Τα σούπερ μάρκετ και η εκπαίδευση

Πηγή: ΑΥΓΗ 16/3/2011

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΟΥ*

Το ότι το Μνημόνιο επιταχύνει, εξαιτίας της ύφεσης, τις διαδικασίες συγκεντροποίησης του κεφαλαίου αποδεικνύεται από στατιστικά στοιχεία ακόμη και σε κλάδους όπου η ύφεση δεν είναι τόσο βαθιά όσο σε άλλους κλάδους. Για παράδειγμα, πρόσφατα δημοσιεύματα στον διαδικτυακό οικονομικό Τύπο παρουσίασαν αποτελέσματα ιδιωτικής έρευνας σύμφωνα με τα οποία η κάμψη της αξίας των πωλήσεων σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ το 2010 περιορίστηκε μόλις στο 1,76%. Το ενδιαφέρον στα αποτελέσματα είναι το πώς προκύπτει η κάμψη αυτή: Η πτώση στις πωλήσεις στα μικρά σούπερ μάρκετ (μικρότερα από 400 τ.μ.) ήταν 9,7%, η πτώση στα μικρομεσαία (400-1.000 τ.μ.) ήταν 4,1%, ενώ τα πολύ μεγάλα σούπερ μάρκετ (πάνω από 2.500 τ.μ.) δεν είχαν πτώση αλλά άνοδο 5,44%! Πόσο μπορούν να αντέξουν τα μικρότερα; Πολλά από αυτά θα κλείσουν, αυξάνοντας ακόμα περισσότερο τα μερίδια για τα μεγαλύτερα. Έτσι, δημιουργούνται ή ενισχύονται οι ολιγοπωλιακές δομές της ελληνικής οικονομίας.

Τι συμπεράσματα μπορούν να βγουν από τα παραπάνω στοιχεία; Πολλά, από τα οποία αξίζει να σταθούμε σε δύο. Το πρώτο είναι ότι το επιχείρημα της κυβέρνησης και των συμμάχων της ότι το Μνημόνιο συνιστά μια πατριωτική, εθνική προσπάθεια που απαιτεί απ’ όλους θυσίες προκειμένου «να σωθεί η χώρα» είναι κουραφέξαλα. Όπως καταδεικνύουν τα παραπάνω στοιχεία, υπάρχουν κοινωνικές τάξεις (ή ορθότερα μερίδες τάξεων) οι οποίες, ακριβώς λόγω της ύφεσης (που επιταχύνει τις διαδικασίες συγκεντροποίησης) όχι μόνο κερδίζουν, αλλά κερδίζουν περισσότερο απ’ ό,τι πριν. Η αύξηση των κερδών επιχειρήσεων, όπως τα μεγάλα σούπερ μάρκετ, είναι μεγαλύτερη απ’ όσο υπαινίσσονται τα παραπάνω στοιχεία, διότι η αύξηση αυτή συνοδεύεται τόσο από μείωση του εργασιακού κόστους (μείωση πραγματικών μισθών, μισθοί νέων εργαζομένων χαμηλότεροι από τον κατώτατο μισθό της ΣΣΕ, χάρισμα ασφαλιστικών εισφορών κ.λπ.) όσο και από μείωση της φορολογίας των αδιανέμητων κερδών (και αδράνεια για τη δυνατότητα είσπραξης των διανεμόμενων σε φορολογικούς παραδείσους ή ημιπαραδείσους). Το πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι δεν πρόκειται για μια πατριωτική πολιτική, αλλά για μια ταξική πολιτική άγριας αναδιανομής.

Το δεύτερο συμπέρασμα έχει να κάνει με τη συνειδητοποίηση ότι οι εν λόγω διαδικασίες επιθετικής συγκεντροποίησης του κεφαλαίου τροποποιούν τις ανάγκες της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας για εργαζόμενους με υψηλή επιστημονική και τεχνολογική επάρκεια. Οι ανάγκες αυτές μειώνονται δραστικά. Μειώνονται, όχι μόνο (ούτε κυρίως) εξαιτίας της ύφεσης, δηλαδή της μικρότερης παραγωγής. Η παραγωγή κάποια στιγμή ενδεχομένως θα επανέλθει στα προ ύφεσης επίπεδα, ίσως και μεγαλύτερα. Μειώνονται εξαιτίας των ολιγοπωλιακών δομών που επιφέρουν οι βίαιες (λόγω ύφεσης) διαδικασίες συγκεντροποίησης. Όταν η παραγωγή που χθες διεκπεραίωναν 100 επιχειρήσεις αύριο διεκπεραιώνεται από 5 επιχειρήσεις, στο μεταξύ έχει καταργηθεί πλήθος θέσεων υψηλής επιστημονικής και τεχνολογικής εξειδίκευσης. Ενώ στην πρώτη περίπτωση θα χρειάζονταν, για παράδειγμα, 100 οικονομολόγοι, υπεύθυνοι λογιστηρίου, στη δεύτερη περίπτωση χρειάζονται μόνο 5 μαζί με κάμποσους βοηθούς χαμηλής επιστημονικής επάρκειας. Το ίδιο θα επιφέρουν και οι αλλαγές στα υποτιθέμενα «κλειστά» επαγγέλματα: συγκέντρωση της παραγωγής των αντίστοιχων υπηρεσιών σε πολύ μεγάλες εταιρείες, όπου θα απαιτούνται ελάχιστοι (σε σχέση με σήμερα) άρτια εκπαιδευμένοι επιστήμονες και πληθώρα ημι-εκπαιδευμένων βοηθών.

Αν η παραπάνω συλλογιστική ευσταθεί, τότε έπονται ορισμένες διαπιστώσεις στις οποίες χρειάζεται να εμβαθύνουμε και να τις λάβουμε σοβαρά υπόψη στη συγκρότηση της πολιτικής μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής:

- Οι κυβερνητικές περικοπές στην Παιδεία δεν γίνονται απλώς για λόγους δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά επιπλέον συνιστούν συνειδητή προσπάθεια της κυβέρνησης για προσαρμογή της εκπαίδευσης στις μειωμένες ανάγκες για άρτια μορφωμένο επιστημονικό προσωπικό. Πρόκειται δηλαδή για προσχεδιασμένη υποβάθμιση της εκπαίδευσης, κυρίως της τριτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας. Εξ ου τα «κέντρα αριστείας», εξ ου και το μαζικό κλείσιμο δημόσιων σχολείων.

- Η μείωση των επιστημονικών αναγκών της ολιγοπωλιακά δομημένης παραγωγής καταστρέφει σήμερα το εργασιακό μέλλον πλήθους νέων και επιστημόνων που αργά ή γρήγορα θα καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει.

* Ο Δ. Παπαγιαννάκος είναι εκπαιδευτικός