Περί εξόδου και …άλλων δαιμονίων

πηγή: euro2day
M. Wolf

Τα μέλη της ευρωζώνης πάσχουν από ένα πολύ σοβαρό σύνδρομο απογοητευμένου αγοραστή. Πολλοί θα ήθελαν να αποσυναρμολογήσουν το πακέτο που αγόρασαν σχεδόν 20 χρόνια πριν και το έδεσαν στις δεκαετίες του ’90 και του 2000. Το μόνο όμως που μπορούν να κάνουν είναι να το σπάσουν -και μαζί, να σπάσουν όλο το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής συνεργασίας. 

Και ο υπόλοιπος πλανήτης παρακολουθεί με τρόμο την πιθανότητα να απελευθερώσει η ευρωζώνη ένα κύμα κρίσεων κρατικών ομολόγων και τραπεζών. Αν γίνει αυτό, δεν θα είναι η πρώτη φορά που η ευρωπαϊκή ανοησία καταστρέφει τον κόσμο. 

Ο ιδεαλισμός που δημιούργησε το έργο, έχει εξαφανιστεί, αλλά το ίδιο συμφέρον δεν αποτελεί επαρκή αντικαταστάτη. Οι θεωρητικες αναζητήσεις των πολιτικών, που δεν απαντούν τα αγωνιώδη ερωτήματα των ψηφοφόρων, επιδεινώνουν την κατάσταση. Ο κ. Jacques Cailloux της Royal Bank of Scotland, υπογραμμίζει τα σφάλματα που έγιναν σε πρόσφατη έκθεσή του. Κατηγορεί τους ηγέτες της ευρωζώνης οτι δεν κατάφεραν να κατανοήσουν την κλίμακα και την φύση της κρίσης, έπαιξαν απρόσεκτα με τα ντόπια συμφέροντα και έβαλαν τους υπαίτιους στο ικρίωμα –μολονότι η ανεύθυνη πίστωση είναι εξίσου σημαντική με τον ανεύθυνο δανεισμό. Ο κ. Cailloux έχει δίκιο. Και τώρα, προσθέτει, δύο στοιχεία ακόμη βγαίνουν στο προσκήνιο: Πρώτον η γερμανική κοινή γνώμη στρέφεται εναντίον της κεντρικής της τράπεζας και δεύτερον κάποιοι πολιτικοί, καταθέτουν το ενδεχόμενο δυνατότητας υποχρεωτικής εξόδου.

Όμως, το νόημα της νομισματικής ένωσης, ήταν ότι ήταν μη αναστρέψιμη. Τα δυνητικά της πλεονεκτήματα εξαρτιόνταν από αυτό και οποιαδήποτε συζήτηση εξόδου επαναφέρει τον νομισματικό κίνδυνο.

Αφού, ωστόσο, το ταμπού έσπασε, η πιθανότητα εξόδου θα πρέπει να μελετηθεί. Είναι λοιπόν δυνατή –ή και επιθυμητή; Οποιαδήποτε τέτοια συζήτηση θα πρέπει να ξεκινήσει από την Ελλάδα.

Ο κ. Nouriel Roubini ισχυρίστηκε στους Financial Times ότι η Ελλάδα θα πρέπει και να κηρύξει στάση πληρωμών και να βγει από το ευρώ. Δεν δυσκολεύομαι να αποδεχθώ αυτή την πρόταση. Ελάχιστοι πια πιστεύουν ότι μπορεί να αποφευχθεί μια κολοσσιαία μείωση στο δημόσιο χρέος της χώρας. Το θέμα είναι πότε, όχι εάν.

Σημαίνει όμως αυτό υποχρεωτική έξοδο από την ευρωζώνη; Η απάντηση είναι «όχι.» Αυτό ισχυρίζονται και οι κ. κ. Willem Buiter και Ebrahim Rahbari της Citi σε μια άλλη ενδιαφέρουσα έκθεση. Η έξοδος μπορεί πράγματι να συμβεί αν δεν κάνει κάτι η υπόλοιπη ευρωζώνη, και η ΕΚΤ μαζί, για την αποκατάσταση κεφαλαίων και ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών. Τότε, θα είναι αναπόφευκτη πράγματι η δημιουργία νέου νομίσματος. Όμως οι εταίροι της Ελλάδας μπορούν να αποφύγουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα.

Θα πρέπει η Ελλάδα να ζητήσει ενεργά την έξοδο, για το δικό της συμφέρον; Εδώ οι οικονομολόγοι δεν συμφωνούν. Ο κ. Buiter θεωρεί μια νομισματική υποτίμηση άχρηστη, εκτιμώντας ότι θα καταργηθεί από τον πληθωρισμό. Ο κ. Roubini πιστεύει ότι είναι ουσιώδους σημασίας. Η Ελλάδα έχει τεράστιο έλλειμμα και οικονομική ύφεση. Χρειάζεται μεγάλη πραγματική υποτίμηση. Είναι ευκολότερο να την πετύχει μέσω νομισματικής υποτίμησης παρά αποπληθωρισμό του κόστους.

Όμως η ιδέα της εξόδου είναι απίθανα δύσκολο να εφαρμοστεί. Νομικώς, η χώρα θα πρέπει να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και δύσκολα θα γίνει στην συνέχεια δεκτή πίσω. Ετσι, θα αποκλειστεί και από την ενιαία αγορά. Επιπλέον, είναι αδύνατον να γίνει μια γρήγορη και καθαρή έξοδος. Θα υπάρξουν προβλήματα σε όλες της υποχρεώσεις, η κυβέρνηση θα πρέπει να περιορίσει τις τραπεζικές αναλήψεις αν όχι να τις διακόψει εντελώς. Θα πρέπει να επιβληθούν ελέγχοι κεφαλαίων, που είναι παραβίαση της συνθήκης. Τα χρεόγραφα θα μετονομαστικοποιηθούν στο εσωτερικό, αλλά δεν θα μπορεί να γίνει αυτό στο εξωτερικό και πολλές εταιρίες θα χρεοκοπήσουν. Μια έκθεση της UBS ανεβάζει το συνολικό οικονομικό κόστος για τον πρώτο χρονο στο 40-50% του ΑΕΠ.
Και βέβαια θα είναι αναπόφευκτο το ντόμινο. Θα γίνουν κάποιες προσπάθειες να οχυρωθούν οι υπόλοιπες ευάλωτες οικονομίες, αλλά η δοκιμασία των οχυρωματικών έργων θα είναι μεγάλη. Τα περισσότερα χρέη της Ελλάδας βρίσκονται στο εξωτερικό. Επιπλέον, όταν εξέλθει μια χώρα, ο κίνδυνος θα χτυπήσει κόκκινο για τις υπόλοιπες ευάλωτες χώρες, μεταξύ των οποίων ακόμηκαι οι Ιταλία και Ισπανία. Χώρες και τράπεζες θα δυσκολεύονται να δανειστούν, θα εκδηλωθούν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις, η ΕΚΤ θα πρέπει να καλύψει τις τράπεζες και η διεθνής διαδραστικότητα του τραπεζικού συστήματος θα δείχνει τρομαχτική. Σύμφωνα με την Bank for International Settlements, οι αμερικανικες τράπεζες μόνο, έχουν άνοιγμα 478 δισ. ευρώ σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία.

Η έξοδος, οπότε, μιας μικρής αδύναμης χώρας, είναι τρομαχτική. Τι ισχύει όμως για την έξοδο μιας μεγάλης δυνατής χώρας, όπως η Γερμανία; Κι εδώ θα προκύψουν νομικά ζητήματα, αν και η Γερμανία θεωρητικώς μπορεί να μεταβάλει την συνθήκη προς όφελός της. Και πάλι θα υπάρξει μαζική εκροή, αυτή την φορά προς την Γερμανία. Επιπλέον, η έξοδος θα αποσταθεροποιήσει όλη την ευρωζώνη προκαλώντας πιθανότατα διάλυση. Εξάλλου, η δυνατή χώρα επίσης θα υποστεί μεγάλο αρνητικό σοκ, καθως οι τράπεζές της θα χάσουν από την αξία των ξένων ενεργητικων τους και οι εξαγωγείς θα υποστούν τεράστια απώλεια ανταγωνιστικότητας. Η UBS εκτιμά ότι η Γερμανία θα υφίστατο ζημία 20-25% του ΑΕΠ, στον πρώτο χρόνο. Και βέβαια, μια έξοδος κεντρικής χώρας της Ε.Ε. θα υπονομεύσει όχι μόνο την ενιαία αγορά, αλλα και όλο το δίκτυο συνεργασίας πάνω στο οποίο χτίστηκε η μεταπολεμική Ευρώπη. Η Γερμανία και η Γαλλία θα μείνουν απομονωμένες και στρατηγικά υστερημένες.
Η ευρωζώνη δεν μπορεί να μείνει όπως είναι, δεν μπορεί να ξεγίνει ό,τι έχει γίνει και βρίσκει τραυματική οποιαδήποτε κίνηση προς τα μπροστά. Όμως η έννοια η ίδια της εξόδου προκαλεί αποσταθεροποίηση. Το δημιούργησαν και τώρα πρέπει να το κάνουν να δουλέψει. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι επιθετική οικονομική επέκταση στο «κέντρο» ακόμη και με άμεση χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, μαζί με σθεναρή στήριξη των κρατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας καθώς και μεγάλες μειώσεις στα χρέη, σε ορισμένες περιπτώσεις.
Πιο μακροπρόθεσμα το ελάχιστο που είναι απαραίτητο, είναι πολύ μεγαλύτερος βαθμός δημοσιονομικής αλληλεγγύης και πειθαρχίας και ένα τραπεζικό σύστημα με βεληνεκές ευρωζώνης, με πολύ υψηλότερα επίπεδα κεφαλαίων.

Είναι εφικτό; Δεν τον γνωρίζω. Γνωρίζω όμως τι «παίζεται.» Η ευρωζώνη απεχθάνεται το τσιγάρισμα που υφίσταται, αλλά δεν πρέπει να πηδήξει στην φωτιά. 

ΠΗΓΗ: FT.com