Ελληνικό χρέος και στάση πληρωμών

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ 22/7

Του Γιάννη Ανδρικόπουλου

Αν η κατάσταση δεν σας μπερδεύει, δεν την έχετε καταλάβει. Η σύγχυση είναι πλήρης. Κανένας πια δεν μπορεί να εκτιμήσει ποια θα είναι η επόμενη κίνηση, τι ακριβώς σκοπό θα εξυπηρετεί και ποιες θα είναι οι συνέπειες της. Μιλώ, φυσικά, για το ελληνικό δημόσιο χρέος και τον τρόπο που το αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη.

Υπήρξε ένα γαλλικό σχέδιο που προέβλεπε συμμετοχή ιδιωτικών φορέων, δηλαδή τραπεζών και ασφαλιστικών οργανισμών, στην αναδιάρθρωση του χρέους. Το σχέδιο αυτό, που χαιρετίσθηκε ως βοήθεια, είχε κάτι το διαβολικό. Σε οποιοδήποτε άλλο χώρο ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως έγραψε στους "Φαϊνάνσιαλ Τάιμς" ο Γούλφγκανγκ Μουντσάου, η υποβολή και η αποδοχή του θα έστελνε στη φυλακή τους πάντες.

Παραδόξως, αυτός που μας έσωσε από τη γαλλική βοήθεια ήταν τα αμερικανικά γραφεία αξιολόγησης της δανειοληπτικής αξιοπιστίας μας, αυτά ακριβώς που στο πρόσφατο παρελθόν υπονόμευσαν την κυβερνητική πολιτική. Η εφαρμογή του, είπαν, θα ισοδυναμούσε με επιλεκτική χρεωκοπία. Το σχέδιο έτσι εγκαταλείφθηκε.

Άλλες ιδέες ήλθαν τότε στην επιφάνεια, μεταξύ αυτών και αυτή του επικεφαλής των οικονομικών υπουργών της Ευρωζώνης Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Ο Γιούνκερ πρότεινε να υιοθετήσουμε το μοντέλο αποεθνικοποίησης της ανατολικογερμανικής κομμουνιστικής βιομηχανίας στην περίοδο 1990-94 σαν συνεισφορά για την έξοδό μας από την κρίση. Το μοντέλο που μας πρότεινε δεν δημιούργησε μόνον μια στρατιά 2.500.000 Γερμανών ανέργων, αλλά έφερε στο γερμανικό δημόσιο και ζημιά ύψους 170 εκατ. δολαρίων αντί για τα 900 εκατ του αναμενόμενου κέρδους.

Άλλοι, οι Φινλανδοί, πρότειναν κάθε φορά που δεν εξοφλούμε ένα συγκεκριμένο χρέος να εκχωρούμε στους δανειστές μας ένα αεροδρόμιο ή λιμάνι ή, ίσως, το κτήριο της Βουλής.

Παράλληλα υπήρξε όμως και ένας νέος προβληματισμός. Στόχος του ήταν η διαφυγή από τα αδιέξοδα που δημιουργεί η εμμονή των γραφείων αξιολόγησης της δανειοληπτικής αξιοπιστίας μας να θεωρούν ως επιλεκτική χρεωκοπία οποιαδήποτε αναθεώρηση των χρεών μας που δεν θα απέδιδε στους δανειστές μας αυτό που αρχικά περίμεναν.

Το θέμα εδώ είναι τεχνικό, αλλά όχι μόνον τεχνικό, διότι, εν τω μεταξύ, κάτι άλλαξε τις τελευταίες ημέρες στην αντιμετώπιση της κρίσης. Οι σκληρές χώρες -Γερμανία, Ολλανδία, Φινλανδία και Αυστρία- κατάλαβαν επιτέλους το αυτονόητο, ότι το νερό όταν βράσει γίνεται ατμός, ότι δηλαδή, όσες θυσίες και να κάνουμε, το χρέος όχι μόνον δεν θα μειώνεται, αλλά αντίθετα θα αυξάνεται. Και αυτό μεν δεν τους νοιάζει. Τους νοιάζουν όμως οι συνέπειές του, δηλαδή η βέβαιη και χωρίς έλεγχο χρεωκοπία της Ελλάδας, που θα συμπαρέσυρε στην πτώση όλη την Ευρώπη.

"Για να πω την αλήθεια", δήλωσε ο επικεφαλής της Ντόιτσε Μπανκ Τζοζεφ Ακερμαν, "προσφέρουμε το χέρι μας για να σωθούμε εμείς από την κονιορτοποίηση".

Η συνειδητοποίηση των κινδύνων, ειδικά ύστερα από τις προειδοποιήσεις που ήλθαν από την Ιταλία και την Ισπανία και τη χειροτέρευση της κατάστασης στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, αλλά και η αντίσταση του ελληνικού λαού στο Μεσοπρόθεσμο, υποχρέωσαν, έτσι, τους σκληρούς να βάλουν νερό στο κρασί τους. Υπό συζήτηση μπήκε κατ' αρχήν η χρήση κονδυλίων από το προσωρινό Ταμείο Ευρωπαϊκής Χρηματιστικής Σταθερότητας για τη μισοτιμής επαναγορά των εξευτελισμένων ομολόγων. Ή, διαφορετικά, η έκδοση νέων ομολόγων, με μακροπρόθεσμη λήξη και χαμηλότερους τόκους, προς αντικατάσταση των υφιστάμενων.

Έπαιξαν, επίσης, με την πιο εύκολη και επίσης ανεπαρκή ιδέα μείωσης των επιτοκίων των χρεών μας και επέκτασης του χρόνου ωρίμανσής τους και έδειξαν κάποιο ενδιαφέρον, ακαδημαϊκής περισσότερο φύσης για την αναζωογόνηση της ελληνικής οικονομίας με στόχο την ανάπτυξη αντί για τη λιτότητα.

Ο διευθυντής της γερμανικής Κομέρζμπανκ, Μάρτιν Μπλέσινγκ, η οποία ελέγχεται κατά 25% από το γερμανικό κράτος και η οποία έχει δανείσει στην Ελλάδα 2,9 δισ. ευρώ, πρότεινε παράλληλα το κούρεμα των δανείων κατά 30%. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, πρόσθεσε, δεν θα κλονίσει τα θεμέλια των τραπεζών της Ευρωζώνης.

Παρ' όλα αυτά, η τελευταία διήμερη σύνοδος των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης δεν μπόρεσε να καταλήξει στο οποιοδήποτε συμπέρασμα. Παρά την επίδειξη κατανόησης των προβλημάτων, οι υπουργοί δεν ανέλαβαν καμία δέσμευση μείωσης του χρέους μας, διότι οι αντιθέσεις είναι σχεδόν ανυπέρβλητες.

Βήματα για κάποια αλλαγή μπορούν να γίνουν, αλλά μόνον αν, κατ' αρχάς, συμφωνήσουν οι εταίροι για το περιεχόμενο του πακέτου και τους όρους που θα το συνοδεύουν. Και δεν έχουν συμφωνήσει. Χρειάζεται, επίσης, να έχουν στην τσέπη τους τη σύμφωνο γνώμη των ιδιωτικών φορέων, δηλαδή των τραπεζών, των εταιρειών ασφάλισης και των ασφαλιστικών ταμείων, που έχουν επενδύσει σε ελληνικά ομόλογα. Και δεν την έχουν.

Το πρόβλημα, σε τελευταία ανάλυση, είναι ποιος πληρώνει: μόνον οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και κυρίως οι Γερμανοί ή οι φορολογούμενοι και οι ιδιωτικοί φορείς; Οι τελευταίοι προτιμούν ασφαλώς να φορτώσουν όλα τα βάρη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ δεν τολμά, για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, να αναλάβει τέτοιες υποχρεώσεις. Για τους σκληρούς, όπως και για το ΔΝΤ, που λέει ότι πρέπει να συμμετάσχουν όλοι στο μοίρασμα των βαρών, η συμμετοχή του ιδιωτικού κεφαλαίου είναι όρος απαράβατος.

Αυτό, βεβαίως, χωρίς ανταλλάγματα ή ακριβέστερα, τη δωροδοκία του είδους που προσέφερε στις τράπεζες το γαλλικό σχέδιο εις βάρος της Ελλάδας.

Οι δυσκολίες που προκύπτουν σκιαγραφήθηκαν από τον πρόεδρο της Μπούντενσμπανκ "Γιενς Βάιντμαν" για τον οποίο η συμμετοχή ιδιωτικών φορέων διακρίνεται περισσότερο για τους κινδύνους της παρά για τις υποτιθέμενες ευκαιρίες που θα προσφέρει. Ακόμη και ο πρωθυπουργός Παπανδρέου δεν δίστασε όμως να χαρακτηρίσει την επιδιωκόμενη συμμετοχή ιδιωτικών φορέων στο δεύτερο δάνειο με μετακύλιση των ομολόγων ως "ανεπαρκή, επικίνδυνη και πολύ ακριβή".

Αλλά ακόμη και αν βρεθεί άκρη στα παραπάνω, το πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί. Τα γραφεία αξιολόγησης θα θεωρήσουν μια τέτοια λύση ως λύση επιλεκτικής χρεωκοπίας, οι συνέπειες της οποίας θα είναι εντελώς απροσδιόριστες. Για την αγορά, αποδοχή της επιλεκτικής χρεωκοπίας θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού και ως εκ τούτου θα κάνει επισφαλή τα ομόλογα σε άλλες χώρες της περιφέρειας.

Εξ ου και η πεισματώδης αντίθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην γερμανική λύση, η οποία, πιστεύει, θα υπονομεύσει τη σταθερότητα και άλλων μεγαλύτερων χωρών. Όπως η Ισπανία ή η Ιταλία. Η ΕΚΤ εξακολουθεί, όπως φαίνεται, να πιστεύει ότι, παρά τον σεισμό που προκάλεσε η κρίση, η Ελλάδα θα αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους της και το κούρεμα των δανειστών της.

Επιλεκτική χρεωκοπία θα αφήσει, μεταξύ άλλων, εκτεθειμένες τις ελληνικές τράπεζες, καθώς η ΕΚΤ έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει ότι σε μια τέτοια περίπτωση, θα τις αποκόψει από τις διεθνείς πηγές χρηματοδότησής τους. Οι ελληνικές τράπεζες, για να μην καταρρεύσουν, θα χρειασθούν τότε τη βοήθεια των χωρών της Ευρωζώνης. Αλλά τέτοιου είδους βοήθεια δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί.

Εξ ου επίσης και η προσπάθεια της Γερμανίας να παρουσιάσει το πακέτο κατά τρόπο αποδεκτό, μεταθέτοντας την έμφαση στην αγορά ελληνικών ομολόγων από το προσωρινό ευρωπαϊκό ταμείο βοήθειας χωρών όπως η Ελλάδα. Η επαναγορά και η απενεργοποίησή τους, είπε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλβγκαγκ Σόιμπλε, θα κάνει το ελληνικό χρέος ανεκτό.

Αλλά και εδώ οι δυσκολίες μπορεί να είναι αξεπέραστες κατ' αρχάς, διότι κάτι τέτοιο θα ανεβάσει αμέσως τις χαμηλές σήμερα τιμές των ελληνικών ομολόγων και θα κάνει την προσφορά δώρο άδωρο. Μετά υπάρχουν πολλά τεχνικά, λογιστικά και νομικά προβλήματα που θα πρέπει να λυθούν από νομικής πλευράς. Δεν αποκλείεται να απαιτηθεί για κάτι τέτοιο η σύμφωνος γνώμη των κοινοβουλίων των χωρών της Ευρωζώνης, που μπορεί να μην δοθεί. Η Ελλάδα, από την άλλη μεριά, θα πρέπει ενδεχομένως να περάσει νέο νόμο, που θα υποχρεώνει τους Έλληνες κατόχους ομολόγων να δεχθούν τη νέα ρύθμιση.

Το χάος που επικρατεί φαίνεται, εκτός των άλλων, και στην ανεπιτυχή προσπάθεια του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι να συγκαλέσει εκτάκτως Συνάντηση Κορυφής για τη λήψη αποφάσεων, που θα το τερμάτιζε. Στην προσπάθειά του αντιτάχθηκαν τόσο η Γερμανία όσο και η Γαλλία, διότι κανένας δεν έχει έτοιμες τις λύσεις. Αυτό, βέβαια, κάθε άλλο παρά καθησυχάζει τις αγορές.

Παρά την αλλαγή της στάσης των ευρωεταίρων, η ευρωπαϊκή ηγεσία, όπως φαίνεται, δεν είναι ακόμη έτοιμη να κάνει το αποφασιστικό βήμα - εξ ου και οι υπεκφυγές και οι καθυστερήσεις. Βραχυπρόθεσμες λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της επιλεκτικής χρεωκοπίας -και να δούμε τι σημαίνει αυτό το πράγμα- είναι πια σαφές να κάνουν βέβαιο μόνον το ότι το πρόβλημα θα επανεμφανισθεί σύντομα και σε χειρότερη μορφή.

Και μακροπρόθεσμες λύσεις δεν είναι εύκολο να βρεθούν, διότι οι διαφορές μεταξύ του ιδιωτικού και του δημοσίου φορέα είναι τεράστιες.

Εν τω μεταξύ, η κατάσταση στην Ελλάδα χειροτερεύει λόγω της ευρωπαϊκής παράλυσης, της αβεβαιότητας που την υποθάλπτει, αλλά και της ασθενούς μακροοικονομικής προοπτικής μας. Η χρεωκοπία, προγραμματισμένη ή απρογραμμάτιστη, είναι καθ' οδόν παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών. Ακόμη και αν επιτύχουν τα ωμά κυβερνητικά μέτρα λιτότητας και πουληθεί η δημόσια περιουσία, τα χρέη μας, αντί να μειώνονται, θα αυξάνονται. Και τα μέτρα, όπως ξέρει πολύ καλά η Ευρωζώνη, δεν πρόκειται να αποδώσουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Παράλληλα, η αβεβαιότητα έχει εντείνει την κρίση στην Ευρώπη και έχει ήδη αρχίσει να φέρνει τον πανικό που μπορεί να οδηγήσει στη γενική κατάρρευση. Το τίμημά της θα το πληρώσουν τότε όλοι, Έλληνες και Γερμανοί. Όπως είπε ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Τρεμόντι, "ακριβώς όπως και στον 'Τιτανικό', δεν θα σωθούν ούτε οι επιβάτες της πρώτης θέσης". Και εκεί θα φθάσουμε σίγουρα, αν η αβεβαιότητα δεν αρθεί στο πολύ άμεσο μέλλον.

Ποιος πληρώνει τι

Η λύση για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μόνον μία: να δεχθεί ένα γενναίο κούρεμα των ελληνικών χρεών με παράλληλη εγγύηση όλων των χρεών της περιφέρειας. Αλλά και πάλι το θέμα που θα προκύψει είναι ποιος πληρώνει τι και ποιος εγγυάται τι. Η Αυστριακή υπουργός Οικονομικών Μαρία Φέκτερ έκανε ήδη τη θέση της σαφή: "Δεν θέλω κούρεμα", είπε. "Κούρεμα σημαίνει αιφνίδια ζημιά στους Αυστριακούς φορολογούμενους". Θα το δεχθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι;

Αλλά μόνον με μια συνεισφορά του είδους αυτού, αν το κέντρο καταφέρει να λύσει τις διαφορές του και οι διάφορες κυβερνήσεις υπερνικήσουν τις εσωτερικές αντιδράσεις, θα μπορέσουν οι χώρες της περιφέρειας, και μαζί με αυτές το κέντρο, να αναπνεύσουν. Ας σημειωθεί ότι κούρεμα στην περίπτωση της Ελλάδας, σημαίνει ότι η μείωση του χρέους της ακόμη και κατά ένα 50% δεν θα δώσει, όπως μετέδωσε το Ρόιτερς μεταφέροντας απόψεις ειδικών, λύση στο πρόβλημά της.

Οποιαδήποτε άλλη λύση, ακόμη και μια που θα διευκολύνει την πληρωμή των σημερινών χρεών, θα ισοδυναμεί με αρπαγή της ελληνικής περιουσίας και τη οικειοποίηση της δουλειάς των Ελλήνων πολιτών προς όφελος της βόρειας Ευρώπης. Θα φέρει, με άλλα λόγια, την αποικιοποίηση της χώρας. Εκτός και αν η κυβέρνηση, στην περίπτωση αυτή, πει στους δανειστές μας αυτό που φωνάζουν οι πλατείες: Δεν χρωστάμε, δεν πληρώνουμε.

Αλλά τότε πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλες τις συνέπειες.

Ανεξαρτήτως αυτού, θα πρέπει επίσης σε κάποια στιγμή να αποφασίσουμε αν το ευρώ, που είναι κομμένο στα μέτρα της Γερμανίας, είναι το νόμισμα που ταιριάζει και στα μέτρα μας.

yannis.a@talk21.com