Πόσο εφικτή είναι μια "ελεγχόμενη χρεοκοπία"

ΠΗΓΗ: ΗΜΕΡΗΣΙΑ 

του Κ. Σαρρή

"The Game is Over (No2)"...

Παρά τις προσδοκίες ότι η γραμμή πλεύσης του Μνημονίου θα λειτουργήσει στο βάθος της 3ετίας μετά την περσινή συμφωνία για το πακέτο σωτηρίας των 110 δισ. ευρώ, η πραγματικότητα δείχνει το ανάποδο ενόψει των συνόδων κορυφής του Μαρτίου.

Μπορεί τα αισιόδοξα σενάρια, με μπόλικες (αυθαίρετες ως επί τω πλείστον) ενέσεις ψυχολογικής ανάτασης να ήταν στο προσκήνιο το φθινόπωρο (κοντά στις περιφερειακές εκλογές), όταν τα spread υποχωρούσαν από τις 1000 στις 700 μονάδες, αλλά η επιστροφή των spread ξανά κοντά στις 1000 μονάδες φέρνει πάλι στην ημερήσια διάταξη τα διλήμματα και τα αδιέξοδα περί χρεοκοπίας.

Όπως και να την χαρακτηρίσει κάποιος, "απ' ευθείας χρεοκοπία ή ελεγχόμενη χρεοκοπία".

Αρκετοί προεξοφλούν θετικές εξελίξεις από τις συνόδους κορυφής των ηγετών της EE σχετικά με την βοήθεια που λαμβάνει η Ελλάδα από την ΕΕ και το ΔΝΤ.

Εξ ου και οι πανηγυρισμοί για την απόφαση επιμήκυνσης στα 7,5 έτη και μείωση του επιτοκίου κατά 1 ποσοστιαία μονάδα -με ανταλλάγματα- και την προοπτική η ιδέα της ενίσχυσης του ευρύτερου ευρω-μηχανισμού στήριξης να πάει για αργότερα του 2013.

Ωστόσο, από μόνο του, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να κριθεί ικανό για τη μελλοντική διαχείριση του χρέους, υποστηρίζουν αναλυτές όπως ο Χούγκο Ντίξον, αρθρογράφος στο Reuters:

"Εάν η Αθήνα χρηματοδοτούνταν με επιτόκιο κάτω του 5%, οι ετήσιές της πληρωμές για τόκους θα υποχωρούσαν σε επίπεδα χαμηλότερα από το 8% του ΑΕΠ. Αλλά ακόμα και αν υλοποιηθεί ένα τέτοιο πακέτο, η Ελλάδα θα αντιμετωπίζει και πάλι την εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της και να λάβει επιθετικά μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής", σημειώνει ο ίδιος αναλυτής.

Διάφοροι "πόνταραν" πως ακόμα και στο τελικό στάδιο του αδιεξόδου θα γίνει έστω κάποια συμβολική κίνηση που θα αγοράζει εκ νέου χρόνο, (όπως και εγινε) χωρίς ωστόσο να λύνει το γόρδιο δεσμό του χρέους.

Ομως, οι γόρδοι δεσμοί δεν λύνονται. Κόβονται!

Βέβαια, αρκετοί ποντάρουν ότι δεν θα αφεθεί να καταρρεύσει από τα χρεή κάποια χώρα του ευρώ... α λα Lehman Brothers (εξ ου και η τρεμούρα Ομπάμα, Γκάιτνερ). Διότι τότε το "τσουνάμι" θα θυμίζει εικόνες από τον τραγικό σεισμό στην Ιαπωνία παρασύροντας την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, ακόμα την Ισπανία και την Ιταλία, χτυπώντας μέχρι την καρδιά της ευρωζώνης, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Χωρίς προφανώς να αφήνει ανέπαφες τις ΗΠΑ και την Κίνα, που δηλώνουν ότι θα αγοράζουν ομόλογα του ευρώ, παρά τους ανταγωνισμούς αναμεταξύ τους στο πεδίο του νομισματικού πολέμου.

Όπως και να έχουν τα πράγματα γίνεται σαφές ότι όλοι τους εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση και προεξοφλούν ότι με αυτόν τον τρόπο δεν πρόκειται να υπάρξει ελληνική χρεοκοπία, αρκεί να μην χαλαρώσει η αποφασιστικότητα με την οποία η κυβέρνηση επιβάλει τα μέτρα του Μνημονίου.

Οι διαφωνίες είναι ποια και πόσα επιπλέον σκληρά μέτρα λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεων θα χρειαστεί να επιβληθούν.

Ακόμα και η πρόταση για ιδιωτικοποιήσεις 50 δισ. έως το 2015 μοιάζει με επιστημονική φαντασία, αφού τόσες δεν έγιναν ούτε από την εποχή της κυβέρνησης Μητσοτάκη έως τώρα, την τελευταία 20ετία δηλαδή.

Τα 50 δισ. ευρώ είναι ένα ιλιγγιώδες ποσό. Αναλογούν στο 20% του ΑΕΠ της Ελλάδας.

Δυο αδάμαστοι παράγοντες

Πόσο εφικτά, ρεαλιστικά, είναι τέτοια σενάριο; Και κυρίως μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικός τρόπος διεξόδου από την κρίση;

Υπάρχουν δυο αδάμαστοι παράγοντες που πριονίζουν το κλαδί όλων αυτών των φιλόδοξων προσδοκιών.

* Ο πρώτος παράγοντας είναι η παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού η οποία δεν έχει ξεπεραστεί παρά τον πακτωλό δημόσιου χρήματος που διοχετεύτηκε από τις κυβερνήσεις (φουσκώνοντας ελλείμματα και χρέη) για να σωθούν οι τράπεζες από βέβαιη κατάρρευση -και τώρα καλούν τον απλό κόσμο να πληρώσει τα σπασμένα.

* Ο δεύτερος παράγοντας είναι το ίδιο το αδιέξοδο που έχει βυθίσει ακόμα βαθύτερα στην ύφεση την ελληνική οικονομία. Ως αναπόσπαστο κομμάτι της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού που δρα ως ενιαίο σύστημα παρά τις διαφορετικές ταχύτητες και μεγέθη που μπορεί να έχει η οικονομική δομή των επί μέρους χωρών.

Ιδιαίτερα στο μπλοκ της ΕΕ και της ευρω-ζώνης τα τραπεζικά προβλήματα (stress test) και οι αλληλεξαρτήσεις συγκρούονται άγρια με τις ανισορροπίες (ελλείμματα-πλεονάσματα) στους κόλπους της κοινής αγοράς αποκαλύπτοντας δραματικά στην καρδιά της κρίσης το ύψος των αδιεξόδων.

Ο ίδιος ο Ζαν Κλοντ Τρισέ σε συνέντευξη του στους Financial Times είχε δηλώσει: «Και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να διαθέσουν κονδύλια των φορολογούμενων που αντιστοιχούν με το 27% του ΑΕΠ για πακέτα διάσωσης και εγγυήσεων [του τραπεζικού συστήματος]. Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό για δεύτερη φορά. Οι λαοί των δημοκρατιών μας δεν θα το αποδέχονταν».

Όμως και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού οι δυσκολίες είναι τεράστιες παρά την απάντηση των ΗΠΑ στην κρίση με τη «μέθοδο» του QE (Quantitative Easying, Ποσοτική Χαλάρωση), δηλαδή την εκτύπωση χρήματος που ενισχύει και τη ρευστότητα της οικονομίας αλλά και την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών καθώς το δολάριο διολισθαίνει.

Όμως, η ΕΕ δεν έχει τις ίδιες δυνατότητες με τις ΗΠΑ για να χρησιμοποιήσει το κοινό νόμισμά της σαν όπλο σε αυτούς τους ανταγωνισμούς των ισοτιμιών. Η ΕΚΤ ανησυχεί για την τύχη του ευρώ σε συνθήκες ανταγωνιστικών υποτιμήσεων. Προωθεί τη «στρατηγική εξόδου» από την πολιτική των πακέτων στήριξης. Αλλά το πρακτικό αποτέλεσμα αυτών των ανταγωνισμών είναι ότι η ΕΕ βρίσκεται στην πρωτοπορία των επιθέσεων λιτότητας και περικοπών, χωρίς αντίκρισμα.

Στέγνωμα επενδύσεων

Ο προηγούμενος διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, Άλαν Γκρίνσπαν, περιέγραφε ως εξής την κατάσταση της αμερικάνικης οικονομίας σε άρθρο του στους Financial Times:

«Παρόλο που αυξήθηκαν ελαφρά αυτή τη χρονιά, οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στις ΗΠΑ βρίσκονται πολύ πιο χαμηλά από το επίπεδο που θα έπρεπε ιστορικά να έχουν φτάσει μετά την πρόσφατη δραματική ανάκαμψη της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των μη-ρευστών μακροπρόθεσμων επενδύσεων των νοικοκυριών, έχουν εμποδίσει την οικονομική ανάκαμψη. Αυτές οι αστοχίες, που οφείλονται στην πλατιά διαδεδομένη ανησυχία του ιδιωτικού τομέα για το μέλλον της Αμερικής, έχουν ακυρώσει το μεγαλύτερο μέρος, αν όχι όλη την επίδραση των δημοσιονομικών μέτρων ενίσχυσης της κυβέρνησης».

Αυτό σημαίνει ότι κάθονται σε ένα βουνό από χρήμα που δεν επενδύουν διότι δεν προσδοκούν ικανοποιητικά κέρδη και αποδόσεις στο μέλλον σε σχέση με τις πραγματικές επενδύσεις. Κι αυτό δημιουργεί έναν έντονο φαύλο κύκλο που πλήττει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία επηρεάζοντας αναλόγως μικρές και μεγάλες οικονομίες, «δυνατούς» και «αδύναμους» κρίκους.

Αυτό το βλέπουμε ξεκάθαρα στο μέτωπο της Ελλάδας, όπου ή ύφεση έχει χτυπήσει «κόκκινο» με βουτιά 5%-6% του ΑΕΠ.

Τόκοι βουνό

Στον προϋπολογισμό του 2011 προβλέπεται ότι το κονδύλι των τόκων θα φτάσει κοντά στα 16 δις ευρώ. Για το 2010 οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι τόκοι εμφανίζουν άνοδο κατά 35% από τα 10 στα 13,5 δις. Με τέτοιους ρυθμούς ανόδου, ο προϋπολογισμός θα κληθεί να σηκώσει ένα βάρος 20 δις ευρώ για τόκους, ώστε να στηρίξει την εξυπηρέτηση του «παρατεταμένου» δημόσιου χρέους παρά την όποια παράταση.

Με μια οικονομία πτωτική μέχρι στάσιμη στην καλύτερη περίπτωση τα επόμενα χρόνια, ο προϋπολογισμός δεν μπορεί να αλλάξει αισθητά τα σημερινά μεγέθη του που προβλέπουν έσοδα γύρω στα 50 δισ. ευρώ.

Με άλλα λόγια, τα σενάρια της κυβέρνησης και της τρόικας για «αποφυγή της χρεοκοπίας με παράταση του χρέους» (και του Μνημόνιου) στηρίζονται στην προοπτική κυβερνήσεων που θα δίνουν το 40% του κρατικού προϋπολογισμού μόνο για τους τόκους.

Είναι κάτι τέτοιο εφικτό, όσο "πλάτη" και να βάλει η κοινωνία;

Τα 6 δισ. ευρώ που με πανηγύρια ακούγεται ότι γλιτώνει το ελληνικό δημόσιο με την αναγκαστική (εκ των πραγμάτων) "επιμήκυνση", είναι βοήθεια αλλά κυριολεκτικά ελάχιστη συγκρτικά με το βουνό των χρεών.

Ακόμα κι αν "κουρευτούν" τα ομόλογα κατά 20%-25% η πτώση της αναλογίας του χρέος ως προς το ΑΕΠ δεν θα ξεπερνά το 8%. Μόνο για το 2014 θα χρειαστούν περίπου 65 δισ. που θα πρέπει να εξευρεθούν για αποπληρωμή παλαιοτέρων δανείων και ομολόγων, εάν προστεθούν (από 'κει και πέρα κάθε χρόνο) και τα περίπου 17 δισ. σε δάνεια μαζί με τους τόκους της τρόικας.

Αντί το χρέος να μειώνεται, αυξάνεται. Από 280 δισεκατομμύρια ευρώ έχει φτάσει στα 350 και σύντομα θα ξεπεράσει τα 450 δισεκατομμύρια. Ενα πιθανό "κούρεμα" του ελληνικού χρέους κατά 20%, σε χρέος 450 δισεκατομμυρίων σημαίνει (20%χ450) "κούρεμα" 90 δισ. ευρώ. Δηλαδή θα απομείνει ένα χρέος 360 δισεκατομμυρίων. Ακόμα και αν το κούρεμα γίνει για το 30% το χρέος «θα περιοριστεί» κατά (30%χ450) 134 δισ., δηλαδή θα μείνει ένα «υπόλοιπο» 315 δισ.!

«Ταμείο-διάσωσης»

Οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να αυξήσουν τη δυνατότητα δανεισμού του υφιστάμενου μηχανισμού σωτηρίας από τα περίπου 250 εκατ. ευρώ που ήταν πραγματικά (βάσει των διαφορετικών πιστοληπτικών αξιολογήσεων των κρατών-μελών) στο ανώτερο επίπεδο των 440 εκατ. ευρώ, ώστε να σώζει περισσότερες χώρες.

Επίσης το «ταμείο-διάσωσης» θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα κατευθείαν από τις χώρες που θα είναι αντιμέτωπες με την αδυναμία πληρωμών. Από την αρχική τους έκδοση δηλαδή στην πρωτογενή αγορά ομολόγων και όχι από την ανοιχτή αγορά, τη δευτερογενή – και μόνο όταν η κυβέρνηση θα έχει συμφωνήσει να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα λιτότητας σαν κι αυτά που φορτώνονται τα κράτη που σώζονται.

Αλλά αυτή τα φορά «τα κουτσοκαταφέρνω με την κρίση χρέους» δεν θα δουλέψει», σχολιάζει ο αρθρογράφος των FT, Βόλφκανγκ Μούνχαου.

Αυτό που θα συμβεί είναι πως οι «παίκτες» των αγορών που κοιτούν μπροστά από αυτό σχήμα και προσδιορίζουν το ρίσκο μιας μελλοντικής χρεοκοπίας, θα το κάνουν και για όλα τα ομόλογα, παλιά και καινούργια. Με άλλα λόγια όταν μια χώρα βρεθεί το χείλος του γκρεμού η "συμπεριφορά" θα είναι ή ίδια για όλα τα χρεόγραφα.

Οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας εισηγούνται τη συμμετοχή και των ιδιωτικών τραπεζών ανοιχτά στις διαδικασίες του μηχανισμού στήριξης ως προϋπόθεση. Αλλά όπως προειδοποίησε και ο Τρισέ οι τραπεζίτες θα συνυπολογίσουν το «ρίσκο» της αναχρηματοδότησης του χρέους της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας ή της Ισπανίας και θα φορτώσουν τα βάρη στις χώρες που θα «διασωθούν» από τον μηχανισμό της ΕΕ.

Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ούτε η λεγόμενη "ελληνική τραγωδία" ούτε το "παγκόσμιο δράμα" βρίσκονται σε «φάση εξόδου». Μάλλον το αντίθετο διαφαίνεται…

Κι αυτή τη φορά το «Game Is Over» δεν θα το πει ο Ζ-Κ Γιούνκερ (η οποιοσδήποτε άλλος στο συγκεκριμένο κύκλωμα της τρόικας), ντυμένος με τη χλαμύδα του τιμωρού των «απροσάρμοστων» της περιφέρειας. Αλλά πιθανόν να το πει η κοινωνία… των PIGS, που βράζει όσο καλείται να σηκώνει συνεχώς ένα δυσβάστακτο και άδικο φορτίο, αποτυχημένων επιλογών.

Κώστας Σαρρής, ksarris@pegasus.gr