Πού στοχεύουν οι δήθεν αποκαλύψεις;

του Λευτέρη Μανωλά

Όπως είναι γνωστό, από τις πλέον προσφιλείς δράσεις του κεφαλαίου είναι η συνεχής συγκέντρωση και συσσώρευσή του. Κατ’ επέκταση, αφού διευρύνθηκαν τα εθνικά και περιφερειακά όρια, εφευρέθηκε και θεοποιήθηκε η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση προκειμένου να θεωρείται φυσικό ένα πουκάμισο να παράγεται με 0,6 Ευρώ και να πουλιέται στις εκπτώσεις 80 Ευρω.

Αυτά, βέβαια, δεν προέκυψαν από μόνα τους. Σταδιακά και διαχρονικά το κεφάλαιο, χρησιμοποιώντας τους κρατικούς και διακρατικούς μηχανισμούς, δημιούργησε το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο ώστε όχι μόνο να αφήνεται ανεξέλεγκτη η όποια δράση του σε διάφορα επίπεδα (χρηματοδότησης, φορολογίας, εργασιακών σχέσεων, περιβάλλοντος, υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας κ.α), αλλά και να έχει υπό έλεγχο, από κάθε πλευρά, τους διάφορους μηχανισμούς, ώστε να μη δημιουργούνται τυχόν εμπόδια και δυσκαμψίες στην αέναη, αδηφάγο και ισοπεδωτική του πορεία.

Οι συνταγές απλές. Αντιπαράθεση του μεγάλου απέναντι στο μικρό. Του μεγαλύτερου απέναντι στο μεγάλο κ.ο.κ. Ό,τι παρόλα αυτά αντιστέκεται, τότε κατεδαφίζεται. Όχι από εκδίκηση. Απλά για να κορεστεί μια πείνα που την προκαλεί αυτή η ίδια η λειτουργία του καπιταλισμού.

Έτσι, τα τοπικά super markets, έκλεισαν τα μπακάλικα, τα μανάβικα κ.α Τα εθνικά super markets έκλεισαν τα τοπικά, μέχρι που («νομοτελειακά») τα πολυεθνικά «απορρόφησαν» τα εθνικά. Κάπως έτσι η υπερδύναμη δεν ελέγχει τα επιμέρους kράτη της ΕΕ; Αντί δηλαδή να αναλίσκεται στο να επιβάλει π.χ. τα μεταλλαγμένα προϊόντα της σε κάθε μια χώρα χωριστά της Ευρώπης, «πείθει» την ευρωπαϊκή επιτροπή, η οποία στη συνέχεια με τη βοήθεια της γραφειοκρατικής νομενκλατούρας της, επιβάλλει με «ευρωπαϊκό» κοστούμι την υποθήκευση της υγείας των ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι, δυστυχώς, αντί να αντιδράσουν σ’ αυτό, το αποδέχονται όπως τόσα άλλα. Είτε γιατί ανήκουν στα στρώματα που ενδιαφέρονται και ικανοποιούνται,, αποκλειστικά, απολαμβάνοντας κάθε προϊόν υποκουλτούρας, που τους προσφέρονται πλουσιοπάροχα, είτε γιατί απασχολούμενοι στις παρυφές του συστήματος ταυτίζονται με την ψυχολογία του «αφεντικού», όπως παλιότερα οι ρωμαίοι πραιτοριανοί.

Ωστόσο, όλη αυτή η λειτουργία, αλλά και η ευρύτερη «επιρροή» του κεφαλαίου δεν προέκυψε από μόνη της. Επικράτησε των άλλων συστημάτων, γιατί με τη θεσμοθέτηση, πλέον, της «προμήθειας», της «μίζας», του «ανταλλάγματος» και άλλων συναφών, γίνεται δυνατή η εξαγορά συνειδήσεων, η διάβρωση μηχανισμών, η αποδυνάμωση αντιστάσεων και εκμηδενίζεται οτιδήποτε άλλο που μπαίνει «εμπόδιο» στην αχαλίνωτη ανάπτυξη του κεφαλαίου. Βέβαια, για την κάθε περίπτωση εφαρμόζεται και η ανάλογη συνταγή. Κι αυτές είναι αμέτρητες.

Η βασική όμως, αρχή της συγκέντρωσης, εφαρμόζεται και εδώ. Είτε λοιπόν το κεφάλαιο «δίνει», είτε «λαμβάνει», το αντίτιμο, η αξία, το αντάλλαγμα, δεν είναι αποδεκτό αυτό να διασπάται. Γιατί απλούστατα η διάσπαση όχι μόνον αποδυναμώνει τα κίνητρα με τον επιμερισμό και τη μείωση της «απόδοσης», αλλά δημιουργεί και λάθος πρότυπα για τη διαιώνιση του καπιταλιστικού συστήματος.

Όταν μάλιστα εμφανίζονται περιπτώσεις που ομάδες ατόμων, ή ακόμα και μεγάλοι οργανισμοί παρασύρονται από τα πράγματα σε μια άλλη πρακτική, τότε το ίδιο το σύστημα που τους δημιούργησε δεν διστάζει να τους «αποκαλύψει», να τους καταστρέψει αλλά και να τους εξαφανίσει ακόμα, χρησιμοποιώντας τους θεσμικούς μηχανισμούς που το ίδιο δημιούργησε για την προστασία του από τα «κακά παραδείγματα» και όχι μόνο. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η εξαφάνιση της Εnron. Πράγματι, σαν οικονομικός οργανισμός κατακυρίευσε τις αγορές της ενέργειας και για πολλά χρόνια υπήρξε το καμάρι του καπιταλισμού, η ναυαρχίδα του. Οι μέθοδοι «ανάπτυξης» και επιρροής της εταιρίας και oι τρόποι διείσδυσής της στις αγορές ενέργειας διδάσκονταν κατά κόρον σε σεμινάρια υψηλού επιπέδου. Επιπρόσθετα, για όλες τις δράσεις της, είχε την κάλυψη της πλέον αξιόπιστης ελεγκτικής εταιρίας του κόσμου (Arthur Andersen). Κι ενώ όλα πήγαιναν καλά κι’ όλοι καμάρωναν για τη συνεχή άνοδο των δεικτών στο χρηματιστήριο, τι ανακάλυψαν; Διαπίστωσαν ότι τα κέρδη από τη δράση της εταιρίας δεν πήγαιναν όλα στο κεφάλαιο (στον ένα ή στους ελάχιστους). Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των κερδών το εκαρπούντο οι traders, δηλαδή οι περισσότεροι. Ιδιαίτερα το γεγονός αυτό προκάλεσε μεγάλη. ανατριχίλα στο σύστημα, το οποίο έπρεπε πλέον να δράσει αποφασιστικά αλλά και «διδακτικά» για όσους υπέθεσαν ότι μπορούσαν να έχουν ένα μεγαλύτερο μερίδιο των κερδών, αφού λογικά αυτοί οι ίδιοι συνέπρατταν στη δημιουργία του συγκεκριμένου υπερπλούτου. Έτσι λοιπόν προκλήθηκε όχι μόνο η κατάρρευση της εταιρίας αλλά και η προσωπική, ηθική και οικονομική εξαφάνιση όσων δεν πρόλαβαν να δράσουν όπως τα πραγματικά αφεντικά τους.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στα καθ’ ημάς. Κάποιες μικρές εταιρίες θέλησαν να αυξήσουν το μερτικό τους, ως ανταμοιβή για το διαμεσολαβητικό τους ρόλο υπέρ των τραπεζών. Το έκαναν μια φορά, το έκαναν δύο. Αυτό όμως δεν θα ήταν αποδεκτό να συνεχίζεται στο μέλλον και να διασπάται έτσι το κέρδος των «ολίγων» και «μεγάλων» (τραπεζών). Εξ ου και η παρέμβαση των οργάνων προστασίας του συστήματος για να «αποκαλυφθεί» και να κτυπηθεί αυτή η αναίδεια. Μέχρι και διακεκριμένοι εκπρόσωποι του κεφαλαίου έχυσαν τα δάκρυά τους υπέρ των ασφαλιστικών ταμείων των εργαζομένων (μεγάλη η «μπάζα» από τη «σωστή» διαχείριση των αποθεματικών τους).

Ή μήπως ξεχάστηκε η περίπτωση που πολυσυζητήθηκε γύρω από τον εκβιασμό των «καρτέλ»; Ποιο ήταν το δίδαγμα; Δεν μπορούν όλοι και ο καθένας χωριστά να απαιτούν από το κεφάλαιο υπερβολικά μεγέθη μίζας για να το υπηρετήσουν. Η υπηρέτηση του μεγάλου κεφαλαίου πρέπει να είναι, κατ’ αρχήν «ανιδιοτελής» και εκείνο μόνο μπορεί να κρίνει ποιοι χρήζουν ανταμοιβής και πόσης. Διαφορετικά υπάρχει η «αποκάλυψη» και η διαπόμπευση, με χειροπέδες, μπροστά στις κάμερες.

Είναι αυτονόητο ότι οι παραπάνω αναφορές σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να εκληφθούν ως απόπειρα δικαιολόγησης όλων αυτών των θλιβερών φαινομένων. Απλά, αυτά αναπτύσσονται. ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να βλέπει όσα καταιγιστικά του προβάλλονται από τα ΜΜΕ με μια άλλη ματιά, περισσότερο προβληματισμένη, περισσότερο υποψιασμένη

Λευτέρης Μανωλάς.

ΥΓ. Τα παραδείγματα είναι διαχρονικά.