Συνταγματική κατοχύρωση της λιτότητας απαιτεί η Γερμανία

Πηγή: Επίκαιρα 27/1-2/2/2011

του Λ. Βατικιώτη

Φαντασθείτε έναν ασθενή στο κρεβάτι του χειρουργείου, που οδηγήθηκε μάλιστα εκεί παρά την θέλησή του, να περιμένει επί ώρες. Κι από πάνω του οι θεράποντες ιατροί του να διαφωνούν ηχηρά για το είδος της εγχείρησης που πρέπει να γίνει, ο καθένας να λεει τα δικά του κι ενίοτε να εκτοξεύονται και μερικές απειλές από τον πιο ισχυρό της παρέας προς τους συναδέλφους του. Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση που επικρατεί στην ΕΕ λίγες ημέρες πριν την σύνοδο κορυφής της 4^ηςΦεβρουαρίου: ένα πρωτοφανής διχασμός μεταξύ Βερολίνου και Βρυξελλών την ίδια στιγμή που οι περιφερειακές χώρες, με πρώτη απ’ όλες την Ελλάδα, βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας μόνο και μόνο επειδή τήρησαν με θρησκευτική ευλάβεια τις προηγούμενες οδηγίες τους.

Το αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί στην ευρωζώνη το περιέγραφε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ο βρετανικός Economist πριν δύο εβδομάδες: «Η στρατηγική διάσωσης της Ευρώπης, σχεδιασμένη να καθησυχάσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές και να τοποθετήσει ένα τείχος ασφαλείας μεταξύ της περιφέρειας της ευρωζώνης και του κέντρου, αποτυγχάνει. Οι επενδυτές γίνονται περισσότερο, κι όχι λιγότερο, ανήσυχοι και η κρίση επεκτείνεται. Το σχέδιο Α, σχεδιασμένο να αναβάλει την αναδιάρθρωση των κλυδωνιζόμενων ευρωπαϊκών χωρών δοκιμάστηκε επιτυχώς: εξαγόρασε λίγο χρόνο. Αλλά πλέον δεν βοηθάει. Η αναδιάρθρωση τώρα είναι πολύ πιο πρόσφορη απ’ ότι τον προηγούμενο χρόνο. Είναι επίσης μετά βεβαιότητας πιο φθηνή για όλους απ’ ό,τι θα είναι σε λίγα χρόνια. Εξ ου και η ανάγκη για ένα σχέδιο Β».

Με άλλα λόγια, αφού ο πολύτιμος χρόνος εξαγοράσθηκε και οι τράπεζες που είχαν επενδύσει στα ελληνικά ομόλογα μπόρεσαν να φύγουν είναι ώρα και για ένα «σχέδιο Β» που θα αφορά το ίδιο το δημόσιο χρέος. Το οποίο, από 127% του ΑΕΠ το 2009, όταν ανέλαβε το ΠΑΣΟΚ την κυβέρνηση, το 2014 αναμένεται να έχει εκτιναχθεί στο 165% του ΑΕΠ.

Η τελευταία ιδέα που έπεσε στο τραπέζι για την διαχείριση του ελληνικού δημόσιου χρέους, που ως απώτερο ζητούμενο έχει την μείωσή του με τρόπο όμως που να θιγούν όσο το δυνατό λιγότερο ή και καθόλου τα συμφέροντα των τραπεζών, άκουγε στο όνομα «επαναγορά κρατικών ομολόγων». Η ελληνική κυβέρνηση δηλαδή να αγοράσει κρατικά ομόλογα που διαπραγματεύονται στην δευτερογενή αγορά με σημαντική έκπτωση ως προς την ονομαστική τους αξία, όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε, μειώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο ισόποσα το ύψος του δημόσιου χρέους. Τα ποσά δε που θα απαιτηθούν να τα δανείσει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) που για να εκπληρώσει και αυτή την αποστολή θα πρέπει να αυξήσει σημαντικά τα κεφάλαιά του από τα 440 δισ. που ανέρχονται σήμερα.

Το σχέδιο αυτό συνάντησε εξ αρχής την σφοδρή αντίδραση του Βερολίνου. Εξέλιξη που αφήνει ελάχιστα περιθώρια υλοποίησης του σχεδίου. Από την προηγούμενη κιόλας εβδομάδα ο πρόεδρος του γερμανικού ινστιτούτου Ifo, Χανς Βέρνερ Ζιν, απέρριψε το σχέδιο χρηματοδότησης της Ελλάδας και επαναγοράς του ελληνικού χρέους μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας δηλώνοντας τα εξής στο πρακτορείο Ρόιτερ: «Δεν πιστεύω ότι είναι σωστό. Είναι άλλο πράγμα να βοηθήσουμε τους Έλληνες σε μια κρίση ρευστότητας όταν δεν μπορούν να πληρώσουν κρατικό χρέος που λήγει κι είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα να βοηθήσουμε τους Έλληνες να αναδιαρθρώσουν το παλαιό τους χρέος το οποίο δεν πρόκειται ακόμη να λήξει δανείζοντας χρήματα στην Ελλάδα τα οποία δανείζεται το Ταμείο από τις κεφαλαιαγορές».

Οι προθέσεις της Γερμανίας έγιναν περισσότερο σαφείς από τη στάση του γερμανού υπουργού Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στις πρόσφατες συνεδριάσεις των συμβουλίων υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης και της ΕΕ (17-18/1) όταν, διαψεύδοντας τις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί, απέρριψε την πρόταση αύξησης του κεφαλαίου του Ταμείου Σταθερότητας. Η πρόταση είχε υποβληθεί με κάθε επισημότητα και με μια πρωτόγνωρη επιμονή από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να εισπράξει ταπεινωτικά σχόλια από το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, καθ’ υπέρβαση κάθε πρωτοκόλλου, και την επίσημη άρνηση του Βερολίνου. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι ασκεί πίεση μόνο στις χώρες που έχουν αξιολογηθεί με ΑΑΑ και όχι σε εκείνες τις χώρες που συνέβαλαν περισσότερο στην δημιουργία της κρίσης», ήταν η απάντηση του Βόλφγκανκγ Σόιμπλε στον Μανουέλ Μπαρόζο, ο οποίος πριν αναλάβει τα ηνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν πρωθυπουργός της Πορτογαλίας. Ιδιότητα που δεν φαίνεται να ξεχνάει ο γερμανός υπουργός Οικονομικών. Η δήλωση του Σόιμπλε έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς θέτει και την σύγχρονη διαχωριστική γραμμή στο εσωτερικό της ευρωζώνης και της ΕΕ: από τη μια η περιφέρεια της ευρωζώνης που συνέβαλε στην κρίση κατά Σόιμπλε (ενώ στην πραγματικότητα η κρίση ήταν το τίμημα της συμμετοχής της στην ευρωζώνη) δηλαδή Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Βέλγιο (και βλέπουμε…) και από την άλλη τα 3Α: Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία και άλλες χώρες που αποτελούσαν ανέκαθεν την πίσω αυλή του Ράιχ και ειδικότερα στις πιο δραματικές στιγμές του εικοστού αιώνα 1914-1918 και 1940-1944. Όσο για την Γαλλία που εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στα 3Α, οι παροικούντες της Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πως το σκοτάδι που καλύπτει τις γαλλικές στατιστικές επιτρέποντας να κυριαρχεί η βεβαιότητα για την υγεία των δημόσιων οικονομικών της, αποτελεί πολιτική απόφαση της Γερμανίας, μόνο και μόνο ώστε οι συμμαχίες της να μην αποπνέουν την μπόχα θανάτου των συμμαχιών του Άξονα.

Τιμές διαπραγμάτευσης ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, στις 24 Ιανουαρίου 2011

Διάρκεια                        Τιμή                               Απόδοση

5ετές	79,05%	12,28%
10ετές	72,06%	11,18%
15ετές	63,64%	10,07%
30ετές	57,75%	8,56%

Το Βερολίνο ωστόσο δεν έχει αποκλείσει την στήριξη των περιφερειακών χωρών, μέσω χρηματοδότησης της επαναγοράς μέρους των κρατικών ομολόγων, ή μέσω της έκδοσης ευρωομολόγων ή μέσω μια μικτής λύσης που θα συνδυάζει και τα δύο αυτά σχέδια. Η σημασία ωστόσο δεν βρίσκεται στη διάσωση, αλλά στους όρους που αυτή θα γίνει κι οποίοι προβλέπονται δρακόντειοι: ένα πρόγραμμα ακόμη πιο αιματηρής λιτότητας είναι η προϋπόθεση που θα θέσει η Γερμανία για να χρηματοδοτήσει τυχόν επαναγορά των κρατικών ομολόγων. Έγραφε χαρακτηριστικά η Wall Street Journal από την πρώτη της κιόλας σελίδα της, το Σαββατοκύριακο: «Η συμφωνία ωστόσο σε αυτή την ιδέα και σε άλλες προτάσεις ενίσχυσης της κεφαλαιακής δύναμης πυρός του ταμείου και αύξησης της ευελιξίας του εξαρτάται από αυτά που θα προσφέρουν οι υπερχρεωμένες χώρες στη Γερμανία και στις άλλες ισχυρές χώρες, υποστηρίζουν γερμανοί αξιωματούχοι. Η Γερμανία, που θα πρέπει να αυξήσει την οικονομική της υποστήριξη στο ταμείο διάσωσης για να διευκολυνθεί η επέκταση των δραστηριοτήτων του, συνδέει τη συναίνεσή της με την προθυμία των άλλων χωρών να εφαρμόσουν αυστηρές οικονομικές ανατροπές, δήλωσαν αξιωματούχοι από την κυβέρνηση της καγκελαρίου, Άγκελα Μέρκελ. Το Βερολίνο θέλει τα μέλη της ευρωζώνης όπως και οι χώρες της ΕΕ που δεν χρησιμοποιούν το ευρώ να υπογράψουν ένα πρόγραμμα αύξησης της οικονομικής ανταγωνιστικότητας. Μεταξύ άλλων ιδεών, η Γερμανία πιέζει τις χώρες να αυξήσουν τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης, να καταργηθούν πολιτικές που συνδέουν μισθούς και συντάξεις με τον πληθωρισμό, να εφαρμοστούν νόμοι ή συνταγματικές τροποποιήσεις που θα διασφαλίζουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και να εναρμονιστούν τα φορολογικά συστήματα».

Συνταγματική αναθεώρηση που να επιβάλλει φτώχεια και λιτότητα εφ’ όρου ζωής θα ζητήσει με άλλα λόγια η Γερμανία για να συγκατανεύσει στην αύξηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, όρος εκ των ων ουκ άνευ για την υλοποίηση κάθε σχεδίου αναδιάρθρωσης του χρέους, ακόμη και έκδοσης ευρωομολόγων. Κι αυτές οι θυσίες θα απαιτηθούν, προκειμένου να δοθεί μία λύση που μπορεί να απομακρύνει τον άμεσο κίνδυνο χρεοκοπίας, μεταθέτοντας για το μέλλον βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, είναι εξαιρετικά αμφίβολο όμως κατά πόσο η σχεδιαζόμενη αναδιάρθρωση θα μειώσει το συνολικό βάρος του χρέους.

Το σχέδιο επαναγοράς ομολόγων δεν θα φέρει μόνο λιτότητα, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε μια νέα αναδιανομή κεφαλαίων από το κράτος προς τις τράπεζες, που θα αναφωνούν «πούλα – πούλα» σε μια επιχείρηση ξεφορτώματος των υποτιμημένων κρατικών ομολόγων προς το δημόσιο. Όσο για την τιμή στην οποία θα τα αγοράσει το δημόσιο μένει να αποδειχθεί κατά πόσο θα είναι αυτή της αγοράς, γιατί, τι πιο φυσιολογικό από μια άνοδο της τιμής τους, όσο το κράτος σαν στοργικός πατερούλης θα ανοίγει την αγκαλιά του αγοράζοντας ομόλογα και κρατικοποιώντας με αυτό τον τρόπο το δημόσιο χρέος… Το τι ακριβώς ωστόσο θα γίνει, θα φανεί από τους όρους που θα συμφωνηθούν για την επαναγορά.

Ταυτόχρονα, δεν αποκλείεται οι Γερμανοί να απαιτήσουν κι άλλα ανταλλάγματα για να δώσουν τη συναίνεσή τους στην κεφαλαιακή ενίσχυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ειδικότερα να απαιτήσουν μια άνοδο των επιτοκίων του ευρώ! Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ, (που έχει δεχτεί κι αυτός τα πυρά του Βερολίνου για τις παρεμβάσεις της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων) κατά την τελευταία συνεδρίαση της διοίκησης της τράπεζας, στις 13 Ιανουαρίου, έδειξε ότι λαβαίνει υπ’ όψη του τις γερμανικές ανησυχίες για την αύξηση του πληθωρισμού, που τον Δεκέμβρη για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια ξεπέρασε το …δυσθεώρητο ποσοστό του 2% κι έφθασε το 2,2%. Η ΕΚΤ θεωρείται έτσι πιθανό εντός του 2011, πολύ πιθανά στα τέλη του χρόνου, να αυξήσει τα επιτόκια του ευρώ από το επίπεδο του 1% που βρίσκονται τους 20 συνεχόμενους, τελευταίους μήνες. Μια τέτοια κίνηση, ακόμη κι αν προκρίνεται στην (αυστηρά νεοφιλελεύθερων προδιαγραφών) οικονομική πολιτική που έχει επιλέξει η Γερμανία βάση των υψηλών ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ της, για την Ελλάδα πολύ περισσότερο, αλλά και για τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που έχουν αρνητικούς ή μηδενικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, θα αποτελέσει την χαριστική βολή καταδικάζοντάς τις σε μια παρατεταμένη ύφεση!