Ρευστοποιήστε τα πάντα για ακόμη πιο βαθιά ύφεση

ΤΟ ΒΗΜΑ/ The New York Times 

του Paul Krugman

«Ρευστοποιήστε την εργασία, ρευστοποιήστε τις μετοχές, ρευστοποιήστε τους αγρότες, ρευστοποιήστε την ακίνητη περιουσία». Αυτή ήταν, σύμφωνα με τον πρόεδρο Χέρμπερτ Χούβερ, η συμβουλή που του έδωσε ο υπουργός Οικονομικών Άντριου Μελόν, καθώς η Αμερική βούλιαζε στην Μεγάλη Ύφεση. 

Για να είμαστε δίκαιοι, βέβαια, παραμένει αμφίβολο αν ο Μελόν είπε ακριβώς αυτά τα λόγια: διαθέτουμε μόνο την εκδοχή Χούβερ, που γράφτηκε πολλά χρόνια αργότερα. Ένα όμως είναι βέβαιο: ο «ρευστοποιητισμός» τύπου Μελόν αποτελεί πλέον το επίσημο δόγμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Προ δυο εβδομάδων, οι Ρεπουμπλικάνοι που εργάζονται στην Οικονομική Επιτροπή του Κογκρέσου δημοσίευσαν μια αναφορά με τίτλο «Λιγότερα Έξοδα, Λιγότερο Χρέος, Οικονομική Ανάπτυξη», όπου επιχειρηματολογούν υπέρ της περαιτέρω «σφαγής» στις κυβερνητικές δαπάνες και των απολύσεων, παρά την βαθιά ύφεση, υποστηρίζοντας ότι έτσι θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Εν μέρει, επικαλέστηκαν την…καλή νεράιδα της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης- την άποψη ότι η μείωση στις κρατικές δαπάνες θα οδηγήσει σε αύξηση της επιχειρηματικής και καταναλωτικής εμπιστοσύνης, και άρα σε οικονομική επέκταση. Όμως ο βασικός πυλώνας του επιχειρήματος ήταν γνήσιος Μελόν.

Ιδού πως εξηγεί η έκθεση το πώς οι απολύσεις θα δημιουργήσουν δουλειές: «Ένα μικρότερο κυβερνητικό εργατικό δυναμικό θα αυξήσει την διαθέσιμη προσφορά μορφωμένων και επιδέξιων εργαζομένων για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, μειώνοντας έτσι το εργατικό κόστος». Αφήνοντας κατά μέρος τους ευφημισμούς, αυτό που λένε είναι πως αυξάνοντας την ανεργία, ιδιαίτερα μεταξύ των «μορφωμένων, επιδέξιων εργαζομένων»- αν αναρωτιέστε, αναφέρεται κυρίως στους δασκάλους – μπορούμε να οδηγήσουμε σε περαιτέρω μείωση των μισθών, ενθαρρύνοντας έτσι τις προσλήψεις.

Προκύπτει αμέσως λογικό πρόβλημα: οι Ρεπουμπλικάνοι λένε ότι καταστρέφοντας θέσεις εργασίας μειώνεις τους μισθούς και αυτό δημιουργεί νέες θέσεις. Όμως αυτές οι νέες δουλειές που θα δημιουργηθούν δεν θα οδηγήσουν σε υψηλότερους μισθούς, που θα οδηγήσουν σε νέες απολύσεις, που θα οδηγήσουν… Τις ασπιρίνες μου!

Πέραν τούτου, γιατί οι χαμηλότεροι μισθοί θα οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης; Και εδώ υπάρχει πρόβλημα: επειδή οι εργαζόμενοι σε κάθε επιχείρηση ίσως μπορέσουν να σώσουν τις δουλειές τους αποδεχόμενοι περικοπή μισθών, πολλοί πιστεύουν πως είναι δυνατόν να αυξηθεί η συνολική απασχόληση, εάν κόψουμε όλους τους μισθούς. Όμως οι περικοπές μισθών στην General Motors, ας πούμε, συνέβαλαν στην διάσωση κάποιων θέσεων εργασίας επειδή έκαναν την GM πιο ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις, το μισθολογικό κόστος των οποίων δεν μειώθηκε. Αν κοπούν όλοι οι μισθοί ταυτόχρονα, δεν προκύπτει συγκριτικό πλεονέκτημα για κανέναν.

Στην πράξη, οι «οριζόντιες» περικοπές δαπανών σχεδόν πάντα μειώνουν, αντί να αυξάνουν την απασχόληση. Γιατί; Διότι ενώ τα έσοδα θα μειωθούν, δεν θα συμβεί το ίδιο με τα χρέη όχι – οπότε μια γενική μείωση στους μισθούς θα επιβαρύνει το φορτίο του χρέους, που είναι το κύριο εμπόδιο για την ανάκαμψη. Κοντολογίς, ο «Μελονισμός» είναι εξίσου λανθασμένος σήμερα, όσο ήταν και πριν ογδόντα χρόνια.

Ο «ρευστοποιητισμός», βέβαια, δεν είναι το μόνο επιχείρημα που προωθούν οι Ρεπουμπλικάνοι. Επικαλούνται όπως είδαμε και την «νεράιδα της εμπιστοσύνης» - το δόγμα που αποκαλείται «επεκτατική λιτότητα» (“expansionary austerity”). Τελευταία ωστόσο, το δόγμα αυτό παραπατάει: ενώ πριν ένα χρόνο οι συντηρητικοί πανηγύριζαν για στατιστικές μελέτες που υποτίθεται πως απεδείκνυαν του λόγου το αληθές με συγκεκριμένα παραδείγματα, έκτοτε το δόγμα αυτό έχει απομυθοποιηθεί από προσεκτικούς ερευνητές, ιδίως στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Μην ξεχνάμε άλλωστε πως και στην Βρετανία, όπου η νέα κυβέρνηση εφήρμοσε τυφλά το δόγμα της «επεκτατικής λιτότητας», η οικονομία έχει «παγώσει» και η επιχειρηματική εμπιστοσύνη βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα της διετίας. 

Ποιος ασχολείται όμως με τα διδάγματα της ιστορίας, αλλά και με τα γεγονότα πέραν του Ατλαντικού; Οι Ρεπουμπλικάνοι είναι οριστικά αφοσιωμένοι στο δόγμα που λέει πως πρέπει να καταστρέψουμε την απασχόληση για να την σώσουμε. Και οι Δημοκρατικοί αντιστέκονται ελάχιστα: ειδικά ο Λευκός Οίκος έχει πρακτικά παραδοθεί στον πόλεμο των ιδεών, αφού ούτε καν προσπαθεί να αντιταχθεί στις περικοπές δαπανών εν μέσω υψηλής ανεργίας.

Αυτή είναι η κατάσταση του πολιτικού διάλογου στην μεγαλύτερη χώρα του κόσμου: το ένα κόμμα έχει υιοθετήσει πλήρως οικονομικά λάθη ογδόντα χρόνων, ενώ το άλλο έχει χάσει κάθε διάθεση για μάχη. Και οι αμερικανικές οικογένειες θα πληρώσουν την «λυπητερή».