Wild West

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου

Πηγή: Red Notebook Το σκάνδαλο της News International που ξέσπασε τις τελευταίες μέρες αναδεικνύει πολλές πλευρές της σύγχρονης διακυβέρνησης στις φιλελεύθερες οικονομίες. Δεν είναι μόνο η παρακολούθηση των τηλεφώνων των ανθρώπων του σταρ σύστεμ για υλικό σκανδαλολογικού τύπου για τα έντυπα του Ρούπερτ Μέρντοχ. Είναι η δύναμη που παραθέτει η συσσώρευση τόσων πληροφοριών, κάτι που πάντα αναγνώριζαν και εκτιμούσαν οι Δον Κορλεόνε και οι Χέρμπερτ Χούβερ (FBI) αυτού του κόσμου. Πληροφορίες που αφορούν πολιτικούς, συνδικαλιστές, δημοσιογράφους, και πολλούς άλλους στη δημόσια σφαίρα, που τους καθιστούν ευάλωτους στον ωμό εκβιασμό αν πατήσουν τον κάλο των ισχυρών. Δεν είναι μόνο η δύναμη των μεγιστάνων του τύπου, αλλά πόσο συγκροτημένα είναι τα κανάλια επικοινωνίας, διαβούλευσης και συνδιαμόρφωσης πολιτικής μεταξύ μεγιστάνων, επιχειρηματιών, πολιτικών, ακόμα και αστυνομικών. Το πόσο επιρρεπή είναι και τα δύο κόμματα της κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς. Ο Μπλερ, για παράδειγμα, εγκαινίασε την πρωθυπουργία του με το να ταξιδέψει στην Αυστραλία για να υποβάλει τα σέβη του στο Μέρντοχ. Μπορεί οι εκσυγχρονιστές του Μπλερ να αντλούσαν έμπνευση από τον Τρίτο Δρόμο του Γκίντενς, αλλά οι πολιτικές των Νέων Εργατικών έπρεπε να ικανοποιήσουν τη Sun και το News of the World. H ρεμπέκα Μπρουκς είχε ανοικτή πρόσβαση στο υπουργικό συμβούλιο του Κάμερον μέχρι την τελευταία στιγμή. Και ας μην ξεχνάμε ότι, μέχρι την τελευταία στιγμή, ήταν σχεδόν σίγουρο ότι ο Mέρντοχ θα κατάφερνε να προσθέσει την BSkyB στην αυτοκρατορία του. Στις φαντασιώσεις της Μπακογιάννη και του Μάνου, των εκσυγχρονιστών του Σημίτη, αλλά και μερικών που προέρχονται από την ανανεωτική αριστερά, και που θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα, τα προβλήματα διαφθοράς προκύπτουν από το μεγάλο και αναποτελεσματικό κράτος και από την έλλειψη ανταγωνισμού. Μια πιο φιλελεύθερη διακυβέρνηση θα περιόριζε τη σφαίρα διαπλοκής μεταξύ κράτους και ιδιωτικού τομέα. Αν δούλευαν οι αγορές καλύτερα, θα αυξανόταν ο ανταγωνισμός, και οι επιχειρήσεις θα εστίαζαν την προσοχή τους στην ποιότητα του προϊόντος τους, και όχι στο τι μπορούν να αρμέξουν από το κράτος. Αυτά τα ιδεολογήματα κυριάρχησαν στο δημόσιο λόγο μετά το 1996. Και τα ίδια συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιδεολογική υποστήριξη του Μεσοπρόθεσμου Σχεδίου, που εμπεριέχει όλες αυτές τις «αναγκαίες μεταρρυθμίσεις» που θα μετασχηματίσουν την οικονομία και την κοινωνία μας σε φιλελεύθερη κατεύθυνση. Το βασικό πρόβλημα μπορεί να σκιαγραφηθεί με σαφήνεια και συνοπτικά. Ο νεοφιλελευθερισμός ποτέ δεν ήταν ενάντια στο κράτος γενικώς. Όπως έχουν αναδείξει στοχαστές όπως ο Μπρούνο Αμέιμπλ και ο Ντέιβιντ Χάρβει, αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη με το νεοφιλελευθερισμό είναι πως στο στόχαστρο βρέθηκε ένας ορισμένος τύπος κράτους και όλες μαζί οι μορφές συλλογικής δράσης που σκοπό έχουν την αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου, καθώς και την προστασία ευπαθών κοινωνικών ομάδων από τον ανταγωνισμό. Αυτή η προσέγγιση δεν θα μπορούσε να μην αυξήσει τη δύναμη του ιδιωτικού τομέα γενικώς, αλλά και συγκεκριμένων μεγιστάνων τύπου Μέρντοχ και Μπερλουσκόνι. Αυτή τη δύναμη χρησιμοποιούν οι τελευταίοι για να διαβρώσουν το κράτος, τα ΜΜΕ, την αστυνομία, τον αθλητισμό και ό,τι άλλο κινείται. Αν θέλουμε να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται, τότε τα γουέστερν του Χόλυγουντ μας βοηθούν να προσεγγίσουμε το κατάλληλο μοντέλο. Η έλλειψη ισχυρού κράτους που να εμπνέεται από κάποιες αρχές δικαιοσύνης και να περιορίζεται από ζωντανές συλλογικότητες που να αντισταθμίζουν την αυθαιρεσία του ιδιωτικού συμφέροντος, αλλά και του ίδιου του κράτους, δεν οδήγησε στην αύξηση του υγιούς ανταγωνισμού, ούτε περιόρισε τη διαφθορά. Υπερίσχυσαν ο νόμος του ισχυρού, και οι συμφωνίες, συνήθως εύθραυστες, που ενσωμάτωναν τον επιχειρηματία, το σερίφη, τον εκδότη - ακόμα και τον έκνομο. Στις μικρές πόλεις η βία, η αυθαιρεσία και η διαφθορά συγκρότησαν τη καθημερινότητα πίσω από τη δύναμη των ισχυρών. Ότι στο Χόλυγουντ συχνά χρειάζεται να σωθεί η κατάσταση από έναν καλό σερίφη ή ένα μοναχικό καουμπόι, αυτό απλώς υπογραμμίζει την πραγματικότητα του Wild West. Όπως και με τα δικά μας σκάνδαλα της Siemens, στο θέμα της News International περισσεύει η υποκρισία. Υποτίθεται ότι οι ελίτ και τα ΜΜΕ μένουν έκθαμβοι καθώς ξεσπάει η μια αποκάλυψη μετά την άλλη. Το θέμα όμως δεν είναι μόνο να ξεσκεπάσουμε αυτή την υποκρισία, όσο και διασκεδαστικό να είναι αυτό το άθλημα. Σε μια κρίση, μας λέει ο Μαρξ, αναδεικνύονται όλοι οι μηχανισμοί του συστήματος που λειτουργούν και υπό κανονικές συνθήκες. Είναι πια σαφές ότι η συρρίκνωση της δημοκρατίας αποτέλεσε συστατικό στοιχείο του νεοφιλελευθερισμού, και μια από τις βασικές αιτίες της κρίσης. Το μικρότερο κράτος, η καλή διακυβέρνηση, και ο υγιής ανταγωνισμός όχι μόνο δεν συγκρότησαν ένα αποτελεσματικό οικονομικό μοντέλο, αλλά ενίσχυσαν τα φαινόμενα ιδιωτικής ισχύος, αυθαιρεσίας και διαφθοράς. Στη δική μας απάντηση στην κρίση, που δεν μπορεί να είναι μόνο οικονομικής φύσεως, η δημοκρατία και η έντονη παρουσία των κοινωνικών συλλογικοτήτων αποτελούν μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος.