H Ελλάδα, το "κούρεμα" και τα συμφέροντα

Πηγή: euro2day του Γιώργου Παπανικολάου

Στη σύνοδο κορυφής της 24ης - 25ης Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση πήρε μια εξαιρετικά σημαντική απόφαση που δεν σχολιάστηκε από τον ελληνικό Τύπο και κυρίως ούτε από την πολιτική ηγεσία μας: 

Η Ε.Ε. για πρώτη φορά αποδέχτηκε επίσημα ότι ένα κράτος-μέλος της ενδέχεται να αθετήσει πληρωμές του δημοσίου χρέους. Για την ακρίβεια, πήγε ένα βήμα πιο μακριά και συμφώνησε ότι κάτι τέτοιο θα είναι σε κάποιες περιπτώσεις απαραίτητη προϋπόθεση για να ενταχθεί το "προβληματικό" κράτος στον Μόνιμο Μηχανισμό Στήριξης που ετοιμάζεται και θα λειτουργήσει το 2013. 

Κι ακόμη προβλέπεται ότι από τότε και μετά οι εκδόσεις κρατικών ομολόγων θα συνοδεύονται από "ρήτρες", οι οποίες θα ξεκαθαρίζουν ότι υπάρχει κίνδυνος "κουρέματος" αλλά και θα διευκολύνουν με συντεταγμένο τρόπο, αν υπάρξει λόγος, αυτό το απευκταίο ενδεχόμενο. 

Το "μπρα ντε φερ" με τις αγορές 

Έτσι έπαψε πλέον να θεωρείται πολιτικά και οικονομικά "αδιανόητο" ότι μια χώρα-μέλος της ευρωζώνης μπορεί να αθετήσει πληρωμές. Κι αυτό στα μάτια των αγορών επισημοποιεί τον κίνδυνο "κουρέματος" για τους κατόχους ομολόγων χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. 

Κίνδυνος που όμως έχει ήδη ενσωματωθεί στις τιμές, αφού για παράδειγμα οι αποδόσεις των ελληνικών τίτλων 10ετίας και τα CDSs ενσωματώνουν από πολύ καιρό "κούρεμα" της τάξεωςτου… 35%.

Στην πράξη αυτό που παρακολουθήσαμε εδώ κι έναν χρόνο ήταν ένα "μπρα ντε φερ" μεταξύ των αγορών και των πολιτικών της ευρωζώνης για το "ποιος θα πληρώσει τον βαρκάρη". Ο φορολογούμενος ή ο πιστωτής; 

Με πρωτοβουλία των βόρειων κρατών, η απόφαση αυτή φαίνεται να έχει ληφθεί τελεσίδικα. Τον… βαρκάρη από το 2013 και μετά θα πρέπει να τον πληρώσουν και οι πιστωτές, πράγμα δίκαιο, μια και δανείζοντας αναλάμβαναν κίνδυνο και θα έπρεπε να το ξέρουν. 

Εμπόδιο στο να γίνει μια τέτοια ρύθμιση νωρίτερα ήταν: 

Πρώτον, ότι πολλές τράπεζες ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών είχαν μεγάλη έκθεση τόσο σε ελληνικά ομόλογα (με πρωταθλήτριες τις γαλλικές) όσο και σε άλλες "επικίνδυνες" χώρες. Κι ως γνωστόν, κανένα κράτος δεν θέλει να ταρακουνήσει συθέμελα τον τραπεζικό του τομέα. Και δεύτερον, ότι δεν υπήρχαν οι διαδικασίες για να εξασφαλιστεί με συγκροτημένο τρόπο η στήριξη των "προβληματικών" κρατών που θα στερούνταν πρόσβαση από τις αγορές. 

Το δεύτερο αρχικά ρυθμίστηκε ad hoc με τη βοήθεια προς την Ελλάδα, στη συνέχεια βρήκε πιο συγκροτημένη, αλλά προσωρινή λύση στον μηχανισμό EFSF και τώρα "μονιμοποιείται" και οργανώνεται με τον Μόνιμο Μηχανισμό Στήριξης ESM. 

Τα ευρωτραπεζικά συμφέροντα 

To πρώτο πρόβλημα, το τραπεζικό, ρυθμίζεται και αυτό σταδιακά. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αγόραζε και αγοράζει ομόλογα, ξαλαφρώνοντας διάφορες τράπεζες κι επενδυτές. Ταυτόχρονα, το εθνικό τραπεζικό σύστημα της κάθε χώρας και συλλογικά η ευρωζώνη (μέσω της ΕΚΤ) περνούν ρυθμίσεις για να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη προσαρμογή του τραπεζικού τομέα. 

Ένα ακόμη βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η πρόσφατη αναγγελία ενός νέου εργαλείου ρευστότητας που ετοιμάζει η ΕΚΤ για να αντικαταστήσει το αμφιλεγόμενο ELA που χρησιμοποιούν ήδη οι ιρλανδικές τράπεζες μέσω της Κεντρικής Τράπεζας της Ιρλανδίας, θα είναι όμως διαθέσιμο και για τις τράπεζες άλλων χωρών-μελών, εφόσον το χρειαστούν. 

Ο διπλός "ηθικός κίνδυνος" 

Οι πολιτικοί των ισχυρών εταίρων μας είχαν -και έχουν -να συνυπολογίσουν στις λύσεις που υλοποιούνται τον υπαρκτό σε δύο μέτωπα "ηθικό κίνδυνο".

 

Εάν προσέφεραν απλόχερα βοήθεια στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες, θα ήταν σαν να δήλωναν "πρόθυμοι" να αναλαμβάνουν άκριτα τα βάρη των άλλων κρατών, κάτι που δεν είναι πρόθυμη να αποδεχτεί η εσωτερική τους κοινή γνώμη, αλλά και δεν αποτελεί βιώσιμη πολιτική για την ευρωζώνη. 

Ο δεύτερος "ηθικός κίνδυνος" αφορά στους πιστωτές των "προβληματικών" χωρών. Η "φούσκα" στα περιφερειακά ομόλογα της ευρωζώνης αλλά και η εκτόξευση του ελληνικού χρέους διευκολύνθηκαν από τα χαμηλά επιτόκια με τα οποία μπορούσαμε να δανειστούμε. 

Εντελώς λανθασμένα οι ξένοι επενδυτές αγόραζαν ελληνικά ομόλογα με αποδόσεις αντίστοιχες αυτών στα γερμανικά, σαν να είχαμε την οικονομία της Γερμανίας. 

Εάν λοιπόν τα ισχυρά κράτη τους έδιναν "συγχωροχάρτι" γι' αυτήν την... απληστία, θα ήταν σήμα ότι εφεξής είναι πρόθυμα να αναλαμβάνουν το κόστος προς όφελος των... απρόσεκτων ιδιωτών επενδυτών. Εξ ου και οι συγκεκριμένες διατυπώσεις στον Μόνιμο Μηχανισμό Στήριξης. 

Οι συνέπειες για το μέλλον της Ελλάδας και της ευρωζώνης 

Με βάση όσα προβλέπει ο ESM, εφεξής, κάθε κράτος-μέλος της ευρωζώνης θα κρίνεται από τους πιστωτές με βάση τις επιδόσεις του, γιατί ο κίνδυνος του "κουρέματος" θα είναι υπαρκτός. 

Αυτό σημαίνει ότι δεν θα ξαναδούμε την Ελλάδα να έχει σχεδόν τα ίδια επιτόκια χρηματοδότησης με τη Γερμανία (που ενθάρρυναν τις τότε αλόγιστες δαπάνες του κράτους) παρά μόνο αν η ελληνική οικονομία χαίρει της ίδιας εκτίμησης διεθνώς με τη γερμανική! 

Η πιο σημαντική συνέπεια, όμως, αφορά στον μεγάλο κίνδυνο που διατρέχουμε να βρεθούμε το 2013 ενώπιον του ESM με υποχρέωση "κουρέματος" των πιστωτών μας, στους οποίους βέβαιαπεριλαμβάνονται ελληνικές τράπεζες αλλά και ασφαλιστικά ταμεία. 

Για να μην γίνει αυτό, ή έστω για να γίνει με τους καλύτερους δυνατούς όρους, θα πρέπει απαραίτητα: α) να γυρίσει ο προϋπολογισμός σε πρωτογενή πλεονάσματα και β) να μειωθεί το ύψος του χρέους μέσω πρόσθετων εσόδων από αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου. Άλλες λύσεις δεν υπάρχουν. 

Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αυξηθούν κι άλλο οι φόροι και να μειωθεί η ζήτηση. Η αντίληψη αυτή αποδεικνύεται εσφαλμένη. Υπάρχουν πιο αναπτυξιακοί δρόμοι, τους οποίους θα μπορούσε να ακολουθήσει η κυβέρνηση, αλλά δεν το πράττει γιατί είναι δύσκολοι και απαιτούν συγκροτημένη προσπάθεια υλοποίησης. 

Σε ό,τι αφορά, τέλος, την ίδια την ευρωζώνη, οι κίνδυνοι δεν έχουν εκλείψει. Από τη μία, οι αγορές καιροφυλακτούν βλέποντας τη διστακτικότητα των ισχυρών μελών να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να χρηματοδοτήσουν επαρκώς τον ESM. Κι από την άλλη, δεν είναι ακόμη καθόλου σίγουρο ότι τα προβλήματα εξυπηρέτησης του χρέους θα περιοριστούν στις τρεις γνωστές χώρες.

Αν υπάρξει μετάσταση σε μεγαλύτερες οικονομίες όπως η ισπανική, τότε το παιχνίδι μπορεί να πάρει νέα, πολύ πιο επικίνδυνη τροπή.