα δεύτερο για την Πορτογαλία ή την Ιρλανδία. Κάθε κίνηση απαιτεί ξεχωριστή ψηφοφορία στη γερμανική Βουλή.

Το Βερολίνο δεν είναι, όμως, η μόνη πηγή ανησυχίας. Οι κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες καταρρέουν στο Ελσίνκι, στη Χάγη, στην Μπρατισλάβα - και στην Αθήνα. Πιστεύετε πράγματι ότι το ελληνικό κοινοβούλιο μπορεί να εφαρμόζει το ένα πρόγραμμα λιτότητας πίσω από το άλλο, με πλειοψηφία πέντε εδρών;

Οπότε, ακόμη κι αν οι ηγέτες της Ευρώπης μαζεύονταν αύριο και συμφωνούσαν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να λυθεί η κρίση, δεν θα την έλυναν αν δεν αποδείκνυαν ότι απολαμβάνουν πλήρη πολιτική στήριξη. Κι αυτό είναι δύσκολο. Για να γίνει, η κ. Merkel θα πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα από το να δηλώνει ότι μια αποτυχία του ευρώ θα σημάνει αποτυχία της Ευρώπης. Θα πρέπει να παίξει στο τραπέζι το πολιτικό της μέλλον.

Εν τω μεταξύ, η εγχώρια πιστωτική αποστράγγιση και η παρατεταμένη οικονομική επιβράδυνση σύντομα θα επαναφέρουν την ευρωζώνη στην ύφεση. Για να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο, η ΕΚΤ θα πρέπει να μειώσει τα επιτόκια και να επιστρέψει σε μια στρατηγική απεριόριστου μακροχρόνιου δανεισμού. Οι κυβερνήσεις πρέπει γρήγορα να αρχίσουν την επανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Η Ε.Ε. έχει χάσει δύο πολύτιμα χρόνια σε ανέντιμα stress tests που έχουν υπονομεύσει την αξιοπιστία της European Banking Authority, της European Commission, των εθνικών κεντρικών τραπεζών και των εθνικών εποπτικών αρχών. Αν λάβουμε υπόψη και την οικονομική διολίσθηση, οι ευρωπαϊκές τράπεζες μπορούν να πάσχουν από ανάγκες επανακεφαλαιοποίησης ύψους 500 δισ. ευρώ.

Πέρα από τις πολύ άμεσες ανάγκες, η ευρωζώνη θα πρέπει να παράσχει ένα κοινό «χειρόφρενο» για το τραπεζικό σύστημα, όχι μόνο για τις τράπεζες της περιφέρειας, αλλά για όλους τους οίκους με βαρύτητα στο σύστημα. Ένα τέτοιο σύστημα θα περιλαμβάνει εποπτεία, καθεστώτα διάλυσης και ασφάλιση καταθέσεων. Θα συναντήσει, περιμένουμε, ανάλογη πολιτική αντίσταση όσο και τα eurobonds: οι Γερμανοί και Ισπανοί πολιτικοί ασκούν πολιτική μέσω των Landesbanken και των cajas.

Η διάσωση της ευρωζώνης απαιτεί ένα σχέδιο δράσης, σε κλίμακα που είναι δύσκολο να φανταστούμε. Τις ερχόμενες εβδομάδες, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες θα πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν με την Ελλάδα, με την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, με τη διόρθωση του EFSF - και να τα κάνουν όλα με μια καθαρή στρατηγική που θα αφορά στο μέλλον της ευρωζώνης. Μια βραχυπρόθεσμη διόρθωση ίσως εντυπωσιάσει τις αγορές για λίγες ημέρες. Όμως, δεν θα λύσει την κρίση.

Με βάση προηγούμενες επιδόσεις, μου είναι δύσκολο να φανταστώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις των περιστάσεων. Αν το κάνει, θα είναι ακόμη δυσκολότερο να βρει στήριξη σε εθνικό επίπεδο.

Πάντως, δεν έχω δει ποτέ Ευρωπαίους πολιτικούς τόσο τρομαγμένους όσο τους είδα στην Ουάσιγκτον τώρα.