Που βαδίζουμε κύριοι? (Ο Μπαμπούλας των CDS)

ΠΗΓΗ: Techie Chan

Τι βαρετό. Ένα ακόμα τριγράμματο αρκτικόλεξο με το οποίο ασχολούμαστε σε αυτή την κρίση, αντί να ασχολούμαστε με την ίδια την κρίση. Γιατί να ασχοληθούμε λοιπόν? Διότι στον δημόσιο λόγο αυτά τα τριγράμματα αρκτικόλεξα χρησιμοποιούνται σχεδόν με την ίδια μαγική ισχύ που χρησιμοποιούνταν το τετραγράμματο όνομα του Θεού από τους εβραίους. Ως ένα μεγάλο και αδιόρατο ταμπού.


Τα CDS ή ασφάλιστρα κινδύνου, είναι απλά κάτι διμερείς συμφωνίες μεταξύ εταιριών. Δεν είναι καθόλου διαφορετικά από ένα στοίχημα με περίπλοκους όρους. Στην ουσία ο Μήτσος βάζει με τη Μαρία ένα στοίχημα για το εάν θα σταματήσει να πληρώνει το στεγαστικό της (χρεοκοπήσει) η Χρύσα. Όσο δεν χρεοκοπεί η Χρύσα, ο Μήτσος πληρώνει στη Μαρία ένα ασφάλιστρο. Αν χρεοκοπήσει, Μαρία καλείται να πληρώσει στον Μήτσο ένα ποσό. Τόσο απλό.


Στον δημόσιο λόγο το παραπάνω απλό στοίχημα χρησιμοποιείται κυρίως με τρεις τρόπους.

• Είτε ως αδιόρατη απειλή μιας επικείμενης καταστροφής σε περίπτωση που παραβούμε τις εντολές κάποιου ιερατείου “μην χρεοκοπήσετε διότι τα CDS θα σκάσουν και θα πεθάνουμε όλοι μας” (κυρίως από τους τραπεζίτες).
• Είτε ως αδιαφανής εξήγηση ενός “φυσικού” οικονομικού φαινομένου έξω από τη δυνατότητα της πολιτικής “τι μπορούμε να κάνουμε όταν τα CDS μας απαγορεύουν να πάρουμε την τάδε πολιτική απόφαση?” (κυρίως από τους πολιτικούς).
• Είτε -από την αντίθετη πλευρά- ως εξήγηση μιας κάποιας συνωμοσίας που μπορεί να εξηγήσει όλα τα δεινά της ελληνικής κρίσης. Σαν για ολόκληρο τον ελληνικό παραλογισμό να φταίνε κάποιοι “έξω” που ήρθαν να καθυποτάξουν τον αδάμαστο (και ανάδελφο) ελληνικό λαό. (ο αγαπημένος αποδιοπομπαίος τράγος).

Και οι τρεις τρόποι χρησιμοποιούν τα CDS ως ένα “μαύρο κουτί” και αποτυγχάνουν να μας περιγράψουν έναν μηχανισμό βάση του οποίου τα CDS είναι μια αναπόδραστη αλήθεια της πορείας του κόσμου. Λίγο σαν τη βαλίτσα με το μυστικό περιεχόμενο που βλέπουμε στα φίλμ νουάρ και γύρω της σφάζονται παλικάρια




Το θαυματουργό νερό του καματερού
Όχι άδικα. Τα CDS είναι ένα σχετικά καινούργιο χρηματο-οικονομικό εργαλείο που την προηγούμενη δεκαετία υιοθετήθηκε προκειμένου να “εξαφανίσει” το ρίσκο μιας χρεοκοπίας. Σύμφωνα με την επίσημη -προ κρίσης- αφήγηση, είτε είχες ομόλογα μιας τράπεζας που έδινε στεγαστικά δάνεια σε ανέργους στο λας βέγκας, είτε είχες ομόλογα του γερμανικού δημοσίου, ο κίνδυνος να μην πάρεις τα χρήματά σου πίσω ήταν ίδιος, φτάνει να αγόραζες αυτή τη μαγική ασφάλεια που πρόσφερε το αντίστοιχο CDS. Διότι το CDS -σαν άλλο μαγικό φυλαχτό- θα σε εξασφάλιζε από αυτόν τον κίνδυνο.


Όσο κι αν σας φαίνεται αστείο, μέχρι το 2007, οι περισσότεροι οικονομολόγοι και η πλειοψηφία των οικονομικών στελεχών παγκοσμίως, πίστευαν ή μας έλεγαν πως πίστευαν τον παραπάνω ισχυρισμό. Θυμάστε τις ηρωικές εποχές του Αλογοσκούφη με τα ασφαλή δομημένα? Θυμάστε πως και το Πασόκ είχε πει να μην “δαιμονοποιούμε” τα εργαλεία? (δηλαδή πως πέρα από τα κακά δομημένα των ανέργων του λας βέγκας, υπήρχαν και τα καλά των ανέργων του Άινταχο). Και η πλάκα είναι πως ακόμα και σήμερα, οι περισσότεροι επίσημοι με θέσεις στον οικονομικό τομέα, συνεχίζουν να τα υπερασπίζονται.


Γιατί έχει πλάκα αυτό? Διότι το θαυματουργό νερό του καματερού, παραμένει θαυματουργό, μόνο όσο δεν χρειάζεται να αποδείξει τις μαγικές του ιδιότητες. Και τα CDS στη μοναδική σημαντική φορά που χρειάστηκε να δείξουν πως λειτουργούν και να προστατεύουν τους κατόχους τους, απέτυχαν παταγωδώς. Πότε έγινε αυτό? Τον σεπτέμβρη του 2008 με την κατάρρευση της Lehman. Εκεί μια ασφαλιστική εταιρία (η AIG) όπου είχε βάλει πολλά παρόμοια στοιχήματα (κι όχι μόνο CDS) δήλωσε πως δεν μπορούσε να τα πληρώσει (τι περίεργο) και το αμερικάνικο κράτος αναγκάστηκε να πληρώσει γύρω στα USD180δις προκειμένου να ξελασπώσει αυτά τα άδεια στοιχήματα.


Το γιατί το έκανε αυτό, εξηγείται από την απλή διαπίστωση πως οι 3 τελευταίοι υπουργοί οικονομικών των ΗΠΑ προέρχονται από την Goldman Sachs (ο δεύτερος μάλιστα ήταν και διευθύνοντας σύμβουλος της). Την εταιρία που επιλέχθηκε δηλαδή από το αμερικάνικο κατεστημένο να επιβιώσει αυτής της κρίσης (μαζί με την JPMorgan και την Bank of America). Όλο το πανηγύρι των USD13τρις (ίσο περίπου με το ΑΕΠ των ΗΠΑ) που έχει κοστίσει στις ΗΠΑ η σωτηρία του χρηματο-οικονομικού κλάδου, δεν έχει να κάνει, παρά με την ισχύ που έχει αυτός ο κλάδος στο πολιτικό της σύστημα. Τα CDS δεν ήταν παρά ένα από τα οχήματα που επιλέχθηκαν για να γίνει αυτή η μεταφορά πλούτου από το δημόσιο στους ιδιώτες (μαζί με διάφορα άλλα αρτικόλεξα όπως το TARP πχ) .


Άρα αυτό που ξέρουμε για τα CDS είναι πως πρόκειται για κάτι στοιχήματα μεταξύ δύο ιδιωτών αντισυμβαλλομένων, τα οποία προσφέρουν μόνο μια φαντασίωση ασφάλειας, και που όταν χρειάζεται να πληρωθούν, το κράτος βάζει το χέρι στις τσέπες των φορολογουμένων για να συμβεί αυτό. Άρα τα CDS προσφέρουν ασφάλεια μόνο στα πλαίσια που το κράτος εγγυάται γι’ αυτά. Το γιατί συνεχίζουν τα κράτη να εγγυώνται τα στοιχήματα μεταξύ δύο ιδιωτών, είναι κάτι που πρέπει να ρωτήσετε τον τοπικό σας πολιτευτή.




Τα CDS και η Ελλάδα.
Γνωρίζουμε πια λίγο πολύ την πορεία της ελλάδας προς τη χρεοκοπία. Όπως γνωρίζουμε επίσης πως η χρεοκοπία αυτή επιταχύνθηκε από τη σημερινή κυβέρνηση που τη θεώρησε ευκαιρία προκειμένου να επιβάλει το ιδεολογικό οικονομικό της πρόγραμμα. Πρόγραμμα το οποίο 20 μήνες τώρα, δείχνει παντελώς αδιάφορο να διορθώσει το πρόβλημα του χρέους και των ελλειμμάτων που το δημιουργούν.


Μέσα σε αυτό το σκηνικό τα CDS και τα σπρέντ χρησιμοποιούνται από τα μέσα και την κυβέρνηση, ως θερμόμετρα της ελληνικής κρίσης. Η πλάκα είναι πως και τα δύο είναι πλήρως αδιάφορα. Τα μεν πρώτα ήταν πάντα αδιάφορα -όπως εξηγήσαμε παραπάνω-, τα δε δεύτερα, έγιναν αδιάφορα στην κορύφωση μεταξύ Δευτέρας και Παρασκευής του Πάσχα του 2010. Τότε δηλαδή που το ελληνικό κράτος -με διάφορες αδιαφανείς διαδικασίες που είχαν ως κέντρο τους την ΤτΕ και το χρεοκοπημένο τραπεζικό σύστημα- απώλεσε τη δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές με ρεαλιστικά επιτόκια (ρεαλιστικά σε αντίθεση με τα επιτόκια πιστωτική κάρτας του 10-15-20% που κυκλοφορούν από τότε).


Και παρόλαυτά, ο μπαμπούλας των CDS συνεχίζει να μας συνοδεύει. Γιατί? Διότι η ίδια η αδιαφανής φύση τους, τα κάνει έναν πολύ πειστικό μπαμπούλα. Βλέπετε τα CDS δεν είναι καν μια θεσμοθετημένη αγορά όπως το Πάμε Στοίχημα του ΟΠΑΠ. Είναι περισσότερο σαν ο μήτσος και η μαρία να βάζουν στοίχημα μερικά σουβλάκια για το εάν η χρύσα θα καταφέρει να πληρώσει την επόμενη δόση του στεγαστικού της. Άρα και τα στοιχεία που έχουμε γι’ αυτά τα CDS δεν είναι πλήρη. Μήπως όμως να κοιτάξουμε ποια είναι τα περίφημα -έστω μη πλήρη- στοιχεία που κανείς δεν μας λέει?


Λοιπόν ο παρακάτω πίνακας είναι κλεμμένος από το zerohedge.com που με τη σειρά του τον έκλεψε από εδώ. Τι μας λέει αυτός ο πίνακας? Πώς σε περίπτωση που η ελλάδα κηρύξει στάση πληρωμών, ένα γαϊτανάκι από επιχειρήσεις θα αρχίσουν να ανταλλάσσουν χρήματα μεταξύ τους. Πόσο μεγάλο είναι αυτό το γαϊτανάκι? USD78δις. Άλλα όταν όλοι πληρώσουν όλους, πόσο πραγματικό χρήμα θα έχει μεταφερθεί? Μόλις USD5δις. Και πόσο ήταν αυτό το νούμερο πέρσι τέτοια εποχή? Γύρω στα USD7δις. Δηλαδή τόση φασαρία για κάτι λιγότερο από 5δις ευρώ πέρσι και λιγότερο από 3,5δις ευρώ πριν από μία βδομάδα…



Τα ‘φτιαξε ο μηνάς με την ανέτα.
Ποιά η διαφορά μεταξύ των USD78δις (gross notional) και των USD5δις (net notional) που βλέπουμε στον πίνακα? Η διαφορά είναι το γαϊτανάκι που σας έλεγα. Σαν το τραγούδι του Κηλαϊδόνη. Οι εταιρίες μεταξύ τους έχουν διάφορα συμβόλαια που πολλές φορές αλληλοαναιρούνται. Ας πάρουμε το παράδειγμα με το στεγαστικό της Χρύσας. Αν χρεοκοπήσει η Χρύσα, η Μαρία πρέπει να δώσει στον Μήτσο 10 σουβλάκια. Αλλά επειδή η Μαρία φοβήθηκε, πήγε και έβαλε ένα στοίχημα με τον Κώστα πως θα χρεοκοπήσει η Χρύσα για άλλα 10 σουβλάκια (που θα δώσει ο κώστας στη μαρία). Και ο Κώστας πήγε κι έβαλε κι αυτός ένα στοίχημα με τη Ζωή για το στεγαστικό της Χρύσας για δέκα ακόμα σουβλάκια (που θα δώσει η Ζωή στον Κώστα). Το Gross Notional των CDS του στεγαστικού της χρύσας είναι 30σουβλάκια, αλλά το καθαρό ποσό που θα πληρωθεί (δηλαδή το net notional) δεν είναι παρά 10 σουβλάκια που τελικά θα τα χρωστά η Ζωή στον Μήτσο.


Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτό το γαϊτανάκι είναι καθαρά ταχυδακτυλουργικός. Διότι με αυτό το μπλέξιμο, όλοι οι εμπλεκόμενοι εμφανίζονται καλυμμένοι από το ενδεχόμενο χρεοκοπίας των υπολοίπων, όταν στην ουσία χρησιμοποιούν ως άλλοθι την υποτιθέμενη υγεία των υπολοίπων για να κρύψει ο καθένας ξεχωριστά τους σκελετούς του. Κι έτσι δημιουργείται η ψευδαίσθηση πως το κάθε τουβλάκι αυτού του μεγάλου τζένγκα είναι σταθερό, επειδή είναι σταθερά τα υπόλοιπα. Ένα εκπληκτικά κυκλικό επιχείρημα που θα σου έβαζε έναν άσο στο μάθημα λογικής ή φιλοσοφίας στο πρώτο έτος του πανεπιστημίου (ίσως ο Βέλτσος να εκτιμούσε την αξία του ως σόφισμα και να σου έβαζε ένα 5). Από εκεί δημιουργείται και το ψευδές επιχείρημα Too big too fail (πολύ μεγάλος για να χρεοκοπήσει). Στην ουσία πρόκειται για μια σειρά από παπατζήδες που έκρυβαν την αδυναμία τους πίσω από αυτά τα κόλπα, κι όταν όλοι κατάλαβαν πως είναι ξεβράκωτοι, τα κράτη ανέλαβαν το λογαριασμό.


Αν θέλουμε λοιπόν να ξεκινήσουμε να λύνουμε το κουβάρι αυτής της κρίσης δεν υπάρχει κανένας μα κανένας λόγος να ασχολούμαστε με τα CDS, τα CDO, τα SPV και τα άλλα αρκτικόλεξα. Διότι όλα αυτά, είναι σαν να προσπαθείς να κερδίσεις το παιχνίδι ακολουθώντας τα χέρια του παπατζή την ώρα που ανακατεύει τα χαρτιά. Όταν ο μοναδικός τρόπος -σύμφωνα με τη λαϊκή σοφία- για να κερδίσεις στον παπά, είναι να τον στριμώξεις στη γωνία, να του πάρεις τα λάχανα από την τσέπη και να του φορέσεις τα βραχιόλια στέλνοντάς τον στην ψειρού.


Και για την παραπάνω διαδικασία δεν χρειάζονται παρά οι 3 θεσμοθετημένες εξουσίες του δυτικού κόσμου οι οποίες -την τελευταία φορά που τσέκαρα στη δύση- παραμένουν στα χέρια του “λαού”. Άρα το πρόβλημα μας είναι κατεξοχήν πολιτικό κι αφήστε την άμοιρη την οικονομία, τους ακόμα πιο άμοιρους οικονομολόγους και τους παπατζήδες στην άκρη. Διότι όλοι αυτοί δεν είναι παρά ένα πολύ φθηνό άλλοθι, για τη γύμνια του πολιτικού μας συστήματος.


Εποχή, Κυριακή 26 Ιούνη 2011