Απομείωση του δικομματισμού και κοινωνικές συμμαχίες

πηγή: ΑΥΓΗ

του Ανέστη Τάρπαγκου

Η ιστορική επιρροή του αστικού κοινοβουλευτικού δικομματισμού για πάνω από δύο 10ετίες αποτέλεσε κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτικής ζωής, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα την πολιτική και εκλογική περιθωριοποίηση του ελληνικού αριστερού κινήματος στο σύνολο των εκδοχών του. Αυτή η δικομματική παντοδυναμία (ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.), παρ' όλες τις διακυμάνσεις της στα μέσα της 10ετίας του 1990, άρχισε πλέον να υποχωρεί στο δεύτερο μισό της 10ετίας του 2000, φτάνοντας στις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2009 στο 77% από το μέγιστο ποσοστό που κατέγραφε προηγούμενα, του 85% κατά μέσον όρο. Ακόμη περισσότερο, στη σημερινή, ριζικά διαφορετική οικονομική συγκυρία, οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης που έρχονται στην επιφάνεια εμφανίζουν ποσοστό εκλογικής επιρροής που μόλις μετά βίας φτάνει στο 42% και για τα δύο κόμματα του αστικού δικομματισμού, με τους αριστερούς πολιτικούς σχηματισμούς να βρίσκονται στον μέσο όρο της μεταπολιτευτικής τους εμβέλειας (περί το 14%).

Αυτή η ιστορική ισχύς του αστικού δικομματισμού, που σήμερα εμφανίζεται να απομειώνεται σοβαρά, στηρίχθηκε, σ’ όλη την 35ετή μεταπολιτευτική πολιτική εξέλιξη, στις ισχυρές κοινωνικές συμμαχίες που είχαν διαμορφώσει τα κόμματά του, και συνολικά η ελληνική αστική τάξη, με το μεγαλύτερο μέρος των μικροαστικών τάξεων της ελληνικής κοινωνίας. Σε γενικές γραμμές οι παραδοσιακές μερίδες της μικροαστικής τάξης (της διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας) πλαισίωναν κυρίως την πολιτική ισχύ της Ν.Δ., ενώ ευρέα στρώματα της νέας μισθωτής μικροαστικής τάξης (του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα) αποτέλεσαν ισχυρό τμήμα της κοινωνικής βάσης του ΠΑΣΟΚ.

Ακόμη περισσότερο, το σύνολο των τμημάτων των μικροαστικών τάξεων λειτούργησαν στο κοινωνικό επίπεδο ως «διαμεσολαβητές» της νομιμοποίησης της συνολικής αστικής ηγεμονίας και καπιταλιστικής κυριαρχίας, ως η μαζική βάση της μειοψηφικής αστικής τάξης. Παράλληλα το ΠΑΣΟΚ, κατορθώνοντας ακόμη και μέχρι τις εκλογές του Οκτωβρίου 2009 να εμφανίζει ορισμένες ξεθωριασμένες σοσιαλδημοκρατικές αποχρώσεις, διατηρούσε μια σημαντική επιρροή στην παραδοσιακή εργατική τάξη, όπου όμως το ελληνικό αριστερό κίνημα εμφάνιζε υψηλότερα ποσοστά κοινωνικής επιρροής σε σχέση με την πολιτική εκλογική του εμβέλεια.

Αυτοί ακριβώς οι δεσμοί ισχυρής κοινωνικής συμμαχίας που εξασφάλιζε ο κοινοβουλευτικός δικομματισμός είναι που εμφανίζουν, την τελευταία διετία της καπιταλιστικής κρίσης και της ακραίας νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, φαινόμενα μαζικής διάρρηξης και που στο επίπεδο των προθέσεων ψήφου των σφυγμομετρήσεων αντανακλώνται με τον φαινόμενο καταποντισμό του κοινοβουλευτικού δικομματισμού. Αυτή η διάρρηξη των σχέσεων εκπροσώπησης ξεκίνησε ήδη την τελευταία περίοδο της διακυβέρνησης της Ν.Δ. (2004 - 2009), με την τοποθέτηση στο στόχαστρο της φορολογικής της πολιτικής σημαντικών μικροαστικών μερίδων, που αποτελούσαν πολιτική της επιρροή, με αποτέλεσμα την εκλογική της καταβαράθρωση στο 34% (Οκτώβριος 2009).

Εκεί όμως που αναδεικνύεται με τη μεγαλύτερη ένταση η διάρρηξη των κοινωνικών συμμαχιών είναι ο χώρος πολιτικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ, που έχει καταλήξει να αποτελεί την εμπροσθοφυλακή της επιβολής των επιδιώξεων της αστικής τάξης, των ελληνικών και ευρωπαϊκών τραπεζικών ιδρυμάτων, των επιταγών του διεθνικού καπιταλιστικού διευθυντηρίου και μαζί των σχεδιασμών του αμερικανικού ιμπέριουμ στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Με τα παραδοσιακά μικροαστικά στρώματα της εκτελεστικής και διανοητικής εργασίας έχει έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τα μέτρα φορολογικής τους επιβάρυνσης, θανάσιμου τραπεζικού τους εναγκαλισμού, απελευθέρωσης των «κλειστών» επαγγελμάτων, και παραγωγικής ύφεσης, η οποία, μειώνοντας δραστικά τη λαϊκή αγοραστική δύναμη και κατανάλωση, τα οδηγεί στην οικονομική παραφθορά.

Με τα τμήματα της μισθωτής εργασίας του ευρύτερου δημόσιου τομέα έχει μπει σε άμεση αντιπαλότητα, αφενός με τις μαζικές δραστικές μισθολογικές και ασφαλιστικές περικοπές των δημοσίων υπαλλήλων, αφετέρου με την εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών επιχειρήσεων που είχαν απομείνει σε δημόσιο έλεγχο (μεταφορών, ενέργειας κ.ά.).

Με μερίδες της παραδοσιακής εργατικής τάξης η σύγκρουσή του είναι ακόμη μεγαλύτερη, με την επιβολή της δραστικής μείωσης των μισθών, τα αλλεπάλληλα κύματα ανεργίας, την αποψίλωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, τις φορολογικές επιβαρύνσεις, την κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Προκύπτει έτσι συνολικά ότι επέρχεται πλέον μια μεγάλων διαστάσεων διάλυση των κοινωνικών συμμαχιών του αστικού συνασπισμού εξουσίας, όπως αυτές διαμεσολαβήθηκαν πολιτικά μέχρι σήμερα από τους δύο κομματικούς πόλους του αστικού δικομματισμού, και γι’ αυτή την αιτία η επιρροή του μειώνεται δραματικά σε μειοψηφικά εκλογικά επίπεδα. Προφανώς αυτή η μαζική αποστοίχηση και αναίρεση των κοινωνικών εκπροσωπήσεων στο κοινοβουλευτικό δικομματικό τόξο δεν σημαίνει κατά κανέναν τρόπο τη στροφή αυτών των κοινωνικών στρωμάτων «προς τα αριστερά». Εντούτοις όμως αντικειμενικά αναδεικνύεται η δυνατότητα και η αναγκαιότητα αναδιάταξης των κοινωνικών συμμαχιών σ’ ένα λαϊκό αυτή τη φορά μπλοκ δυνάμεων, απέναντι στο οποίο ο αστικός συνασπισμός εξουσίας θα είναι σημαντικά εξασθενημένος.

Συμπερασματικά, η επιδίωξη της σημερινής αστικής δικομματικής πολιτικής για την υπέρβαση της καπιταλιστικής κρίσης και την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι υποχρεωμένη να θέσει στο στόχαστρο, πέραν της εργατικής τάξης, τα πολύμορφα τμήματα των μικροαστικών τάξεων, αποσταθεροποιώντας και απονομιμοποιώντας έτσι το ίδιο το αστικό κοινωνικό καθεστώς, αφού οδηγείται να στερηθεί της ιστορικής του συμμαχίας αστικής τάξης - μεσοστρωμάτων, η οποία και διαλύεται ταχύτατα. Αντικειμενικά, κατά συνέπεια, στην ελληνική αριστερά εναπόκειται να αναδείξει τους όρους συγκρότησης της νέας λαϊκής συμμαχίας των πληττομένων μερίδων της μισθωτής εργασίας με τα παραφθειρόμενα τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, σε αντιπολιτευτική αντιπαλότητα προς τον αστικό συνασπισμό εξουσίας, που χάνει πλέον τα ιστορικά μικροαστικά κοινωνικά του ερείσματα.