«Το δεύτερο σχέδιο διάσωσης θα φέρει διόγκωση του χρέους»

ΠΗΓΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣτον ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ

Η Ε.Ε. αναμένεται να προωθήσει νέο σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα, ώστε να αποφευχθεί η πτώχευση της χώρας, χωρίς όμως να αλλάξει τη συνταγή του μνημονίου.

Αυτό δεν αρκεί, για να δώσει διέξοδο στα προβλήματα της χώρας, εκτιμά ο επιφανής αμερικανός οικονομολόγος L. Randall Wray. Ο ίδιος θεωρεί απαραίτητη για τη μελλοντική επιβίωση της Ευρώπης τη διαμόρφωση ενός ομοσπονδιακού συστήματος.

Η ευρωπαϊκή κρίση κυρίαρχου χρέους, στην οποία πρωταγωνιστεί η Ελλάδα, έχει υποχρεώσει αρκετούς διαμορφωτές της ευρωπαϊκής πολιτικής να κάνουν λόγο για την ανάγκη να υπάρξει μεγαλύτερος συντονισμός της δημοσιονομικής πολιτικής μεταξύ των κρατών-μελών. Πρέπει να οδηγηθεί τελικά η Ε.Ε. προς ένα ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης;

Κατά την άποψή μου, είναι απαραίτητο να συνδεθεί ένα νόμισμα με το έθνος του. Κάτι τέτοιο παρέχει τον απαραίτητο πολιτικό χώρο, ώστε να επιτραπεί σε μια χώρα να ακολουθήσει τους στόχους της εγχώριας πολιτικής. Η ευρωνομισματική ένωση έσπασε αυτόν το σύνδεσμο. Κάθε έθνος απώλεσε τη νομισματική κυριαρχία του, για να υιοθετήσει ουσιαστικά ένα ξένο νόμισμα. Είναι σαν την Αργεντινή, που κινήθηκε στο πλαίσιο μιας συμφωνίας νομισμάτων. Αυτό οδήγησε σε πλήρη κατάρρευση της οικονομίας. Η «Ευρωλάνδη» αντιμετωπίζει τώρα μια παρόμοια κατάρρευση. Ως εκ τούτου, θα διαφωνούσα με τη διατύπωση της ερώτησης: είναι μια κρίση «μη κυρίαρχου» χρέους, μια κρίση χρέους από χώρες που παρέδωσαν την κυριαρχία τους. Οι χώρες της ευρωζώνης έγιναν σαν τις αμερικανικές πολιτείες, δίχως την ύπαρξη όμως μιας ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Το πλεονέκτημα που έχουν οι αμερικανικές πολιτείες σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά κράτη είναι ακριβώς το γεγονός ότι είναι ενταγμένες σε ένα ομοσποδιακό σύστημα. Ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός είναι πάνω από το 20% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Από την άλλη μεριά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαθέτει έναν προϋπολογισμό λιγότερο από το 1% του ΑΕΠ της Ευρώπης και δεν έχει την ικανότητα να σώσει κανένα κράτος-μέλος. Τα σχέδια διάσωσης, έως τώρα, έγιναν από την ΕΚΤ και οι διασώσεις έχουν τη μορφή δανείων, τα οποία δεν είναι και τόσο ευεργετικά, όπως καλά γνωρίζει η Ελλάδα. Δεν μπορώ να γνωρίζω ποιες είναι οι προθέσεις της Ε.Ε., αν και συνήθως οι εξελίξεις είναι αυτές που θα καθορίσουν τα επόμενα βήματα. Κάποιου είδους «ομοσπονδιακό σύστημα» θα είναι, όμως, υποχρεωτικό στο μέλλον.

Η Ε.Ε. χαρακτηρίζεται ήδη από μια μη δημοκρατική μορφή οικονομικής διακυβέρνησης. Μόλις παραδώσουν οι εθνικές κυβερνήσεις και την τελευταία σταγόνα δημοσιονομικής ανεξαρτησίας στις Βρυξέλλες, από πού θα προέρχονται ο έλεγχος και η ισορροπία;

Οι εθνικές κυβερνήσεις στην ευρωζώνη έχουν ήδη παραδώσει τη δημοσιονιομική τους ανεξαρτησία και ισχύ στην ΕΚΤ, υπό την έννοια ότι οι ενέργειες της τελευταίας είναι αυτές που καθορίζουν τη δυνατότητα των μεμονωμένων κρατών-μελών να αντιμετωπίσουν την κρίση. Η ΕΚΤ είναι ένας ολοκληρωτικά μη δημοκρατικός θεσμός. Το ίδιο πράγμα όμως θα έλεγα και για τη Fed των ΗΠΑ. Αυτή είναι η λεγόμενη «ανεξαρτησία» της κεντρικής τράπεζας, δηλαδή το ότι είναι σχεδιασμένη για να μη δεσμεύεται από δημοκρατικούς ελέγχους και ισορροπίες.

Χρειαζόμαστε δημοκρατικό έλεγχο της δημοσιονομικής εξουσίας. Αυτή τη στιγμή οι Βρυξέλλες είναι πολύ αδύναμες για να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά προβλήματα και τις δημοσιονομικές ανάγκες των κρατών-μελών. Φυσικά δεν τίθεται θέμα για τη δυνατότητά τους να μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Η Ευρώπη κατρακυλά, κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορούν να το σταματήσουν οι Βρυξέλλες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χρειάζεται να αποκτήσει δημοσιονομική εξουσία, που θα κυμαίνεται περίπου στο 10%-15% του ΑΕΠ της «Ευρωλάνδης», δηλαδή 10 με 15 φορές μεγαλύτερο από αυτό που είναι σήμερα.

Αλλά κατανοώ την απροθυμία των κρατών-μελών να παραδώσουν τη δημοσιονομική ισχύ σε μια περισσότερο ενδυναμωμένη εξουσία, που θα έχει έδρα τις Βρυξέλλες. Η εμπειρία μέχρι σήμερα της εναπόθεσης όλο και μεγαλύτερης ισχύος στα χέρια της ΕΚΤ, που συνεχίζει τις πολιτικές της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Γερμανίας, δεν είναι ευχάριστη για πολλά μέλη. Και με την κυριαρχία της Γερμανίας επί της ευρωπαϊκής οικονομίας (και της πρόταξης των δικών της συμφερόντων σε σχέση με όλα των υπολοίπων) κάποιος απ' έξω, όπως εγώ, μπορεί να καταλάβει τον τρόμο των άλλων κρατών-μελών. Συνεπώς είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί μια ρύθμιση, μέσω της οποίας οι Βρυξέλλες θα διαθέτουν μεγαλύτερο «πορτοφόλι», αλλά τα κράτη-μέλη θα ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο θα ανοίγει αυτό το «πορτοφόλι».

Η ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πολιτική έχει τεράστια κενά και αυτό το πληρώνει ακριβά σήμερα μια υπερχρεωμένη χώρα όπως η Ελλάδα. Για παράδειγμα, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης απέτυχε παταγωδώς μέχρι τώρα στην αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής ανάπτυξης και απασχόλησης. Ποια είναι η γνώμη σας;

Ναι, έτσι είναι, ακριβώς. Από την έναρξη της οικονομικής ολοκλήρωσης, η ανεργία στην Ε.Ε. βρίσκεται διαρκώς σε δυσθεώρητα επίπεδα. Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να το ανεχτούν. Εγώ θα πρότεινα μια καθολική εγγύηση της απασχόλησης σε όλες τις χώρες-μέλη. Η χρηματοδότηση θα προέρχεται από το κέντρο (Βρυξέλλες), με τα προγράμματα εργασίας να παρέχονται σε εθνικό ή ακόμα και σε επαρχιακό επίπεδο.

Το Σύμφωνο απέτυχε, επειδή στόχευε προς τον δημοσιονομικό περιορισμό. Τα έθνη δεν μπορούν να αναπτυχθούν με δημοσιονομικούς περιορισμούς, εκτός κι αν μπορούν να διαθέτουν έναν μεγάλο εξαγωγικό τομέα. Η Γερμανία τα καταφέρνει χάρη στις εξαγωγές προς τους γείτονές της. Κάποιοι μπορεί να είναι υπερήφανοι για το ότι η Γερμανία μπορεί να μειώνει το κόστος, να σφίγγει το ζωνάρι και να αυξάνει τη σχετική παραγωγικότητα, αλλά ένα μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης υποφέρει. Δεν μπορούν όλες οι χώρες να αναπτύσσονται μέσω καθαρών εξαγωγών. Για κάθε εξαγωγέα πρέπει να υπάρχει ένας εισαγωγέας. Και μια πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας και δημοσιονομικών περιορισμών και μέτρων λιτότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συνεπάγεται κούρσα ανταγωνισμού προς τα κάτω. Κανένα ευρωπαϊκό έθνος δεν θα κερδίσει μια τέτοια κούρσα. Σε μια τέτοια περίπτωση, εγώ θα στοιχήματιζα υπέρ της Κίνας και της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Με πολιτικές αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και σκληρής λιτότητας, οι προοπτικές εξόδου από την κρίση για υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, είναι μάλλον ανύπαρκτες. Προς τα πού βαδίζει, λοιπόν, το όλο σχέδιο; Δυσκολεύομαι να συλλάβω το όλο εγχείρημα.

Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Εάν δεν υπάρξει ευρύτερος πολιτικός και οικονομικός συντονισμός, οι χώρες αυτές δεν θα έχουν τελικά άλλη λύση από το να αποχωρήσουν από το ευρώ. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Δεν μπορώ να δω, για παράδειγμα, πώς θα πετύχει το δεύτερο σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα. Το μόνο πράγμα που θα επιτευχθεί, στο τέλος, θα είναι η διόγκωση του χρέους. Εάν, λοιπόν, δεν προχωρήσει η υπόλοιπη Ευρώπη (ειδικότερα η Γερμανία και η Γαλλία) σε μια πιο ολοκληρωμένη ένωση, που θα αφήνει μεγαλύτερο χώρο για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας δημοσιονομικής πολιτικής για όλα τα έθνη, τότε η αποχώρηση των υπερχρεωμένων χωρών από το ευρώ θα είναι η μόνη λογική απάντηση. Επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι δεν υποστηρίζω με κανέναν τρόπο τη διάλυση. Αλλά θεωρώ πως πρέπει να γίνουν σημαντικά βήματα για τη διάσωση της ευρωζώνης.

WHO is who?

Καθηγητής Οικονομικών, διευθυντής Ερευνας στο Κέντρο για την Πλήρη Απασχόληση και τη Σταθερότητα Τιμών στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι και ανώτατος μελετητής στο Οικονομικό Ινστιτούτο Λεβί του Κολεγίου Μπαρντ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Η έρευνά του εστιάζει στα μακροοικονομικά και τη νομισματική πολιτική, στις πολιτικές απασχόλησης και στις χρηματοοικονομικές αναταραχές. Εχει δημοσιεύσει πλήθος οικονομικών μελετών σε επιστημονικές επιθεωρήσεις και πολλά βιβλία. Εχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και στο Πανεπιστήμιο UNAM του Μεξικού.