Κράτος και κοινωνία υπό κατεδάφιση

ΠΗΓΗ: ΕλευθεροτυπίαΤου ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ

Πέρασε κάπως στα ψιλά αλλά έχει τη σημασία της. Η ετήσια έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, η πρώτη μετά το Μνημόνιο, καταγράφει με κομψό τρόπο μια τεράστια υποχώρηση του κράτους απέναντι στις ανάγκες της κοινωνίας. Και αυτό μέσα σε μόλις 6-7 μήνες εφαρμογής των σκληρών οικονομικών μέτρων λιτότητας.

Τι λέει η έκθεση; Οτι η περιστολή των δημόσιων δαπανών επηρέασε ευρύτερα τη λειτουργία του κράτους. Και για να μην υπάρξουν παρερμηνείες, αναφέρεται διευκρινιστικά σε καθυστερήσεις πληρωμών, προβλήματα λειτουργίας λόγω ελλιπούς στελέχωσης και συνταξιοδοτήσεων, μειωμένες υπηρεσίες πρόνοιας, αργοπορία στην απόδοση συντάξεων. Την ίδια στιγμή αυξάνονται και οι καταγγελίες που γίνονται αναρμοδίως στο Συνήγορο, από πολίτες που απολύθηκαν, έχουν υπερχρεωθεί ή κινδυνεύουν με πτώχευση!

Με περισσή αμηχανία, τα στελέχη του Συνηγόρου διαπίστωσαν ότι η μείωση προσωπικού (λόγω και της αύξησης των συνταξιοδοτήσεων) επιδρά αρνητικά στην ομαλή λειτουργία βασικών κρατικών υπηρεσιών, που σχετίζονται με ζωτικούς τομείς της ανθρώπινης καθημερινής δραστηριότητας, όπως πολεοδομίες, ασφαλιστικά ταμεία, δασικά και αρχαιολογικά γραφεία. Το επίσημο κράτος δηλώνει προκλητικά «απόν».

Αλλά το κακό δεν περιορίζεται μόνον εκεί. Στην ίδια έκθεση επισημαίνεται πως η κρίση οξύνει τα φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού καθώς μεταλλάσσεται σε πρόβλημα δικαιωμάτων! Χώροι κράτησης, υποδοχής μεταναστών, υποβολής αίτησης ασύλου και χορήγησης αδειών δεν αποτελούν πλέον χρηματοδοτική προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος ανέχειας.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό στα άθλια στρατόπεδα του Εβρου και των ελληνικών νησιών, στα αστυνομικά γραφεία αλλοδαπών, στο τείχος του Εβρου, στους πνιγμούς εκατοντάδων μεταναστών.

Οπως αναφέρεται από το βοηθό συνήγορο αρμόδιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Βασ. Καρύδη, οι ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού (μετανάστες, Ρομά), θίγονται περισσότερο από την κρίση. Πρώτον γιατί ο υπόλοιπος πληθυσμός καθίσταται ανασφαλής και καχύποπτος αναζητώντας αποδιοπομπαίους τράγους, όπως στην περίπτωση των μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας. Και δεύτερον γιατί η διοίκηση αναδιατάσσει τις προτεραιότητές της με αμιγώς ταμειακά κριτήρια και πάντως κατά τρόπο επιβαρυντικό για όσους στερούνται συμμετοχής στο δημόσιο λόγο (Ρομά).

Με άλλα λόγια, ο Συνήγορος επισημαίνει τον κίνδυνο αύξησης της ρατσιστικής συμπεριφοράς από μια κοινωνία κατακερματισμένη και βυθισμένη στο φόβο. Ομως και εδώ η πρώτη ευθύνη ανήκει στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας, που δίνει τον τόνο και διαπαιδαγωγεί συνειδήσεις.

Ο Συνήγορος το λέει άλλωστε καθαρά: Η οικονομική κρίση, που μετατράπηκε ήδη σε πολιτική και κοινωνική, θέτει την ευρύτερη δημόσια διοίκηση μπροστά σε ευθύνες σημαντικότερες από ποτέ. Η υπεράσπιση του κράτους δικαίου είναι εγχείρημα δυσκολότερο από τη διολίσθηση στο χυδαίο λαϊκισμό και στη βαρβαρότητα που τελικά οδηγούν στην κατεδάφισή του.

Τι άλλο σημαίνουν όλα αυτά, εκτός από μια προϊούσα έκπτωση της κρατικής οντότητας ως εγγυήτριας της κοινωνικής συνοχής; Αποδεικνύεται περίτρανα ότι η άτακτη υποχώρηση του κράτους από την ιδιωτική σφαίρα της οικονομικής παραγωγής δεν περιορίζεται μόνο στην περιοχή της αγοράς.

Πριν καλά καλά μπούμε στην καρδιά της εποχής της οικονομικής βαρβαρότητας, το κράτος δικαίου, όπως το γνωρίσαμε ώς σήμερα, οδεύει ακάθεκτο, παρέα με τα υπολείμματα του κοινωνικού κράτους, προς εντυπωσιακή συρρίκνωση.

Η κατεδάφισή του είναι θέμα χρόνου και συγκυριών. Η έλλειψη διαθέσιμων πόρων και στελεχών καθιστούν πρακτικά αδύνατη την εκπλήρωση αρκετών παλαιού τύπου «κοινωνικών παροχών». Η κυρίαρχη γραφειοκρατική αντίληψη της αποδυναμωμένης κρατικής μηχανής θα καταργήσει εν τέλει και τυπικά κάθε έννοια της διανεμητικής αλληλεγγύης. Σε λίγο καιρό, ακόμη και το επίδομα ανεργίας θα δίνεται με εισοδηματικά ή άλλα κριτήρια. Ο άνεργος δεν θα αντιμετωπίζεται ως πρόσωπο που χρήζει βοηθείας, αλλά ως αποδιοπομπαίος τράγος, που ευθύνεται προσωπικά για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Ο κοινωνικός δαρβινισμός είναι το επόμενο στάδιο της ζούγκλας που αρχίζει να μας περιβάλλει.

Πολιτική αφασία

Ανίκανη να διαχειριστεί έστω και βραχυπρόθεσμα τις συμφωνίες κορυφής της Ε.Ε., η κυβέρνηση δείχνει έρμαιο των διεθνών οίκων αξιολόγησης (δηλαδή των διαθέσεων των αγορών) αλλά και της εσωτερικής της σοβαρής αρρυθμίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο περιβόητος προεξοφλημένος ανασχηματισμός ή ακόμη και οι πρόωρες εκλογές, από «άσος» στο μανίκι του πρωθυπουργού έγιναν καμένο χαρτί. Οι καθυστερημένες ενστάσεις των βουλευτών, που βλέπουν το τέλος να πλησιάζει, δεν σώζουν την κατάσταση. Οι πρόωρες ελπίδες του οικονομικού επιτελείου για οικονομική ανάκαμψη αποτελούν μάλλον αντανάκλαση της κόπωσης από την ακραία ύφεση που γνωρίζει ο τόπος. Ομως, στον πάτο του βαρελιού δεν φτάσαμε ακόμη.