Η αυτομόληση των πολιτικών

ΠΗΓΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΤου ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Η πρόσφατη υποβάθμιση της αμερικανικής πιστοληπτικής ικανότητος πυροδοτεί παγκόσμιο πανικό στις χρηματαγορές, κυρίως λόγω της εξ αυτού προκαλούμενης επιβράδυνσης της πραγματικής οικονομίας. Η Ευρώπη επίσης αδυνατεί να πείσει για τη δική της πιστοληπτική ικανότητα.

Σε αμφότερες, κοινός παρονομοστής, που εξωθεί σε απεγνωσμένες και ανεξέλεγκτες κινήσεις των αγορών, παραμένει ο εφιάλτης επιβράδυνσης της πραγματικής οικονομίας.

Με τις πρόσφατες κατευθύνσεις των ηγετών από την 21η Ιουλίου στην Ευρώπη, από τις 2 Αυγούστου στην Αμερική, το έλλειμμα ορατότητος δεν μειώνεται, αλλά βαθαίνει. Οι μηχανισμοί «διάσωσης» εξασφαλίζουν ρευστότητα για τους πιστωτές, ενώ παράλληλα επιδεινώνουν σε βάθος χρόνου τη φερεγγυότητα του οφειλέτη. Σε κάθε περίπτωση, οι περικοπές δαπανών και εισοδημάτων διαβρώνουν τις προϋποθέσεις «διαχειρισιμότητος» των χρεών στο μέλλον.

Για τις ΗΠΑ, ο Κινέζος πιστωτής αξιώνει διεθνή συντονισμό στη διαχείριση του αμερικανικού χρέους. Ωστόσο, η κινεζική συνταγή άμεσης μείωσης των ελλειμμάτων μέσω δρακόντειων περικοπών στα κοινωνικά προγράμματα απηχεί τις θέσεις των ακραίων συντηρητικών αντιπάλων του προέδρου Ομπάμα. Αρκεσε ο συμβιβασμός του Κογκρέσου για περικοπές 2,4 τρισ., προκειμένου να ξεσπάσει η κρίση αξιοπιστίας του ομοσπονδιακού χρέους. Εάν οι περικοπές ήσαν υψηλότερες, τότε η κρίση αξιοπιστίας θα ήταν βαθύτερη. Κάθε περικοπή καθιστά αναπόφευκτα το αμερικανικό χρέος λιγότερο εξυπηρετήσιμο. Ο πιστωτής είναι τόσο κοντόφθαλμος, ώστε υπονομεύει την ικανότητα του οφειλέτη να αποπληρώνει στο μέλλον. Ωστόσο, από τη δυνατότητα πραγματοποίησης νέου εισοδήματος εξαρτάται η πιστοληπτική αξιοπιστία του στο παρόν.

Το ανάλογο επαναλαμβάνεται σήμερα στην κρίση αξιοπιστίας δημόσιου χρέους στην ευρωζώνη. Στη γηραιά ήπειρο, ρόλο Κινέζου πιστωτή ασκεί ο Γερμανός, χωρίς αυτό να μεταβάλλει τις βασικές επιλογές ούτε τα αντίστοιχα διακυβεύματα και αδιέξοδα.

Η υφεσιακή προοπτική, που στις ΗΠΑ φοβίζει τους πιστωτές, στην Ευρώπη αποτελεί ήδη γεγονός, τουλάχιστον από τον Απρίλιο 2011, με το «Σύμφωνο για το ευρώ».

Τόσο για τις Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία όσο και για τις Ισπανία και Ιταλία, αλλά επίσης για το σύνολο της ευρωζώνης, παραχωρείται μηχανισμός «διάσωσης» με αντάλλαγμα άμεσες «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή περικοπές δημοσίων δαπανών, αλλά και ιδιωτικών, με άμεση συνέπεια τη δραματική επιβράδυνση των υπερχρεωμένων οικονομιών, ώστε τελικά το χρέος να επιταχύνεται παντού σε σχέση με το εισόδημα, που προορίζεται να το εξυπηρετεί.

Πολλοί θεωρούν την ευρωπαϊκή διαχείριση του χρέους της ευρωζώνης καθοριστικό στοιχείο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ωστόσο, ακόμη και η ενδεχόμενη συνεταιριστική διαχείριση του χρέους μεταξύ πιστωτών και οφειλετών δεν αρκεί για τη συγκρότηση υπερεθνικής οντότητος. Ο Τζ. Μ. Κέινς συνιστούσε το 1944 συνεταιριστική διαχείριση των χρεών και της προσαρμογής των ελλειμματικών χωρών, λόγω κοινού συμφέροντος όλων και της παγκόσμιας κοινότητος. Ενόσω επιρρίπτεται στον οφειλέτη ολόκληρο το βάρος της αναγκαίας προσαρμογής του, η τελευταία θα παραμένει με πολλαπλάσιο κόστος για τον πιστωτή, με μακρότερη και περισσότερο αβέβαιη διάρκεια, αλλά και, μετά την εξυγίανση, το νέο ύψος διεθνών ανταλλαγών θα ξεκινά αναγκαστικά από ασύγκριτα χαμηλότερο επίπεδο.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που ιδρύθηκε το 1944, διεκδίκησε όχι βέβαια την παγκόσμια ομοσπονδιοποίηση, αλλά το ρόλο του «τελικού πιστωτή» για τα χρέη των ελλειμματικών χωρών, ώστε όχι μόνο να διατηρούνται η σταθερότητα των διεθνών πληρωμών και το ύψος των διεθνών συναλλαγών, αλλά και να ανακάμπτουν ταχύτερα οι υπερχρεωμένοι οφειλέτες. Η λύση του Βρετανού οικονομολόγου επελέγη σε μια ιστορική στιγμή που η διεθνής κοινωνία θεώρησε ότι οφείλει και μπορεί να υπερβεί τα «ζωώδη ένστικτα» του καπιταλισμού, προς συμφέρον ακόμη και των ίδιων των καπιταλιστών. Η συνεργασία μεταξύ πλεονασματικών και ελλειμματικών εταίρων στις διεθνείς ανταλλαγές παραμένει πάντα επωφελέστερη για αμφοτέρους, από ό,τι η ανταγωνιστική σχέση. Η τελευταία, επισείοντας «ποινολόγια» και «κυρώσεις» για τους «αποτυχημένους», υπονομεύει ακόμη και τους «επιτυχημένους».

Σήμερα, 7 δεκαετίες αργότερα, έπειτα από εικονική «παγκοσμιοποίηση» 3 δεκαετιών, η έννοια της διεθνούς κοινότητος έχει καταπέσει, ο κόσμος παραδίδεται εκ νέου στα «ζωώδη ένστικτα», χειραγωγείται από αυτά με επιλογή και ευθύνη των ηγετών του.

Τα κράτη απεμπολούν τον κυριαρχικό και δημόσιο χαρακτήρα τους, αποδέχονται την υποβάθμισή τους σε ιδιώτες δεύτερης κατηγορίας, με μειωμένες ικανότητες, αρμοδιότητες, δικαιώματα, οι ιδιώτες αναβαθμίζονται σε κυρίαρχους και ασύδοτους κερδοσκόπους, οι επενδυτές σε αργόσχολους εισοδηματίες. Πώς να αντιμετωπίσουν τα δημουργήματά τους, τις αγορές, οι πολιτικοί ηγέτες, όταν οι ίδιοι επαίρονται για την αυτομόληση και την παράδοσή τους σε αυτές;

kvergo@gmail.com