Κανόνες και εξαιρέσεις στο ελληνικό πανεπιστήμιο

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία

Του ΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ

Τα βαρομετρικά της οικονομικής κρίσης από τη μια και η εορταστική ατμόσφαιρα από την άλλη αναδεύονται περίεργα.

Χαρμολύπη; Ανάλογη σύνθεση συναισθημάτων βιώνει εν τω μεταξύ από μέρες όποιος παρακολουθεί τα πράγματα του ελληνικού πανεπιστημίου.

Από τη μια, κλίμα ζοφερό: η φθορά και οι ελλείψεις της υποδομής, οι διδάσκοντες που αλληθωρίζουν προς τα κερδοφόρα της αγοράς και οι έξωθεν κατηγορίες βυθίζουν βαθύτερα στην κατάθλιψη της οικονομικής κρίσης.

Από την άλλη, ικανοποίηση φωτίζει τα πρόσωπα φοιτητών που επιτυγχάνουν σε εισαγωγικές εξετάσεις, ολοκληρώνουν τις σπουδές τους και συνεχίζουν μεταπτυχιακά εδώ ή αλλού, διακρινόμενοι και παραγωγικοί. Διάχυτη είναι η εικόνα της χαράς την ώρα της ορκωμοσίας. Στις μεγάλες σχολές κατά την τελετή συρρέουν οι πολυάριθμοι νέοι πτυχιούχοι με τους γονείς τους. Χαμογελαστοί και υπερήφανοι. Ολοι γνωρίζουν ότι η ανεργία παραμονεύει, αλλά αφήνουν για λίγο το βάρος στην άκρη ανακεφαλαιώνοντας κόπους και προσπάθειες.

Διάφοροι κυβερνητικοί και τηλεοπτικοί τιμητές αυτήν ακριβώς τη χαρά καταπνίγουν σήμερα. Τα προβαλλόμενα περιστατικά που εκθέτουν το ελληνικό πανεπιστήμιο πλήττουν, εκτός από συγκεκριμένους ενόχους, το σύνολο των φοιτητών, των πτυχιούχων και των γονιών τους. Μη χαίρεστε νέοι, μην καμαρώνετε γονείς, είναι το μήνυμα: το πτυχίο που κατόρθωσαν να πάρουν τα παιδιά είναι ευτελές, το δημόσιο πανεπιστήμιο σαθρό, οι πρυτάνεις ύποπτοι, οι καθηγητές φαύλο συγγενολόι. Σας συστήνουμε αυθεντικά την κατάθλιψη, σαν συνταγή αυτογνωσίας και αναγκαίο όρο μεταρρύθμισης.

Τις πρώτες ωστόσο υποψίες για την πονηριά της απαξίωσης τις δημιουργεί η ίδια η αναγνώριση της προπαγάνδας. Ο ψυχροπολεμικός αυτός όρος έχει γνωστό περιεχόμενο: προβολή της εξαίρεσης σαν να είναι κανόνας, διαρκής επανάληψη, προώθηση των τεχνημάτων μέσα σε συσκευασία από αλήθειες και από διακηρύξεις αγνών προθέσεων («εμείς πονάμε για το δημόσιο πανεπιστήμιο»).

Ας θυμηθούμε τα αυτονόητα για τις παραμορφωτικές γενικεύσεις. Στην Ελλάδα, όπως και σε κάθε χώρα, γίνονται εγκλήματα: κλοπές, φόνοι, βιασμοί. Αν ο Τύπος τα πρόβαλλε διαρκώς στο διαρκές περιβάλλον, και μάλιστα κατ' επανάληψη σε ώρες υψηλής θεαματικότητας, θα εμφύτευε μια ψευδή μελανή εικόνα. «Είναι ειδήσεις, οφείλουμε να τα προβάλλουμε», ακούγεται συχνά. Παραλείπουν να συμπληρώσουν πως αν ανάλογα φαινόμενα θα απλώνονταν στο ελληνικό πανεπιστήμιο, είδηση θα έπρεπε να είναι το αντίθετο, το σπάνιο: η προκοπή.

Απλό παράδειγμα αποσιώπησης του γενικού: η υπερβολικά πολυπληθής ως προς τους φοιτητές Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου έχει στα τρία τμήματά της περίπου 150 διδάσκοντες. Μόνον δύο από αυτούς είναι γόνοι καθηγητών, γενικά εκτιμώμενοι, αλλά δεν βρίσκεται εκεί το θέμα. Πρόσφατα στη Νομική είχαμε δύο ανοικτές κρίσεις, όπου υποψήφιοι κρίθηκαν αρνητικά, παρά τη λαμπρή πορεία του πατέρα τους ως καθηγητή στο ίδιο Τμήμα. Εξαιρέσεις; Μάλλον δεν ταιριάζει ο χαρακτηρισμός, αφού το δείγμα είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Εξαίρεση (υπαρκτή) συνιστά όντως ο νεποτισμός, στο συνολικό πλαίσιο του πανεπιστημίου.

Στους αξιόπιστους γενικούς δείκτες οφείλουμε να κατατάξουμε φαινόμενα όπως η ερευνητική δραστηριότητα πανεπιστημίων που μετριέται με δυσθεώρητα ύψη οικονομικών και φυσικών προϊόντων, καθώς και η μακρόχρονη καταγραφή πολλών Ελλήνων πτυχιούχων που προχωρούν σε μεταπτυχιακά ή διδακτορικό στην Ευρώπη και ξεχωρίζουν. Βοηθά το DNA της φυλής; Αστειότητες. Προφανώς οι προπτυχιακές βάσεις τους είναι γερές.

Αντιτείνεται ότι αυτοί που προοδεύουν είναι η κορυφή του παγόβουνου, ότι οι πολλοί είναι κακοί. Κι όμως, οι διακρινόμενοι έξω δεν είναι καθόλου λίγοι, αλλά οι περισσότεροι από όσους αξιοποίησαν τις σπουδές τους, ξεφεύγοντας από αντικειμενικές αντιξοότητες και υποκειμενικές νωθρότητες. Πρόσφατα ο ίδιος έμαθα ότι οι Ελληνες νομικοί κάτοχοι των γερμανικών υποτροφιών Χούμπολτ είναι περισσότεροι από όλους στην Ευρώπη.

Το παράδοξο είναι ότι στη χώρα μας αποτελεσματικές αναδεικνύονται ακριβώς οι βαλλόμενες βασικές σπουδές, το πρώτο πτυχίο. Πάσχει η συνέχεια, που προϋποθέτει προηγμένο εξοπλισμό, εμπλουτισμένες βιβλιοθήκες, απώθηση των κοινωνικών περισπασμών, ό,τι δηλαδή εδώ είναι δυσεύρετο και εκτός δεδομένο.

Η αποσιώπηση των συλλογικών επιτευγμάτων δεν αποτελεί πρωτόγνωρη πολιτική. Από καιρό οι πολλοί που έχουν προσηλωθεί στο πανεπιστήμιο, προσπαθώντας και παράγοντας, «δεν υπάρχουν». Τα στερεότυπα που τους αφορούν προσδιορίζονται με βάση τη βολική γενική ιδέα της αναξιότητας.

Πραγματικά, το θέμα είναι πού βρίσκεται ο κανόνας και πού η εξαίρεση. Η δημοσίευση του παρόντος άρθρου, για παράδειγμα, αποτελεί μια εξαίρεση στις ομοβροντίες της εποχής.