“Ο κόσμος δε συνειδητοποιεί σε πόσο κακή κατάσταση βρίσκονται οι ευρωπαϊκές τράπεζες”

http://www.realpolitics.gr/?p=32251

του Μπάρι ‘Αικενγκριν
«Europe’s Banks Are in Far Greater Danger Than People Realize»
© Der Spiegel

Πέτερ Μίλερ (Peter Müller, PM): καθηγητά ‘Αικενγκριν (Eichengreen), μελετάτε επί πολλά χρόνια τις πιθανότητες επιβίωσης του ευρωπαϊκού κοινού νομίσματος. Συμπεράνατε πως τεχνικά μεν είναι δυνατό ένα κράτος να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, αλλά πολιτικά κάτι τέτοιο είναι εξίσου πιθανό με το να κτυπήσει ένας μετεωρίτης τον «ευρω-ουρανοξύστη» της Φρανκφούρτης. Επιμένετε στο ίδιο συμπέρασμα;

Μπάρι ‘Αικενγκριν (Barry Eichengreen, BE): Ναι, αλλά υπό ένα όρο. Πως στη σύνοδό τους του Μαρτίου, τα κράτη-μέλη θα αντιμετωπίσουν κατάφατσα ορισμένες δυσάρεστες αλήθειες: το «σχέδιο Α’» απέτυχε. Τώρα ήρθε η ώρα του «σχεδίου Β’». Θα πρέπει να σταματήσουν να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κρίση της Ελλάδας και της Ιρλανδίας εξαναγκάζοντας τις χώρες αυτές να συσσωρεύουν νέα χρέη στα παλιά τους χρέη, επιβαρύνοντάς τες με υπερκοστολογημένα δάνεια.

PM: Η Ευρώπη εκμηδενίζει κάθε πιθανότητα ανάπτυξης της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, εξαναγκάζοντάς τες να συμμορφωθούν με σκληρά μέτρα λιτότητας. Υπάρχει καμιά περίπτωση να αποδώσει αυτή η στρατηγική;

BE: Οι παρούσες απόπειρες «διάσωσης» των κρατών αυτών ήταν εξ αρχής ανόητες. Αυτό που βασικά ήθελαν να πετύχουν η Γερμανία και η Γαλλία με την πολιτική αυτή, ήταν να σώσουν τις τράπεζές τους από την κατάρρευση. Αλλά τώρα οι πάντες αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση από την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους -και αυτό θα επηρεάσει και τις τράπεζες. Για να μπορέσει άρα να πραγματοποιηθεί αυτή η αναδιάρθρωση, η Ευρώπη χρειάζεται να ενισχύσει τις τράπεζές της! Η Ελλάδα έζησε πράγματι πέραν των δυνατοτήτων της, αλλά στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, το πρόβλημα το έχουν οι τράπεζες. Η κρίση του ευρώ είναι πρωτίστως και σε μεγάλο βαθμό κρίση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.

PM: Αλλά πώς να εξηγήσουν οι κυβερνήσεις στους πολίτες τους πως τώρα χρειάζεται να ενισχύσουν κι άλλο τις τράπεζες με τα λεφτά των φόρων τους, αυτή τη φορά λόγω των δανείων που αυτές έδωσαν σε χώρες σαν την Ελλάδα και την Ιρλανδία;

BE: Θα είναι πιθανότατα ευκολότερο πολιτικά για την καγκελάριο ‘Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) να πείσει τους φορολογουμένους της να διασώσουν τις τράπεζές τους, παρά να δώσουν κι άλλα δισεκατομμύρια στην Ελλάδα. Ιδίως αν, με το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους και τα μέτρα ενίσχυσης των τραπεζών, κατορθώσουμε να απομακρυνθεί η κρίση και να αποτραπεί η επέκτασή της στην Ισπανία.

PM: Αρκεί όμως μια ματιά στους ισολογισμούς των τραπεζών για να καταλάβει κανείς πως ούτε αυτό θα ‘ναι εύκολο. Τα χρηματοκιβώτιά τους είναι γεμάτα με χρεόγραφα κρατών «υψηλού κινδύνου», που θα πρέπει να μηδενιστεί η αξία τους. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, είναι κατ’ εξοχήν αδύναμες.

BE: Ο κόσμος δε συνειδητοποιεί σε πόσο κακή κατάσταση βρίσκονται οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Οι περισσότεροι τώρα μόλις συνειδητοποιούν πως τα περσινά «στρες τεστ» ήταν άχρηστα. Τα τεστ αυτά ήταν κενά περιεχομένου κι εξέτασαν εξωπραγματικά σενάρια. Αγνόησαν πλήρως τα προβλήματα ρευστότητας που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες. Όμως τα ψέματα τελείωσαν για τις ρυθμιστικές αρχές. Βέβαια, θα ήμουν πολύ πιο ήσυχος αν μάθαινα πως η ευθύνη για τα τεστ αυτά μεταβιβάζεται στην «ευρωπαϊκή επιτροπή» (Κομισιόν). Σε εθνικό επίπεδο, οι ρυθμιστικές αρχές είναι υπερβολικά ευεπίφοροι στις πιέσεις των… ρυθμιζόμενων.

PM: Πόσα λεφτά χρειάζονται οι τράπεζες για να ασφαλίσουν τους ισολογισμούς τους;

BE: Σε γενικές γραμμές, η ανακεφαλαιοποίηση των γερμανικών και των γαλλικών τραπεζών θα χρειαζόταν γύρω στο 3% του ΑΕΠ της Γερμανίας και της Γαλλίας.

PM: Περί τα 180 δις ευρώ…

BE: Δεν υπάρχουν φθηνές λύσεις. Βασική μου ανησυχία είναι πως η Ευρώπη θα επιλέξει πάλι ημίμετρα, π.χ. θα μειώσει κατά τι το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας και της Ιρλανδίας. Καλό θα είναι αυτό, αλλά δε φτάνει για να σωθεί το ευρώ. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι μερικοί ακόμα χαμένοι μήνες για την Ευρώπη.

PM: Στη σύνοδο του Μαρτίου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες σκοπεύουν να συμφωνήσουν σε στενότερη συνεργασία όσον αφορά την οικονομική τους πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας να εναρμονιστεί το εργατικό κόστος, και τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης. Τι σκέφτεστε γι’ αυτά;

BE: Αν κι οι οικονομικές συνθήκες των κρατών-μελών ποτέ δε θα ξανα ‘ναι ίδιες, η στενότερη συνεργασία τους είναι ορθή. Φέτος η γερμανική οικονομία θα ανθήσει, ενώ η Ισπανία μόλις που θα διαφύγει την ύφεση. Τέτοιες διαφοροποιήσεις θα συνεχιστούν. Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης δε διαθέτουν πλέον ανεξάρτητες νομισματικές πολιτικές, ώστε να μπορούν να αντιδράσουν. Το μόνο που τους μένει είναι να προσαρμόσουν τις οικονομικές τους πολιτικές. Αλλά αυτό θα επηρεάσει και δυσμενώς την οικονομική κατάσταση ορισμένων εξ αυτών. Τα κράτη της ευρωζώνης πάντως οφείλουν να φθάσουν σε ένα βαθμό συντονισμού που να αρμόζει σε ανεξάρτητα κράτη.

PM: Παρά την τρέχουσα κρίση όμως, τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία της ευρωζώνης μοιάζουν καλύτερα από εκείνα της απέναντι πλευράς του Ατλαντικού. Γιατί όσοι εμπορεύονται κρατικά ομόλογα εξετάζουν τόσο προσεκτικά την Ευρώπη, αλλά όχι τις ΗΠΑ;

BE: Δεν είμαι τόσο καλός ψυχαναλυτής, ιδίως όσον αφορά τους εμπόρους κρατικών ομολόγων της Ουολ Στριτ. Ανησυχώ όμως πως σύντομα θα στρέψουν το ενδιαφέρον τους στις ΗΠΑ. Η ιστορία αποδεικνύει πως οι οικονομικές κρίσεις ξεσπούν πάντα κοντά σε εκλογές. Στις ΗΠΑ, έχουμε σημαντικές εκλογές το 2012. Αν το δημοσιονομικό τους πρόβλημα δεν έχει αντιμετωπιστεί ως τότε -κάτι που σήμερα φαίνεται απίθανο- τότε θα αντιμετωπίσουμε σοβαρά προβλήματα.

PM: Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ βρίσκεται στο 90%. Είναι άρα κατά τι μεγαλύτερο από το ευρωπαϊκό…

BE: Δυστυχώς τα πράγματα είναι χειρότερα όσον αφορά τα ομοσπονδιακά φορολογικά έσοδα των ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εισπράττουν φόρους αντίστοιχους με το 40% του ΑΕΠ, ενώ στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό μόλις που φθάνει το 19%. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να ισοσκελίσουμε τους προϋπολογισμούς μας και να αποπληρώσουμε τα δάνειά μας χωρίς αύξηση της φορολογίας. Αλλά καθώς στη χώρα αυτή κάθε συζήτηση περί αύξησης φορολογίας είναι αδύνατη, οι ΗΠΑ μπορεί τελικά να απολέσουν την επενδυτική τους αξιοπιστία.

PM: Υπάρχει στους πολιτικούς κύκλους των ΗΠΑ η παραμικρή διάθεση να κάνουν κάτι γι’ αυτό; Μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) παρέτεινε ως το 2012 τις φοροαπαλλαγές της κυβέρνησης Μπους (Bush), λες και οι φοροαπαλλαγές στους υπερ-πλούσιους τονώνουν έστω κατ’ ελάχιστο την οικονομία…

BE: Απαντήσατε ο ίδιος στην ερώτησή σας. Οι φοροαπαλλαγές είναι πολύ αναποτελεσματικές, διότι από τη μια δημιουργούν άλλη μια «μαύρη τρύπα» στον προϋπολογισμό, από την άλλη δε δίνονται κίνητρα στους πλούσιους να ξοδέψουν τα λεφτά που γλιτώνουν, χάρη σε αυτές τις φοροαπαλλαγές. Κατά τα άλλα, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να βρει κάτι για να τονώσει την οικονομία, αν μη τι άλλο για να μειώσει την ανεργία, που σήμερα είναι στο 9%. Θα ήθελα πολύ να άκουγα μια σαφή δήλωση από τον Ομπάμα και το κογκρέσο για το πώς σκέφτονται να αντιμετωπίσουν μεσοπρόθεσμα το πρόβλημα του χρέους. Αντί να το κάνουν αυτό, κυβέρνηση και κογκρέσο απλά μεταθέτουν το πρόβλημα στο μέλλον -επιλέγοντας μάλιστα ηλιθιωδώς το 2012, από όλες τις χρονιές! Και πιστέψτε με, είναι αδύνατο να μιλήσεις για το πρόβλημα αυτό σε προεκλογική περίοδο.

PM: Οι Αμερικάνοι σκέφτονται καθόλου να κάνουν οικονομία;

BE: Θα το μάθουμε σύντομα και μάλιστα εδώ, στην Καλιφόρνια. Ο χρόνος εφαρμογής μιας σειρά έκτακτων φόρων εκπνέει και ο κυβερνήτης Τζέρι Μπράουν (Jerry Brown) προτείνει την παράτασή τους. Θα γίνει δημοψήφισμα γι’ αυτό. Οι Καλιφορνέζοι θα χρειαστεί να αποφασίσουν σε ένα δίλημμα που σύντομα θα το αντιμετωπίσουν όλοι οι Αμερικανοί: είτε εισρέουν περισσότεροι φόροι στα κρατικά ταμεία, είτε λιγοστεύουν τα λεφτά για τα πανεπιστήμια, τους κοινωνικά αδικημένους, την άμυνα κ.ο.κ.. Στην Καλιφόρνια έχουμε την πεποίθηση πως προηγούμαστε όλης της υπόλοιπης χώρας. Αυτό ίσχυσε πράγματι για το σέρφινγκ -ας ελπίσουμε πως θα ισχύσει και για το ξεχρέωμα της χώρας.

PM: Η «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ) και η αντίστοιχη αμερικανική κεντρική τράπεζα (FED) συνεχίζουν να αγοράζουν κρατικά ομόλογα, για να υποστηρίξουν τα κράτη και να τονώσουν τις οικονομίες τους. Κάνουν καλά;

BE: Όπου οι πολιτικοί τα κάνουν θάλασσα, οι κεντρικές τράπεζες αναγκαστικά παίρνουν το παιχνίδι «πάνω τους». Για να βγει από την ύφεση, κάθε κυβέρνηση χρειάζεται ή επενδύσεις ή μείωση φόρων. Αν υπάρχει πολιτικό αδιέξοδο, οι κεντρικές τράπεζες αναγκάζονται να συμβάλουν με λίγη νομισματική πολιτική. Το αποτέλεσμα είναι η «ποσοτική χαλάρωση» (quantitative easing, QE). Τα επιτόκια είναι ήδη μηδενικά, οπότε η FED προσπαθεί να τονώσει την οικονομία αγοράζοντας χρεόγραφα. Το ίδιο γίνεται στην Ευρώπη. Σε σοβαρές κρίσεις σαν κι ετούτη, οι κεντρικές τράπεζες γίνονται έξαφνα οι μόνοι παράγοντες που μπορούν να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Πράγμα που αποκαλύπτει τις αδυναμίες της πολιτικής, αλλά και της προκαλεί προβλήματα, μιας που οι τράπεζες αρχίζουν να κάνουν πράγματα που δεν είναι εντεταλμένες να κάνουν.

PM: Η πολιτική του «φθηνού χρήματος» της FED που εμπνεύστηκε ο πρώην πρόεδρός της ‘Αλαν Γκρίνσπαν (Alan Greenspan) έστρωσε το δρόμο για την οικονομική κρίση, όπως εξάλλου το έκανε και η επιλογή του για απορύθμιση. Ο διάδοχός του Μπεν Μπερνάνκε (Ben Bernanke) πάλι, πλημμυρίζει την αγορά με λεφτά. Πόσο αξιόπιστη είναι τελικά η FED σήμερα;

BE: Για να το θέσω ευγενικά, τα αποτελέσματα της FED την τελευταία δεκαετία είχαν πολλά κενά. Την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, η FED απέτυχε πλήρως στο ρόλο του ελεγκτή του τραπεζικού συστήματος. Απέτυχε να αντιληφθεί τους κινδύνους. Αλλά όταν κλήθηκε να αντιμετωπίσει την κρίση, δούλεψε σκληρά και πήρε τις σωστές αποφάσεις.

PM: Η Κίνα κατέχει το 20% των αμερικανικών ομολόγων που βρίσκονται στο εξωτερικό. Μπορείτε να φανταστείτε τους Κινέζους να χρησιμοποιούν την οικονομική τους ισχύ για πολιτικούς λόγους;

BE: Κάτι τέτοιο θα τους στοίχιζε πολύ ακριβά. Το ποσό των αμερικανικών ομολόγων που κατέχει η Κίνα είναι τεράστιο, ακόμα και για τα δικά της οικονομικά μεγέθη. Αν οι Κινέζοι άρχιζαν να πουλάνε τόσα πολλά κρατικά ομόλογα, οι τιμές τους θα έπεφταν και η χώρα τους θα υφίστατο βαριές απώλειες. Θα έπρεπε να υπάρχει μια πολύ σοβαρή αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ για να λάβουν οι Κινέζοι μια τόσο ριψοκίνδυνη απόφαση. Αν τελικά επιλέξουν μεγάλης κλίμακας πωλήσεις αμερικανικών ομολόγων θα το κάνουν για πολύ πιο πεζούς λόγους: όταν φοβηθούν πως οι ΗΠΑ έχουν χάσει τον έλεγχο της οικονομίας τους.

PM: Η πρόβλεψή σας πως οι ημέρες του δολαρίου ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος είναι μετρημένες, πανικόβαλε ουκ ολίγους Αμερικανούς πολίτες. Λοιπόν, ποιος θα αντικαταστήσει το δολάριο; Το ευρώ ή το γιουαν;

BE: Εξαρτάται πόσο μακριά στο μέλλον κοιτάτε. Οι Κινέζοι θα χρειαστούν δέκα χρόνια για να διεθνοποιήσουν το νόμισμά τους σε βαθμό που να προσφέρουν στους επενδυτές και τους κεντρικούς τραπεζίτες μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση στο δολάριο. Αλλά και η Ευρώπη, έχει να αντιμετωπίσει πολλές μεγάλες προκλήσεις πριν μπορέσει το ευρώ να ανταγωνιστεί το δολάριο. Εκτίμησή μου πάντως είναι πως θα τα καταφέρει πολύ πριν να είναι έτοιμη η Κίνα. Το ευρώ θα μπορούσε να είναι έτοιμο σε πέντε χρόνια. Ως προς αυτό, είμαι αισιόδοξος!.

PM: Καθηγητά ‘Αικενγκριν, σας ευχαριστούμε για το χρόνο σας!
Ο Barry Eichengreen είναι καθηγητής οικονομίας και πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ

http://www.ppol.gr/cm/index.php?Datain=6739&LID=1

TwitThis