Το φονικό ίαμα του Μπρέιβικ

Πηγή: ΕλευθεροτυπίαΤου ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ*

Το νεοφιλελεύθερο αφήγημα ανατέμνει και συγκροτεί μια ιδανική κοινωνία αμιλλωμένων, δημιουργικών ανθρώπων. Ολοι κοιτάζουν ψηλά, σαν πρόσκοποι επί χούντας. Η κρίση -ως ασθένεια- διαταράσσει την παραγωγική και χρηματιστική υψηλοφροσύνη τους.

 Τότε πρέπει να επιδιορθωθεί με μια ιατρική οικονομία, να ιαθεί με μια παρατεταμένη δανειακή αιμοκάθαρση, ένα εγχειρητικό σοκ, μια ανακυττάρωση που θα 'λεγε κι ο Αντρέας Παπανδρέου.

Στην περίπτωση της χώρας μας έχει γίνει κατάχρηση των ιατρικών παραβολών. Από δημοσιογράφους και οικονομικούς αναλυτές, από πολιτικούς και επιχειρηματίες γίνεται λόγος για το μεγάλο ασθενή της Ευρώπης που θα επιμολύνει, θα μεταδώσει σε μια άνομη βραδιά την αρρώστια. Στα καθαρά σωθικά της λαμπρής βορειοευρωπαϊκής οικονομίας, ο Ελληνας αφήνει το σπερματικό ιό της ανοργανωσιάς, της μη κανονικότητας, τον βρόμικο ιό της απόλαυσης και του αυτοσχεδιασμού. Διασωληνώσεις, αιμοκαθάρσεις και εγχειρήσεις αναλαμβάνουν το έργο μιας κυτταρικής και ηθικής ανάταξης. Σ' αυτήν τη θρησκόληπτη ανάγνωση θεμελιώνει το πολιτικό της διάβημα η σημερινή κυβερνητική εξουσία.

Ο Αντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ, ο Νορβηγός θεραπευτής του πολιτισμικού προβλήματος της χώρας του και της Ευρώπης, ως νάρκισσος, δεν εκλογικεύει, καταφεύγει σε μια εκλεκτικίστικη κατασκευή: Η Ευρώπη, και ειδικά η χώρα του, είναι από εδώ μέχρι εδώ. Είναι ένα άθροισμα αρχειοθετημένων χριστιανικών προτύπων, είναι μια ιστορική διασκευή, μια αφαίρεση, μια αναγωγή στον καθαρό λόγο. Το πρόβλημα της Νορβηγίας δεν είναι μόνο το λερωμένο αίσθημα του αχαΐρευτου Νότου που χτυπάει και πιτσιλίζει το στιλπνό κορμί της (όπως θεωρεί η κυβέρνησή της), αλλά η έλλειψη διεθνούς βιοτάξης, η έκλειψη των θεμελιωδών πολιτιστικών και κανονιστικών αρχών που θα έφραζαν τα σύνορα και θα περιφρουρούσαν τις επικράτειες (όπως θεωρεί ο Μπρέιβικ). Η «ασθένεια» έτσι εξαπλώνεται με τις μετακινήσεις πληθυσμών και τις μετεγκαταστάσεις ηθών.

Η Νορβηγία είναι μια ήσυχη, ΝΑΤΟϊκή χώρα, που βομβαρδίζει στις αμερικανοβρετανικές αποστολές, όπως κρατάει τέλειους τους κάδους απορριμμάτων της, όπως αστράφτουν τα ρείθρα των πεζοδρομίων της, όπως διατηρεί τη Βασιλευομένη Δημοκρατία ως πολιτικά παραγωγικό πρότυπο. Μια τέτοια αχάρακτη, υπόγεια και τέλεια σκληρότητα απειλείται από τις εισροές πληθυσμών.

Εκεί ενήργησε ο «θεραπευτής» και πρότεινε το μαζικό φόνο ως το εργαλείο ανάταξης από την καλπάζουσα πολιτισμική ασθένεια, ως θεραπεία από τον ιό της ετερότητας. Και όπως το κέρδος στον καπιταλισμό πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερο απ' όσο χρειάζεσαι, έτσι και οι θάνατοι πρέπει να είναι πολύ περισσότεροι, για να 'χει το εφαρμοσμένο μήνυμα δύναμη και διεισδυτικότητα, να είναι δηλαδή επικοινωνιακά παραγωγικό. Στην πραγματικότητα, στη νορβηγική τραγωδία εκφράστηκε μια φοβογόνος αγωγή που οικονομικά και στρατηγικά ορίζει την καθημερινότητα ως προϊόν τρομοκρατημένης αισιοδοξίας και αγωνίας. Για το καθημερινό ψωμί στο Νότο, για τη φυλετική και εργασιακή ασφάλεια στο Βορρά.

Ο φόβος, ως θεμελιώδες συστημικό χαρακτηριστικό, διαλύει τις αναφορές μεταβάλλοντάς τες σε πιο επείγουσες. «Τελειώνει» χώρες, όπως του ευρωπαϊκού Νότου και τη δική μας, για να απειλήσει με αυτές το Βορρά. Μια αυτοπεριστροφή στο μηδέν, που ωθεί το λούμπεν ακόμα πιο ψηλά στην οικονομική και θεσμική στρατόσφαιρα, που ιδρύει τον τιμωρητικό μεσσιανισμό τύπου Μπρέιβικ στο Βορρά και το συμμετρικό, εκμηδενισμένο καμικάζι στο Νότο. Ο Μπρέιβικ ως «επιδιορθωτής», ως «μηχανή εξυγίανσης», ενυπάρχει στα κυρίαρχα πολιτικά στερεότυπα και τη βία τους. Μ' αυτή την έννοια, με την πράξη του δεν έχουμε το τέλος της αθωότητας, αλλά τη μαζική συμφιλίωση με την ενοχή. Μια ιαματική αγωγή που γίνεται Αγωγή του Πολίτη.

dsevastakis@arch.ntua.gr

* Ζωγράφος, επ. καθηγητής αρχιτεκτόνων ΕΜΠ