Το καλό, το κακό και το άσχημο σενάριο για την αναδιάρθρωση

ΠΗΓΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΤου ΧΡ. ΖΙΩΤΗ ziotisc@enet.gr

ΛΙΓΕΣ μέρες πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την υπογραφή του μνημονίου, η κατάσταση της χώρας παραμένει το ίδιο επισφαλής με πέρυσι, εξαιτίας του δυσθεώρητου δημοσίου χρέους.

Το πρόγραμμα της σκληρής λιτότητας, το οποίο επιβλήθηκε μετά το μνημόνιο, όπως αποδεικνύεται, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη «Λερναία Υδρα» του χρέους, η οποία παραμένει «αλώβητη», παρά τη γενναία περικοπή του δημοσιονομικού ελλείμματος. Τρία είναι τα βασικά σενάρια που έχουν πλέον σχηματοποιηθεί, εν όψει της αναμενόμενης «τελικής αναμέτρησης», η οποία έχει ως απώτατο όριο το 2013. Καθένα από αυτά εμφανίζει πλεονεκτήματα, αλλά και κινδύνους.

1. Η επιτυχία του προγράμματος

Σύμφωνα με τα όσα έχει συμφωνήσει η Ελλάδα στο μνημόνιο, το πρόγραμμα λιτότητας θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2013. Βέβαια, μετά το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Προσαρμογής, η περίοδος αυτή παρατείνεται τελικά μέχρι το 2015... Η κυβέρνηση διαψεύδει κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του χρέους, για να κερδίσει όμως το στοίχημα, πρέπει να επιστρέψει στις αγορές. Οι επενδυτές, οι οποίοι προς το παρόν έχουν αποκλείσει την Ελλάδα, είναι πιθανόν το 2013 να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους, διαπιστώνοντας ότι η χώρα έχει «ολοκληρώσει τη δημοσιονομική προσαρμογή που προβλέπεται στο μνημόνιο». Ετσι, θα αρχίσουν και πάλι να αγοράζουν ελληνικά ομόλογα, επιτρέποντας στο Δημόσιο να αναχρηματοδοτεί το χρέος, το οποίο όμως θα έχει παραμείνει σε δυσθεώρητα ύψη.

Κίνδυνοι

* Η χώρα θα βγει από το μνημόνιο με ένα δημόσιο χρέος 160%-170% του ΑΕΠ και το μισό περίπου από αυτό θα βρίσκεται στα χέρια «θεσμικών φορέων» (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ε.Ε.), οι οποίοι πιθανότατα απολαμβάνουν ένα προνομιακό καθεστώς έναντι των ιδιωτών. Επομένως, οι τελευταίοι ίσως δεν θέλουν να εμπλακούν σε δάνεια προς την Ελλάδα, αν ξέρουν ότι η τρόικα θα έχει προτεραιότητα στις απαιτήσεις.

* Δύο (τουλάχιστον) ακόμη χρόνια λιτότητας αυξάνουν τον κίνδυνο κοινωνικών εκρήξεων και μεγαλύτερης ύφεσης.

* Παραμένει το ερώτημα: Τι θα συμβεί στην περίπτωση που η χώρα «αποτύχει» να περάσει με επιτυχία κάποιο από τα επόμενα τριμηνιαία τεστ; Στην περίπτωση αυτή, αν οι δανειστές μας αποδεχθούν να χαλαρώσουν τα κριτήρια αξιολόγησης, κατεβάζοντας τον «πήχη», ενδεχομένως θα δημιουργήσουν ένα κακό προηγούμενο. Ετσι, οι δανειστές μας -ακόμη και αν ξεπεράσουν τις πολιτικές πιέσεις που θα δεχθούν (π.χ. από τα εθνικά κοινοβούλια)- θα θεωρήσουν ότι η ανοχή προς την Ελλάδα θα στείλει ένα «κακό» (γία τους ίδιους) μήνυμα και για τις άλλες χώρες, που έχουν δεχθεί βοήθεια.

* Το δάνειο των 110 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα δεν απέτρεψε την εξάπλωση της κρίσης σε Ιρλανδία και Πορτογαλία. Αν κάποια από τις δύο αυτές χώρες αποφασίσει να προχωρήσει στην αναδιάρθρωση του χρέους της πριν από το 2013, η Ελλάδα δύσκολα θα καταφέρει να αντισταθεί στις πιέσεις.

2. Αναδιάρθρωση πριν το 2013

Η κλιμάκωση των πιέσεων, αλλά και οι αβεβαιότητες (που θα συνεχίσουν να υπάρχουν, ακόμη και μετά το 2013) είναι πιθανόν να οδηγήσουν τα πράγματα για μία πιο άμεση λύση του ελληνικού δράματος. Στην περίπτωση αυτή, δύο είναι οι βασικότερες εξελίξεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα. Αμφότερες σχετίζονται με την πολιτική δέσμευση Σαρκοζί-Μέρκελ τον Οκτώβριο του 2010 στην Ντοβίλ της Γαλλίας ότι καμία χώρα της Ε.Ε. δεν μπορεί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της πριν από το 2013. Κατά συνέπεια, αν προκριθεί κάποια λύση νωρίτερα από το χρονικό αυτό ορόσημο, θα εμφανιστεί μάλλον ως εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών σε ένα πρόγραμμα διαχείρισης του δημόσιου χρέους της Ελλάδας.

Ηπια

Το σχέδιο αυτό προβλέπει -σε γενικές γραμμές- μία λύση τύπου Ουρουγουάης. Το Δημόσιο, σε συμφωνία με τους μεγάλους δανειστές του (δηλαδή τις τράπεζες), δεν θα προχωρήσει σε «κούρεμα» των ομολόγων, αλλά στην επιμήκυνση της διάρκειάς τους. Μία τέτοια λύση ελαχιστοποιεί τις ζημιές για τους θεσμικούς επενδυτές, ενώ -για να αντισταθμιστούν οι όποιες απώλειες (στην καθαρά παρούσα αξία των ομολόγων)- οι νέοι τίτλοι, που θα εκδοθούν για να αντικαταστήσουν το υφιστάμενο χρέος, είναι πιθανόν να προσφέρουν πρόσθετες εγγυήσεις στους κατόχους τους. Η επιμήκυνση του χρέους θα απελευθέρωνε πόρους από το πακέτο των 110 δισ. ευρώ, οι οποίοι -υπό τις σημερινές συνθήκες- θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για την αποπληρωμή χρεολυσίων.

* Το χρέος της Ελλάδας θα παραμείνει αλώβητο. Επομένως, η χώρα δεν βγαίνει από την γκρίζα ζώνη των υπερχρεωμένων κρατών.

* Η λύση της επιμήκυνσης μπορεί να αυξήσει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, γιατί επεκτείνεται ο χρόνος αποπληρωμής. Το κόστος αυξάνεται περαιτέρω, στην περίπτωση που τα νέα ομόλογα θα παρέχουν πρόσθετες εγγυήσεις.

Πλήρης

Αυτό το ενδεχόμενο προβλέπει το «κούρεμα» των ομολόγων, αλλά και την επιμήκυνσή τους. Μια τέτοια λύση, αν παραμεριστούν οι βραχυπρόθεσμες παρενέργειές της, μειώνει δραστικά το χρέος της χώρας, σε επίπεδα που οι αγορές θεωρούν διαχειρίσιμα. Ετσι, ύστερα από ένα εύλογο διάστημα η Ελλάδα θα πληροί και πάλι τις προδιαγραφές που είναι απαραίτητες προκειμένου να ανοίξουν και πάλι οι «θύρες» των αγορών.

* Οσοι εμπλέκονται πρέπει να πειθαναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις ψευδαισθήσεις που έχουν καλλιεργηθεί γύρω από το «κούρεμα» των ομολόγων. Η λύση αυτή δεν μπορεί να έχει προαιρετικό χαρακτήρα.

**Η νομική συζήτηση που υπάρχει γύρω από το θέμα αυτό, αποτελεί από μόνη της μία σπαζοκεφαλιά. Και τούτο, γιατί όλα τα ομόλογα που έχει εκδώσει το ελληνικό Δημόσιο δεν υπάγονται στους ίδιους νόμους. Για παράδειγμα, για ορισμένες εκδόσεις πρέπει το «κούρεμα» να το αποδεχθεί το 90% των επενδυτών.

* Εχοντας ήδη ξοδέψει για τη σωτηρία της Ελλάδας αρκετά δισεκατομμύρια των ευρωπαίων φορολογουμένων, οι κυβερνήσεις στην Ε.Ε. είναι αμφίβολο κατά πόσο ευνοούν μία τέτοια «βίαιη επιλογή».

* Το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων θα προκαλούσε ενδεχομένως... ντόμινο σε Πορτογαλία και Ιρλανδία.

3. Αναδιάρθρωση μετά το 2013

Τέσσερα εναλλακτικά ενδεχόμενα έρχονται στο τραπέζι, στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν τα καταφέρει να πείσει τις αγορές μέχρι το 2013, οπότε «τελειώνουν» και τα δάνεια που προσφέρει ο μηχανισμός του μνημονίου.

Το κόστος αναλαμβάνουν δημόσιοι φορείς

Το σενάριο αυτό προβλέπει ότι η αναδιάρθρωση του χρέους θα αφορά τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου που κατέχουν η ΕΚΤ, το ΔΝΤ και η Ε.Ε. Με δεδομένο ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2013 οι φορείς αυτοί θα έχουν τουλάχιστον το 50% των ελληνικών ομολόγων, το «κούρεμά» τους θα δώσει βαθιά ανάσα στη χώρα.

* Η «γενναιοδωρία» των δανειστών μας έχει έμπρακτα αμφισβητηθεί. Μπορεί να μην το δεχθούν χώρες, όπως η Γερμανία...

* Υπάρχει πρόβλημα με το ΔΝΤ, καθώς το νομικό καθεστώς που διέπει τα δάνεια τα οποία χορηγεί, προβλέπει ότι αυτά επιστρέφονται στο ακέραιο.

Κούρεμα μόνο ομολόγων που κατέχουν ιδιώτες

Το Δημόσιο, σύμφωνα με το σενάριο αυτό, θα απευθυνθεί στους ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι το 2013 θα συνεχίσουν να διακρατούν στα χαρτοφυλάκιά τους ελληνικά ομόλογα και θα τους ζητήσει να δεχθούν να εισπράξουν λιγότερα απ' ό,τι η ονομαστική αξία τους.

* Ακόμη και να διαγραφεί πλήρως το χρέος που κατέχουν οι ιδιώτες επενδυτές, το οποίο μέχρι τότε υπολογίζεται ότι θα αντιπροσωπεύει το 1/2-1/3 του συνολικού χρέους, η χώρα δύσκολα θα μπορέσει να ανακτήσει την αξιοπιστία της.

* Το χειρότερο όμως είναι ότι οι επενδυτές αυτοί θα γυρίσουν την πλάτη στην Ελλάδα, ζητώντας υπερβολικά ανταλλάγματα, προκειμένου να την ξαναδανείσουν στο μέλλον.

Συνδυασμός των δύο παραπάνω

Το κόστος της αναδιάρθρωσης το μοιράζονται τόσο οι ιδιώτες όσο και οι δημόσιοι φορείς. Πρόκειται για πιο ισορροπημένη λύση, καθώς εν τέλει περιορίζει το κόστος με το οποίο θα επιβαρυνθεί η καθεμία πλευρά.

* Δύσκολα θα επιτευχθεί μια «δίκαιη» κατανομή του βάρους μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτών, αφήνοντας έτσι την «καχυποψία» να πλανάται.

* Η συμπαράταξη των δύο πλευρών θα προκαλέσει «υποψίες» για την ύπαρξη συμφωνιών κάτω από το τραπέζι. Τέτοιου είδους σκιές θα δυσχεράνουν την επάνοδο της χώρας στις αγορές.

Παράταση της κηδεμονίας

Αν η λύση της αναδιάρθρωσης παραμείνει «ταμπού» για την Ε.Ε. και μετά το 2013, η χώρα είναι πιθανόν να οδηγηθεί σε ένα καθεστώς παρατεταμένης κηδεμονίας. Οι δανειακές ανάγκες της χώρας και οι υποχρεώσεις της προς τους δανειστές θα καλύπτονται από το νέο μόνιμο μηχανισμό βοήθειας (ESM), ο οποίος θα έχει τεθεί μέχρι τότε σε λειτουργία.

* Οι δεσμεύσεις που πρέπει να αναλάβει η χώρα θα είναι ακόμη πιο επίπονες.

* Είναι αμφίβολο κατά πόσο Ε.Ε. και ΔΝΤ επιθυμούν να ξαναβάλουν το «χέρι στην τσέπη» για το χατίρι της Ελλάδας.