Τα 7 σημεία-κλειδιά στο πλάνο για τη «Συμφωνία της Βιέννης» Νο2

ΠΗΓΗ: ΕλευθεροτυπίαΤου ΧΡ. ΖΙΩΤΗ ziotisc@enet.gr

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ των ιδιωτών στο δεύτερο πακέτο βοήθειας που επεξεργάζεται για να προσφέρει στη χώρα η Ε.Ε. παραπέμπει στη λεγόμενη «Συμφωνία της Βιέννης»

Ομως, παρ' όλο που ακόμη οι λεπτομέρειες του ελληνικού σχεδίου δεν έχουν οριστικοποιηθεί, φαίνεται ότι όσες διαφορές έχει η Βιέννη από την Αθήνα, άλλες τόσες έχουν μεταξύ τους οι δύο περιπτώσεις σχετικά με την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους.

Κοινός παρονομαστής των δύο «σχεδίων» είναι η εθελοντική ανταλλαγή των ομολόγων που λήγουν με νέα. Η μεθόδευση αυτή φαίνεται ότι γίνεται αποδεκτή από τους οίκους αξιολόγησης, χωρίς περαιτέρω υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των χωρών στην κατηγορία D (από το πρώτο γράμμα της λέξεως Default - χρεοκοπία), η οποία συνεπάγεται και την αποπληρωμή των ασφάλιστρων κινδύνου (CDS), που έως τότε έχουν εκδοθεί.

Τουλάχιστον έτσι έγιναν τα πράγματα με το χρέος των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, που ρυθμίστηκε με τη συμφωνία της Βιέννης. Για το ελληνικό χρέος η διαπραγμάτευση είναι ακόμη ανοικτή και οι οίκοι αξιολόγησης θέτουν αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, προκειμένου η «εθελοντική ανταλλαγή» να μη χαρακτηριστεί ντε φάκτο χρεοκοπία (πιστωτικό συμβάν, σύμφωνα με την ορολογία τους).

1Τι ακριβώς προέβλεπε η Συνθήκη της Βιέννης;

Η Συνθήκη της Βιέννης ή αλλιώς «Vienna Initiative» ήταν μια τριμερής συμφωνία που υπεγράφη το 2009 μεταξύ ανατολικοευρωπαϊκών χωρών που ήδη βρίσκονταν στο ΔΝΤ, ευρωπαϊκών τραπεζών και διεθνών οργανισμών, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Με τη συμφωνία οι ευρωπαϊκές τράπεζες αποδέχθηκαν να διατηρήσουν και να αναχρηματοδοτήσουν τα δάνεια που είχαν προσφέρει οι θυγατρικές τους στις χώρες αυτές. Τα δάνεια είχαν γίνει σε σκληρό νόμισμα και όχι σε εθνικά νομίσματα. Σε αντάλλαγμα οι χώρες συνέχισαν να προσφέρουν στις θυγατρικές τράπεζες άφθονη ρευστότητα σε εθνικό νόμισμα. Κατά γενική ομολογία η συμφωνία ήταν αποτελεσματική.

2Πού διαφέρει η ελληνική περίπτωση;

Η ειδοποιός διαφορά βρίσκεται στο κίνητρο που είχαν οι ευρωπαϊκές τράπεζες για να αποδεχθούν την εθελοντική αντικατάσταση των ομολόγων. Ο δανεισμός στην προκειμένη περίπτωση των χωρών της Α. Ευρώπης είχε γίνει από τις θυγατρικές τράπεζες. Αν οι μητρικές δεν στήριζαν το σχέδιο, θα κατέρρεε η οικονομία των χωρών αυτών συμπαρασύροντας έτσι τις θυγατρικές τράπεζες. Επομένως θα απαξιώνονταν οι επενδύσεις δισεκατομμυρίων που είχαν πραγματοποιήσει στην περιοχή. Η ζημιά δηλαδή θα ήταν διπλή, γιατί θα έχαναν, μαζί με τα κεφάλαια τα οποία είχαν δανείσει στις χώρες, και αυτά που είχαν επενδύσει.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, το ίδιο κίνητρο θα μπορούσε να «ανιχνευθεί» μόνο στην αποδοχή του σχεδίου από τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες κατέχουν περίπου το 20% του δημόσιου χρέους. Χωρίς βέβαια αυτό να αποκλείει τη συμμετοχή ξένων τραπεζών, οι οποίες είτε έχουν επενδύσει στην Ελλάδα (για παράδειγμα η γαλλική Credit Agricole) ή διαθέτουν άλλα συμφέροντα στη χώρα. Αλλωστε, κανείς δεν θέλει νέο κύκλο κρίσης στην Ευρώπη.

3 Η εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου θα επηρεάσει το δημόσιο χρέος;

Κατά γενική ομολογία η συμμετοχή των ιδιωτών με τον τρόπο αυτό δεν μεταβάλλει τις υποχρεώσεις της χώρας έναντι των δανειστών, γι' αυτό άλλωστε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «πιστωτικό γεγονός». Με άλλα λόγια το δημόσιο χρέος θα παραμείνει ανέπαφο, στα ίδια δυσθεώρητα ύψη, με αποτέλεσμα να είναι ερώτημα κατά πόσο η χώρα θα μπορεί να το εξυπηρετεί στο μέλλον. Επομένως το σχέδιο δεν βελτιώνει τη λεγόμενη «βιωσιμότητα του χρέους». Επιλύει μόνο το «ταμειακό πρόβλημα» που αντιμετωπίζει το Δημόσιο για το 2012 και το 2013, το οποίο δεν μπορεί να καλύψει από την αγορά. Για παράδειγμα, μόνο το 2012 η χώρα μας έπρεπε να δανειστεί, εκτός από τα χρήματα που θα λάβει από το Μνημόνιο, επιπλέον 28 με 30 δισ. ευρώ.

4Ποιοι υποστηρίζουν το σχέδιο αυτό;

Εκτός από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι όμως κατά καιρούς έχουν προτείνει και άλλα σενάρια, όπως αυτό της ήπιας αναδιάρθρωσης (reprofiling), το σχέδιο στηρίζεται ένθερμα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ, η οποία διαθέτει αυτή τη στιγμή στο χαρτοφυλάκιό της περίπου το 15% του δημόσιου χρέους, αποδέχεται μόνο τη λύση της ανταλλαγής, απορρίπτοντας κατηγορηματικά οποιαδήποτε άλλη και απειλώντας ότι αν επιλεγεί πιο «σκληρή» λύση δεν θα δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση για να δίνει ρευστότητα.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, αν προχωρήσει λύση τύπου Βιέννης, η Κεντρική Τράπεζα τελικά θα αποδέχεται ως ενέχυρο για την παροχή ρευστότητας τα νέα ομόλογα, τα οποία θα προσφέρει το ελληνικό Δημόσιο στις τράπεζες που θα προσχωρήσουν στο σχέδιο. Ετσι διευκολύνεται η συμμετοχή ξένων τραπεζών και θεσμικών επενδυτών σ' αυτό. Σε κάθε περίπτωση, η αποδοχή του σχεδίου θα εξαρτηθεί, όπως παραδέχεται η UBS σε σχετικό σημείωμά της, από το κατά πόσο θα είναι δελεαστικοί οι όροι με τους οποίους το ελληνικό Δημόσιο θα προσφέρει τα νέα όμολόγα.

5Τι θέση έχουν πάρει οι οίκοι αξιολόγησης;

Οι περιώνυμοι οίκοι κρατούν το δεύτερο κλειδί της αποκάλυψης (το πρώτο το έχει η ΕΚΤ), γιατί μπορούν να ανατρέψουν όλο τον σχεδιασμό στην περίπτωση που αποφανθούν ότι η διακράτηση και η εθελοντική ανταλλαγή των ομολόγων από τους επενδυτές συνιστούν ντε φάκτο χρεοκοπία.

Πρώτη προϋπόθεση που θέτουν, για να μην προχωρήσουν σε μια τέτοια αξιολόγηση, είναι ο «εθελοντικός χαρακτήρας του σχεδίου». Τόσο η Standard & Poors όσο και η Fitch έχουν αποσαφηνίσει ότι, αν υπάρξει υπόνοια ότι οι επενδυτές εξωθήθηκαν να αποδεχθούν το σχέδιο, προφανώς υπό την έμμεση απειλή ότι στην αντίθετη περίπτωση θα υποστούν αρνητικές συνέπειες, θα χαρακτηρίσουν την ανταλλαγή «καταναγκαστική», ανοίγοντας έτσι την πόρτα για την ενεργοποίηση των CDS.

Η δεύτερη προϋπόθεση αφορά τους όρους ανταλλαγής. Αν αυτοί θεωρηθούν επαχθέστεροι σε σύγκριση με τους όρους των υφιστάμενων ομολόγων, το γεγονός αποτελεί σύμφωνα με τους οίκους αξιολόγησης «οιονεί χρεοκοπία». Ομως και οι ίδιοι οι αναλυτές των οίκων αυτών αποδέχονται ότι η αξιολόγηση των όρων είναι ελαστική, καθώς η σύγκριση δεν είναι εύκολο να γίνει από τη στιγμή που τα νέα ομόλογα δεν αντικαθιστούν τα υφιστάμενα αλλά χορηγούνται αντί το Δημόσιο να εξοφλήσει τους επενδυτές τοις μετρητοίς.

6Τα νέα ομόλογα θα είναι πιο ασφαλή από τα υφιστάμενα;

Το Δημόσιο, αν θέλει να κάνει πιο ελκυστικά για τους επενδυτές τα νέα ομόλογα, μπορεί να συμπεριλάβει σε αυτά τις λεγόμενες ρήτρες συλλογικής δράσης. Οι κάτοχοί τους δηλαδή θα βρίσκονται σε πιο πλειονεκτική θέση έναντι των άλλων δανειστών στην περίπτωση χρεοκοπίας. Οι ρήτρες αυτές σε συνδυασμό με τα άλλα χαρακτηριστικά των ομολόγων αυτών, όπως το ύψος του επιτοκίου τους (κουπόνι) και η διάρκειά τους, θα ληφθούν υπ' όψιν από τους οίκους αξιολόγησης, όταν θα χρειαστεί να τα «βαθμολογήσουν». Από την άλλη πλευρά, αν η ανταλλαγή εκληφθεί ως «πιστωτικό γεγονός», τότε, όπως έχουν προειδοποιήσει, οι οίκοι αξιολόγησης θα προχωρήσουν στην υποβάθμιση νέων και υφιστάμενων ομολόγων.

7Τι θα αλλάξει στην Ελλάδα, μετά την εφαρμογή μιας τέτοιας συμφωνίας;

Το πιθανότερο είναι ότι η στάση των οίκων αξιολόγησης απέναντι στην Ελλάδα δεν πρόκειται να μεταβληθεί. Η εφαρμογή μιας τέτοιας συμφωνίας δεν μεταβάλλει θεμελιώδη δεδομένα (ύψος του χρέους) της ελληνικής οικονομίας. Κατά συνέπεια η χώρα θα παραμείνει στον «προθάλαμο» μιας νέας υποβάθμισης, όπως έχουν ήδη προειδοποιήσει.

Για τις ελληνικές τράπεζες η λύση της διακράτησης είναι πιθανόν να προκαλέσει ορισμένες πιέσεις στη ρευστότητά τους, οι οποίες όμως μπορεί να ξεπεραστούν εφόσον η ΕΚΤ θα συνεχίσει να αποδέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση.