«Η Ελλάδα πρέπει να βγει απ' το ευρώ»

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία

ΤΣΑΡΛΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ (Οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και πρώην σύμβουλος του ΔΝΤ)Στον ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ

Κινδυνεύει το δεύτερο ευρωπαϊκό σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα εξαιτίας της επεκτεινόμενης κρίσης χρέους σε Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία; Μάλλον όχι. Αλλά ενδεικτικό της αντίληψης που επικρατεί πλέον στη Γερμανία για τις προοπτικές της Ελλάδας να ξεπεράσει τα προβλήματά της, σημαντικοί γερμανοί οικονομολόγοι, όπως ανέφεραν την περασμένη εβδομάδα σε ρεπορτάζ τους οι «New York Times», τάσσονται υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ (ακόμα και της Πορτογαλίας), εκτιμώντας πως αυτή η εξέλιξη θα είναι ωφέλιμη για όλους. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πάντως, χαρακτήρισε την όλη πρόταση «παράλογη», αιτιολογώντας πως μια τέτοια κίνηση θα προκαλούσε ντόμινο στην ευρωζώνη. Για την κρίση στην ευρωζώνη και την πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, η «Κ.Ε.» απευθύνθηκε στον διακεκριμένο ελληνοαμερικανό καθηγητή Χρηματοοικονομικών Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια Τσαρλς Καλομοίρη. Ο καθηγητής Καλομοίρης θεωρεί απόλυτα αναπόφευκτη κάποια στιγμή την πτώχευση της Ελλάδας και, συνεπώς, αναγκαία την 

Η ελληνική κρίση χρέους ίσως οδηγείται σε απρόβλεπτα μονοπάτια εξαιτίας της διεύρυνσης της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Αλλά ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Σε ποιο βαθμό ξεκίνησε η αντίδραση των αγορών με στόχο την Ελλάδα και σε ποιο σημείο αποτελούσε έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στην ίδια την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης;

Η αντίδραση των αγορών ξεκίνησε ξεκάθαρα με στόχο την Ελλάδα, λόγω της μη βιώσιμης δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας. Τα προβλήματα των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης ήταν λιγότερο σοβαρά από εκείνα της Ελλάδας. Εντούτοις, η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία δέχονται τώρα και αυτές έντονες πιέσεις από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές - και το ίδιο μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή με το Βέλγιο και τη Γαλλία. Η έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι πρόβλημα που έχει διεισδύσει παντού, αλλά η Ελλάδα αντιπροσωπεύει το πρόωρο και πιο ακραίο παράδειγμα.

Από τα παραπάνω, αντιλαμβάνομαι να λέτε πως το ευρώ βρίσκεται ενώπιον όχι απλώς σοβαρών προκλήσεων αλλά τεραστίων κινδύνων. Σωστά;

Το ευρώ δεν έχει ακόμα καταρρεύσει, αλλά μια διαδιδόμενη τραπεζική κρίση συνδυασμένη με το ριψοκίνδυνο portfolio της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αρχίζει να γεμίζει με κρατικά ομόλογα υπερχρεωμένων χωρών, σηματοδοτεί αυξανόμενους κινδύνους για το μέλλον. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Το ίδιο βέβαια μπορεί να συμβεί σε περίπτωση που η Ε.Ε. δεν κατορθώσει τελικά να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές στην πολιτική της για μια ολοκληρωτική αντιμετώπιση του ευρωπαϊκού χρέους.

Η αναλογία του ελληνικού δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ θα ξεπεράσει σύντομα το 160%. Το δεύτερο σχέδιο διάσωσης απλώς αναβάλλει την ημέρα κρίσης και η χώρα αναμένεται με κάποιο μαγικό τρόπο να ξεπληρώσει στο μέλλον αυτά που οφείλει. Εχουμε εδώ να κάνουμε με μια περίπτωση όπου η λογική της πολιτικής (φόβοι για ντόμινο στην ευρωζώνη, η εφαρμογή μιας πολιτικής τιμωρίας, κοκ.,) επικρατεί της οικονομικής λογικής;

Μάλλον, αλλά όποτε υπάρχει σύγκρουση μεταξύ αριθμητικής και όποιων επιθυμιών μπορεί να έχουν οι πολιτικοί, η ιστορία αλλά και η κοινή λογική μάς λέει ότι η αριθμητική είναι αυτή που στο τέλος θα κερδίσει. Το δεύτερο σχέδιο διάσωσης είναι ακόμα μια προσπάθεια αναβολής στην επίλυση του προβλήματος. Εως τώρα, δεν έχει υπάρξει κανένα σχέδιο που να προσφέρει ελπίδα για το πρόβλημα δημοσίου χρέους που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Η καθυστέρηση και η άρνηση βλάπτουν τους πάντες, αλλά οι πολιτικοί στην ευρωζώνη δείχνουν να στερούνται το θάρρος να κάνουν οτιδήποτε άλλο εκτός από το να αναβάλλουν την απόφαση για δραστικά μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης. Κάποια στιγμή, η αγορά θα αποφασίσει ότι η κατάσταση αυτή δεν πάει άλλο και στη συνέχεια οι καταθέτες θα είναι αυτοί που θα προσδιορίσουν τις εξελίξεις στις τράπεζες, τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού, από φόβο ότι οι καταθέσεις τους θα πάψουν να ισχύουν σε ευρώ. Για παράδειγμα, υπάρχει το ενδεχόμενο να αντιληφθούν οι έλληνες καταθέτες πολύ σύντομα ότι οι καταθέσεις τους σε ευρώ κινδυνεύουν. Μια τέτοια έμμεση επίδραση της δημοσιονομικής κρίσης θα μπορούσε να λειτουργήσει ως βαλβίδα πίεσης και να οδηγήσει ξαφνικά σε στάση πληρωμών και επιστροφή στη δραχμή.

Προβλέπετε, εν ολίγοις, έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη και επιστροφή στη δραχμή. Και ποιος πιστεύετε ότι θα ήταν ο αντίκτυπος μιας τέτοιας εξέλιξης για την ελληνική οικονομία και το μέλλον της ευρωζώνης;

Ναι, θεωρώ πολύ πιθανό ότι η Ελλάδα θα αποχωρήσει τελικά από το ευρώ - και μάλιστα πρέπει να το κάνει αυτό για τρεις λόγους: (1) Εχει ένα μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και ένα τεράστιο δημόσιο χρέος που δεν είναι διαχειρίσιμο.

(2) Οι τραπεζικές της καταθέσεις πρέπει να υποτιμηθούν μέσω επανέκφρασης ενός φθηνότερου νομίσματος από τη στιγμή που οι ελληνικές τράπεζες θα δεχτούν κύρια πλήγματα από απώλειες σχετιζόμενες με μια πτώχευση. (3) Η συναλλαγματική της ισοτιμία είναι υπερεκτιμημένη (που έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι καθόλου ανταγωνιστική η ελληνική οικονομία).

Φυσικά, η πτώχευση, που είναι αναπόφευκτη, δεν θα λύσει από μόνη της αυτά τα προβλήματα. Η έξοδος από την ευρωζώνη θα έδινε τη δυνατότητα να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα δεδομένου ότι θα επέτρεπε τη νομισματοποίηση των ελλειμμάτων, θα ενίσχυε την τραπεζική φερεγγυότητα και θα οδηγούσε σε αύξηση των εξαγωγών μέσω της υποτίμησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αμέσως μετά την έξοδο από το ευρώ, οι Ελληνες πρέπει να αναγγείλουν ότι θέλουν να επιστρέψουν στην ευρωζώνη όσο το δυνατόν γρηγορότερα γίνεται με μια νέα συναλλαγματική ισοτιμία. Πιο σημαντικό, πρέπει να καθιερώσουν θεσμικές αλλαγές, με τη βοήθεια και την επίβλεψη της Ε.Ε., που θα μειώσουν το κόστος του συνταξιοδοτικού συστήματος, θα απελευθερώσουν τις αγορές εργασίας, θα βελτιώσουν το φοροεισπρακτικό σύστημα και θα καταπολεμήσουν τη διαφθορά. Αυτές οι πολιτικές μπορούν να επιφέρουν αποτελέσματα εάν εφαρμοστούν με σοβαρό τρόπο και οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι απαραίτητες για να μπορέσει η Ελλάδα να επιστρέψει ξανά στην ευρωζώνη. Τα άλλα μέλη της ευρωζώνης θα κραυγάσουν με ιαχές εναντίον της Ελλάδας όταν αποχωρήσει η χώρα από το ευρώ και μερικά εξ αυτών θα ισχυριστούν ότι δεν πρέπει να της επιτραπεί να γίνει ξανά μέλος του ευρώ. Η Ελλάδα όμως δεν είναι η μόνη χώρα με προβλήματα. Ετσι, όλοι θα επωφεληθούν από την εύρεση ενός τρόπου που θα δώσει λύση στα μακροπρόθεσμα προβλήματα, αντί να βασανίζονται μάταια οι χώρες που υποφέρουν από αυτά. Η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό παράδειγμα για την αντιμετώπιση προβλημάτων με τα οποία θα βρεθούν αντιμέτωπες σύντομα πολλές άλλες χώρες της ευρωζώνης.

Το ΔΝΤ έκανε λόγο πρόσφατα για επιλεκτική χρεοκοπία και οι οίκοι αξιολόγησης έχουν ήδη κρίνει το δεύτερο σχέδιο διάσωσης ως μια μορφή επιλεκτικής χρεοκοπίας. Εξηγήστε μας τι ακριβώς σημαίνει αυτός ο όρος;

Ο συγκεκριμένος όρος υποδηλώνει απλώς επιλεκτική πτώχευση γύρω από κάποια χρέη. Η κεντρική ιδέα έχει να κάνει με την προσπάθεια να συμφωνήσουν οι ιδιώτες επενδυτές σε μια επαναπραδιαγμάτευση των όρων του χρέους των ελληνικών ομολόγων με εύρυθμο τρόπο, έτσι ώστε να αποφευχθεί ένα πιστωτικό γεγονός. Οι διεθνείς κεφαλαιαγορές, όμως, θα αξιολογήσουν την όλη υπόθεση ως ένα πιστωτικό γεγονός.