Πέντε τολμηρά σενάρια για λύση στην κρίση της Ευρωζώνης

Πηγή: Sofokleous 10

Οι ηγέτες της Ευρωζώνης δοκίμασαν διάφορα μέτρα για να ελέγξουν την κρίση χρέους. Χορήγησαν δάνεια ύψους 110 δις ευρώ στην Ελλάδα και 85 δις ευρώ στην Ιρλανδία.  Κοντεύουν να συγκεντρώσουν 700 δις ευρώ στους νεοσύστατους Ευρωπαϊκούς Μηχανισμούς Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι αγορές εξακολουθούν όμως να αμφιβάλλουν για τις δυνατότητες της Ευρώπης να αντιμετωπίσει την κρίση της. Έτσι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αρχίζουν να σκέπτονται – αλλά και να μιλούν – για ορισμένες ριζοσπαστικές λύσεις που μέχρι στιγμής μνημονεύονταν μόνο στο περιθώριο των  συναντήσεών τους. Ποιες είναι αυτές;

Ένα όντως μεγάλο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Στις αγορές αλλά και μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτικών συζητείται ευρύτατα το ενδεχόμενο η ΕΚΤ να κλιμακώσει τις αγορές κρατικών ομολόγων των αδύναμων κρίκων της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με αναλυτές των προϊόντων σταθερού εισοδήματος στο Evolution Securities του Λονδίνου, για να υπάρξει αντιμετώπιση του προβλήματος, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ θα πρέπει να είναι της τάξης του 1-2 τρις ευρώ.

«Οι κινήσεις που είδαμε την περασμένη εβδομάδα υποδεικνύουν ότι πρέπει να γίνει κάτι πολύ σοβαρό», λέει η Ελίζαμπεθ Άφσετ του Evolution Securities. «Η προσέγγιση αντιμετώπισης των προβλημάτων ανά χώρα που υιοθετήθηκε μέχρι στιγμής δεν κατάφερε να ηρεμήσει τις αγορές. Βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον η πιο εύκολη επιλογή είναι η κλιμάκωση του προγράμματος της ΕΚΤ με πραγματικά μεγάλες αγορές ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας αλλά και του πυρήνα, δηλαδή της Ιταλίας. Είναι σημαντικό να σταματήσει η εξέλιξη της κρίσης τώρα. Η Ισπανία και η Ιταλία θα πρέπει να δανειστούν από τις αγορές 500 δις ευρώ τον επόμενο χρόνο και αυτό το ποσό αφορά μόνο τις δύο κυβερνήσεις, όχι τις τράπεζες. Αν συνεχιστούν οι κινήσεις των αποδόσεων που είδαμε τις τελευταίες ημέρες για κάποιο καιρό, δεν θα μπορέσουν να τα αντλήσουν, επομένως κάποιος πρέπει να βοηθήσει».

Το πιο μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της κίνησης είναι ότι μπορεί να γίνει ... εδώ και τώρα. Από την περασμένη Πέμπτη η ΕΚΤ έδειξε πως είναι διατεθειμένη να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση. Πόσο αποφασιστικά όμως θα φανεί μέσα στις επόμενες βδομάδες. Σε κάθε περίπτωση είναι σίγουρο ότι η πραγματική – και άκρως αναγκαία – μεγέθυνση του προγράμματος της ΕΚΤ θα προκαλέσει συν τω χρόνω τις αντιδράσεις ορισμένων μελών του ΔΣ της, ενώ έρχεται σε αντίθεση και με την επίσημη εντολή της κεντρικής τράπεζας.

«Η ΕΚΤ μπορεί όντως να οδηγηθεί σε αγορές κρατικών ομολόγων μεγαλύτερης κλίμακας», σημειώνει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank Τόμας Μάγιερ. «Ωστόσο αυτό σημαίνει ότι ενεργεί περαιτέρω εκτός της εντολής της και εγείρει ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα του ευρώ, ιδίως στη Γερμανία».

Αλλά με δεδομένες τις παρούσες πιεστικές συνθήκες και την ανάγκη ταχείας ανταπόκρισης στην κρίση, οι αναλυτές προϊόντων σταθερού εισοδήματος αποδίδουν 8 στις 10 πιθανότητες για  περαιτέρω κλιμάκωση του προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ ώστε να προσλάβει πραγματικά  μεγάλες διαστάσεις.

Η μεγέθυνση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

 

Μέρες τώρα ανώτατοι οικονομικοί αξιωματούχοι της Ευρωζώνης συζητούν το ενδεχόμενο αύξησης των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Συγκεκριμένα, την περασμένη το μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ και πρόεδρος της Bundesbank Άξελ Βέμπερ είπε ότι η αύξηση των κονδυλίων του μηχανισμού 'έχει νόημα' και ότι μπορεί να φτάσει ως το διπλασιασμό τους, δηλαδή στα 1,5 τρις ευρώ.

Από την άλλη μεριά, δεν πρέπει να παραβλέπονται οι πολιτικές δυσκολίες μιας δραστικής  αύξησης των κονδυλίων του μηχανισμού. Πολλές χώρες της Ευρωζώνης ήταν αρνητικές στην ίδρυση του μηχανισμού σε πρώτο στάδιο και ορισμένες, όπως η Φιλανδία, μπορούν να ενεργοποιήσουν κεφάλαια μέσω του μηχανισμού μόνο με την έγκριση του κοινοβουλίου τους, που όμως δεν θέλει να συναινέσει σε δαπάνες στις οποίες αντιτίθενται οι φορολογούμενοι.

Με δεδομένη την έκταση της κρίσης και το γεγονός ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι ο υπάρχων μηχανισμός επί του οποίου διασφαλίστηκε η συναίνεση των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, είναι πολύ λογικό πάντως να αναμένουμε μια επέκταση ενός προγράμματος που ήδη λειτουργεί, και μάλιστα ενέχει την αυστηρή εποπτεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Οι πολιτικοί κίνδυνοι μπορεί να είναι σοβαροί, αλλά σύμφωνα με κύκλους Ευρωπαίων αξιωματούχων που διαχειρίζονται τα της κρίσης, υπάρχουν χώρες που διάκεινται ευνοϊκά στη μεγέθυνση των κονδυλίων και είναι πολύ πιθανό αυτή η λύση να υιοθετηθεί. Η πιθανότητά της είναι 6 στα 10.

Η έκδοση ενός κοινού ευρωομολόγου

Μήνες τώρα η ιδέα της έκδοσης ενός κοινού ομολόγου για λογαριασμό και των 16 κρατών-μελών της Ευρωζώνης πάει από στόμα σε στόμα. Δεν είναι μόνο οι ηγέτες των 'αδύναμων κρίκων' της Ευρωζώνης, με πρώτο εξ αυτών τον Έλληνα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, που το έχουν συζητήσει ή προτείνει. Επίσημη πρόταση για έκδοση ευρωομολόγου έχει κάνει νωρίτερα φέτος ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο. Ενώ μόλις χτες ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και πρόεδρος του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και ο Ιταλός Υπουργός Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι παρουσίασαν με κάθε επισημότητα σε κοινό άρθρο τους στους Financial Times ένα πρώτο επεξεργασμένο σχέδιο   ευρωομολόγου. Το κοινό σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία 'εδώ και τώρα' ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους ο οποίος θα εκδίδει ευρωπαϊκά ομόλογα έως ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 40% του ΑΕΠ της ΕΕ και κάθε χώρας μέλους.

Σε συνέντευξή του την ίδια μέρα και στην ίδια εφημερίδα ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε απέριψε βεβαίως κατηγορηματικά την πρόταση. Όμως   στο στρατόπεδο των αρνητικών δεν ανήκει μόνο η Γερμανία. Ανήκει και η Γαλλία, η Ολλανδία  και γενικότερα όσες χώρες διαθέτουν λειτουργικά και βιώσιμα προγράμματα εκδόσεως ομολόγων αφού τυχόν υιοθέτηση του ευρωομολόγου θα σημάνει ότι θα υποχρεωθούν να μοιραστούν μέρος του καλού πιστοληπτικού τους στάτους με τις λιγότερο αξιόπιστες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, εσχάτως η Ισπανία και ίσως αύριο η Ιταλία.

Ας κρατήσουμε επί του παρόντος ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη Τρίτη, δεν απέρριψε ένα πρόγραμμα έκδοσης ευρωομολόγου και πάντως έδειξε φιλικότερος απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο από ό,τι παλιότερα.

«Είναι πιθανόν να δούμε κάποια στιγμή την έκδοση ευρωομολόγων, αλλά νομίζω ότι αυτό θα γίνει κάπου στο μέλλον», λέει η Άφσεθ. «Η χορήγηση δανεισμού από το Ταμείο  Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ιδίως σε περίπτωση που αυξήσουν το πρόγραμμα, είναι κάτι ανάλογο με το ευρωομόλογο, ακόμη κι αν η νομική δομή διαφέρει. Μπορεί κάλλιστα το Ταμείο να είναι ο προκάτοχός του κοινού ευρωπαϊκού ομολόγου. Σε κάθε περίπτωση η έκδοση ευρωομολόγου απαιτεί αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών και μεγάλες μετακινήσεις στις θέσεις του εκλογικού σώματος σε πολλές χώρες. Δεν είμαστε κοντά σε αυτό ακόμη», καταλήγει.

Να αγοράσει ευρώ η Κίνα

Όταν του ζητήθηκε να προτείνει μια ριζοσπαστική λύση στην παρούσα κρίση, ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος είπε: «Σκέψου ποιος έχει τα λεφτά να λύσει το πρόβλημα. Η μόνη χώρα είναι η Κίνα. Θα χρειαζόμασταν την είσοδο των Κινέζων στο παιχνίδι, να αγοράσουν οι Κινέζοι ευρωπαϊκά ομόλογα».

Οι Κινέζοι είναι οι μεγαλύτεροι κάτοχοι αμερικανικών ομολόγων, με τα δύο τρίτα των αποθεματικών τους – περίπου 1,83 τρις δολάρια – στην αμερικανική αγορά. Οι Κινέζοι έχουν τον πλούτο να αγοράσουν ευρωπαϊκά ομόλογα ή να δανείσουν τις ευρωπαϊκές αρχές με χαμηλό επιτόκιο γύρω στο 3,5%. Από τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν στη συνέχεια να χορηγηθούν δάνεια στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης με προβλήματα χρέους σε επιτόκια καλύτερα από τα σημερινά επιτόκια της αγοράς. Παρά ταύτα, πρόκειται για μια ακραία ιδέα που θα προσκρούσει στην πολιτική απροθυμία αλλά και την άρνηση αρκετών ευρωπαϊκών οργάνων όπως η ΕΚΤ. Η πιθανότητα να υλοποιηθεί είναι μόλις 2 στα 10.

Η πλήρης δημοσιονομική ένωση μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωζώνης

Ως ένα βαθμό εκεί οδηγεί την Ευρωζώνη η κρίση. Με κοινό νόμισμα και κοινό επιτόκιο, το γεγονός ότι οι 16 χώρες δεν αποτελούν δημοσιονομική ένωση δημιουργεί εντάσεις και διακυβεύει διαφοροποιήσεις που σήμερα εκρήγνυνται. Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη βδομάδα, ο Τρισέ αναφέρθηκε ανοικτά στην ανάγκη για ενίσχυση της δημοσιονομικής ένωσης.

«Έχουμε μια νομισματική ομοσπονδία. Χρειαζόμαστε και μια σχεδόν δημοσιονομική ομοσπονδία. Ναι, μπορούμε να την πετύχουμε μέσα από την αυστηρή επίβλεψη των δημοσίων οικονομικών. Ό,τι υπάρχει αυτή τη στιγμή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Είναι μια κατάσταση στην οποία χρειαζόμαστε ομοσπονδία των προϋπολογισμών», είπε.

Αλλά η δημοσιονομική ένωση αποτελεί ανάθεμα για τη Γερμανία και τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα και είναι κάτι που θα δούμε ίσως πολύ αργότερα. Η πολιτική και νομική αναταραχή που θα συνοδεύσει τη δημιουργία της θα προσλάβει σοβαρές διαστάσεις και θα κρατήσει πολλά χρόνια. Οι άλλες λύσεις είναι πιο γρήγορες, πιο εύκολες και γι’ αυτό ίσως πιο αποτελεσματικές, σημειώνουν οι αναλυτές.

«Πολύ πιθανόν τα πακέτα στήριξης και η δημιουργία μιας ντε φάκτο δημοσιονομικής ένωσης να σημάνουν ότι η αλλαγή προς μια πραγματική δημοσιονομική ένωση θα γίνει ευκολότερη στα επόμενα χρόνια», λέει η Άσπεθ. «Είναι πολύ πιθανό ότι στο τέλος στη δημοσιονομική ένωση θα καταλήξουν τα πράγματα, αλλά ως τότε θα υπάρξουν πολλές πολιτικές αντιπαραθέσεις». Η πιθανότητα για μια τέτοια λύση σήμερα είναι μόλις 1 στις 10.