Σύνοδος Κορυφής: Πρώτη ματιά στις αποφάσεις

Πηγή: euro2day

του Γ. Παπανικολάου

Οι όποιες αποφάσεις θα ελάμβανε η κρίσιμη σύνοδος κορυφής, όφειλαν εξ αρχής να ικανοποιήσουν 4 βασικά κριτήρια απέναντι στις αγορές. Από το αν τελικά το πέτυχαν ή όχι θα εξαρτηθεί στην πράξη και η θέση της συνόδου στην Ιστορία της Ευρώπης. 

Τελικός "κριτής" θα είναι βέβαια οι ίδιες οι αγορές. Ωστόσο, μια πρώτη εκτίμηση δείχνει τα εξής:  1.Οποιαδήποτε απόφαση για την Ελλάδα πρέπει να μπορεί να εφαρμοστεί και στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία, με στόχο να καλμάρουν οι αγορές τους και να μειωθεί ο κίνδυνος μετάστασης. Με βάση το ανακοινωθέν, υπάρχουν θετικά που έχουν εφαρμογή και στις τρεις χώρες. Η επιμήκυνση των δανείων, η μείωση των επιτοκίων, ακόμη και η αναπτυξιακή στήριξη της ελληνικής οικονομίας με ένα "Σχέδιο Μάρσαλ". Ωστόσο, η λύση της συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών στην ελληνική διάσωση λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Το ανακοινωθέν χαρακτηρίζει την ελληνική περίπτωση "μοναδικά δύσκολη", επιχειρώντας να πείσει τις αγορές ότι στις άλλες χώρες δεν θα υπάρξει θέμα αθέτησης πληρωμών (μέσω και σχετικής δέσμευσης όλων των αρχηγών κρατών), ενώ η συμμετοχή των ιδιωτών χαρακτηρίζεται αυστηρά εθελοντική, ακόμη και από τον κ. Τρισέ! Το ερώτημα είναι αν θα πειστούν οι αγορές ή όχι. Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα πειστούν. Άλλωστε, ο διάδοχος μηχανισμός του EFSF, το ESM, που θα λειτουργήσει από το 2013, προβλέπει επίσημα τη συμμετοχή ιδιωτών στη διάσωση χωρών, εφόσον κριθεί ότι το χρέος τους είναι μη διατηρήσιμο.2. Θα έπρεπε να ληφθούν προληπτικά μέτρα ώστε να δημιουργηθεί ένα δίχτυ προστασίας γύρω από την ισπανική και την ιταλική οικονομία. Προσπάθεια σίγουρα έγινε. Η ενίσχυση της ευελιξίας του EFSF, η δυνατότητα να υποβοηθά (μέσω δανεισμού στις οικείες χώρες) την επανακεφαλαιοποίηση τραπεζών (θέμα που αφορά στην Ισπανία) καθώς και ηπροληπτική δυνατότητα παρέμβασης (σε συνεργασία με την EKT) στην πρωτογενή αλλά και στη δευτερογενή αγορά ομολόγων προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται, όπως και οι αναφορές ότι όλες οι χώρες θα πρέπει να έχουν ελλείμματα κάτω του 3% ως το τέλος του 2012, και ειδικά στην περίπτωση της Ιταλίας ότι θα έχει ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της ως το 2014. Πολιτικά, τα παραπάνω φαίνονται και είναι πολύ εύηχα. Εντούτοις, λεπτομέρειες για το πώς θα εμπλέκεται το EFSF στις ανωτέρω περιπτώσεις προς το παρόν δεν υπάρχουν, ενώ, από την άλλη, είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη μεταξύ των διεθνών ειδικών ότι αυτός ο προσωρινός μηχανισμός στήριξης δεν έχει τη "δύναμη πυρός" για να παίξει ισχυρό ρόλο σε μια τόσο μεγάλη αγορά ομολόγων όπως η ιταλική, ούτε και για να στηρίξει οικονομίες του μεγέθους της ισπανικής και της ιταλικής. Ερώτημα λοιπόν το αν οι αγορές θα "τεστάρουν" την προθυμία των Ισπανών και των Ιταλών να προστρέξουν σε τέτοιου είδους βοήθεια, αλλά και την αποφασιστικότητα του EFSF και της ΕΚΤ. 3. Θα έπρεπε να κρατηθούν στο ελάχιστο ενέργειες που απαιτούν αλλαγές σε συνθήκες και εγκρίσεις από εθνικά κοινοβούλια, με ανοιχτό το ενδεχόμενο απόρριψής τους. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό. Η αναβάθμιση του ρόλου του EFSF σε έναν μηχανισμό που δείχνει ικανός να εξελιχθεί σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο είναι ένα βήμα μεγάλης σημασίας, που όμως, στις περιπτώσεις αρκετών χωρών, θα πρέπει να υιοθετηθεί και από εθνικά κοινοβούλια. Ανοιχτό παραμένει, χωρίς ουσιαστική δέσμευση, το θέμα της ενίσχυσης των κεφαλαίων. Παράλληλα, ενώ το ανακοινωθέν περιλαμβάνει αρκετές -και σημαντικές- υποσχέσεις για αναβάθμιση της προσπάθειας δημοσιονομικής ενοποίησης στην ευρωζώνη (κάτι που όμως θα περάσει και από το Ευρωκοινοβούλιο), από την άλλη παραμένει ακόμη πολύ μακριά η προοπτική ενός γνήσιου ευρωομολόγου (και των συνδεόμενων εξουσιών που θα πρέπει να παραχωρηθούν σε εθνικό επίπεδο), την οποία αρκετοί βλέπουν ως μόνη λύση, μεσοπρόθεσμα, για τα προβλήματα κρατικών χρεών της ευρωζώνης και του ευρώ. 4. Θα έπρεπε να αυξάνουν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και τη δυνατότητα της χώρας να σταθεί στα πόδια της. Εδώ τα βήματα που έγιναν σίγουρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, με μείωση των επιτοκίων και αύξηση της διάρκειας αποπληρωμής (άρα μείωση των ετήσιων τοκοχρεολυσίων και της συνολικής επιβάρυνσης σε παρούσες αξίες). Ομοίως, τεράστια σημασία θα έχει και η εκπόνηση ενός πραγματικού "Σχεδίου Μάρσαλ" για την Ελλάδα (και, γιατί όχι, για τις άλλες προβληματικές χώρες). Μόνο που δεν υπάρχουν ακόμη οι λεπτομέρειες και τα ποσά που θα του δώσουν σάρκα και οστά. Η μείωση των υφιστάμενων δανειακών υποχρεώσεων της Ελλάδας κατά 24% του ΑΕΠ ή 54 δισ. ευρώ (συνδυάζοντας τη συμμετοχή των ιδιωτών και το αποτέλεσμα της μείωσης των επιτοκίων) και η σημαντική επιμήκυνση των χρόνων αποπληρωμής, από τα 6 χρόνια μέσο χρόνο αποπληρωμής στα 11 σε ό,τι αφορά το χρέος προς ιδιώτες και κατά αρκετά χρόνια (από 7,5 χρόνια σε 15 έως και 30 χρόνια και με δεκαετή περίοδο χάριτος) από την πλευρά των μηχανισμών βοήθειας,σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αμελητέα. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό ότι το θέμα της χρηματοδότησης της Ελλάδας τακτοποιείται με σαφή τρόπο για πολλά ακόμα χρόνια, δίνοντας ανάσες και αφαιρώντας ένα στοιχείο ουσιαστικής και ψυχολογικής αβεβαιότητας από την ελληνική αγορά. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ακόμη ότι οι αγορές θα αποδεχτούν εφεξής ως βιώσιμο το ελληνικό χρέος. Αυτό θα φανεί στο προσεχές διάστημα. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν φωνές που ζητούσαν εδώ και καιρό μείωση του ελληνικού χρέους κατά 50% και 60%, ενώ, σύμφωνα με ορισμένους διάσημους οικονομολόγους, ποσοστά άνω του 100% είναι μακροπρόθεσμα μη διατηρήσιμα, με εξαίρεση χώρες όπου το χρέος κατέχεται στο εσωτερικό τους (όπως η Ιαπωνία) ή εκδίδουν χρέος στο νόμισμά τους (όπως οι ΗΠΑ) και μπορούν να "τυπώσουν χρήμα". Πέραν τούτου, τα ανωτέρω συνοδεύονται από το λεπτό σημείο της επιλεκτικής χρεοκοπίας της χώρας, από την επιλεκτική δηλαδή αθέτηση των όρων πληρωμής προς ορισμένους από τους πιστωτές της. Μπορεί "ηθικά" να πρόκειται για ορθή επιλογή (οι δανειστές συμμετέχουν στις συνέπειες του κινδύνου που ανέλαβαν), ωστόσο το timing πέρα από το ανοιχτό ενδεχόμενο μετάστασης έχει κι άλλες παγίδες. Τα θέματα ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών (που θα πρέπει να διασφαλιστεί με εγγυήσεις από το EFSF προς την ΕΚΤ, αν οι οίκοι μας υποβαθμίσουν) έχουν καλυφθεί, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ήταν χθες ξεκάθαρος γι' αυτό. Όμως, ενδέχεται να υπάρξουν κραδασμοί στο διασυνοριακό εμπόριο, ανάλογα και με την αντίδραση των αγορών τις επόμενες μέρες, ενώ είναι βέβαιο ότι όσο γρηγορότερα βγει η χώρα από μια ενδεχόμενη αξιολόγηση "selective default" τόσο καλύτερη θα είναι η κατάσταση. Ο χρόνος θα δείξει αν η επιμονή της Γερμανίας στη συμμετοχή ιδιωτών ήταν ορθή ή λανθασμένη, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά πολύ ευρύτερα για το σύνολο της ευρωζώνης.