Δεκαέξι μικροί νέγροι

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Τα ευρωπαϊκά πακέτα «διάσωσης» πολλαπλασιάζονται: Ελλάδα, Ιρλανδία, υπόλοιπες χώρες-μέλη στην αναμονή.

Ομως, το πρόβλημα της ευρωζώνης δεν τιθασεύεται, αλλά υποτροπιάζει, επεκτείνεται, απειλεί. Παράλληλα, οι «διασωζόμενες» χώρες εμφανίζουν δυσανεξία έναντι των «διασώσεων» όσον αφορά την ικανότητα ανάκαμψης, ελέγχου των ελλειμμάτων και ακόμη περισσότερο αποπληρωμής του χρέους. Με αβάστακτη ελαφρότητα, ευρωπαϊκές αρχές και εθνικές κυβερνήσεις απορρυθμίζουν, αποδομούν, ιδιωτικοποιούν, πιστεύοντας ότι καθησυχάζουν έτσι τις αγορές. Ομως, οι τελευταίες αποβαίνουν ακόρεστες και αρπακτικές, τόσο περισσότερο όσο βεβαιώνονται ότι από την άλλη πλευρά παραμένει ακόμη «ψαχνό», «εξουθενωμένο και ανυπεράσπιστο θήραμα», πολιτικές ηγεσίες πρόθυμες να το προσφέρουν. Οι «αγορές παραλογίζονται», επιμένει ο Γερμανός υπουργός Σόιμπλε, όμως πρόγραμμα των ευρωπαϊκών και εθνικών αρχών αποβαίνει να ακολουθούν και να υποκλίνονται σε αυτόν τον «παραλογισμό», αποδιαρθρώνοντας κάθε δομή συνοχής και σταθερότητος που θα εξασφάλιζε στοιχειώδη ορατότητα στις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις.

Με την προσαρμογή στην υστερία και την ψύχωση των αγορών, οι εταίροι του ευρώ αφοπλίζονται και παραδίδονται, ο ένας μετά τον άλλο, στο μηχανισμό αυτοαφανισμού τους. Κάθε δήλωση Ευρωπαίου ηγέτη αποτελεί έναυσμα για νέο γύρο κερδοσκοπίας, με στοίχημα την αποσταθεροποίηση του ευρώ και συνέπεια την άνοδο επιτοκίων. Εάν η δήλωση είναι ανησυχητική, το ευρώ ολισθαίνει. Εάν είναι καθησυχαστική, κατανοείται ως παραπλανητική, με συνέπεια πάλι τη διολίσθηση.

Η ευρωζώνη έχει αυτοπαγιδευθεί στην εξάρτηση των κρατών-μελών από τις αγορές, ενώ στις άλλες περιοχές -ΗΠΑ, Κίνα, Βρετανία, Ιαπωνία, Βραζιλία- η χρηματοδότηση δημοσίων δαπανών εξασφαλίζεται από κεντρικές τράπεζες. Οι άλλες χώρες διαθέτουν «εξοργιστικό πλεονέκτημα», ενώ η ευρωζώνη «εξοργιστικό μειονέκτημα».

Η σημερινή κρίση του ευρώ απορρέει από την απόκλιση φερεγγυότητος για το αυτό νόμισμα των κρατών-μελών ενώπιον των αγορών. Τα διαφορικά επιτόκια «διορθώνουν» την απόκλιση, αλλά ενθαρρύνουν την κερδοσκοπία. Εάν η χρηματοδότηση εξασφαλιζόταν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είτε μέσω αγορών, αλλά με ενιαίο μηχανισμό, όπως με ευρω-ομόλογα, δεν θα υπήρχε αντικείμενο κερδοσκοπίας και κρίσης. Ποιος ασχολείται με το δημόσιο έλλειμμα και τη φερεγγυότητα κάθε μεμονωμένης αμερικανικής πολιτείας, ενόσω η Ομοσπονδιακή Τράπεζα παραμένει εγγυητής και τελικός πιστωτής; Στην ευρωζώνη δεν υπάρχει πολιτική ενοποίηση ούτε οικονομική ούτε δημοσιονομική. Ομως, θα μπορούσε να εξασφαλίζεται κοινή αντιμετώπιση των κινδύνων δανεισμού, τουλάχιστον για το μέρος του δημοσίου χρέους που συγχωρείται από το Σύμφωνο Σταθερότητος (60% του ΑΕΠ).

Αυτό απορρίπτει η Μέρκελ με αιτιολογικό ότι η από κοινού ανάληψη κινδύνων θα συνεπαγόταν ενοποίηση επιτοκίων και αυτό θα ήταν «αντιπαραγωγικό», διότι, υπογραμμίζει η καγκελάριος, πρέπει τα επιτόκια να είναι υψηλότερα στις «χαλαρές» χώρες, για λόγους σωφρονιστικούς. Ομως, εάν η ευρωζώνη προσελκύει παγκόσμια κερδοσκοπία, αυτό οφείλεται ακριβώς στο αποκλίνον κόστος του ενιαίου νομίσματος. Η γερμανική σωφρονιστική μέθοδος εκτρέφει κερδοσκοπία και αυτή, με τη σειρά της, αποσταθεροποιεί ολόκληρη την ευρωζώνη. Επίσης, στη γερμανική πρόταση συμμετοχής ιδιωτών στο κόστος «διασώσεων», το κράτος «διασώζει» με χρήμα φορολογουμένων επισφαλείς πιστώσεις προς ιδιωτικούς τομείς, ενώ «υπευθυνοποιεί» τη χρηματοδότηση κυρίαρχων κρατών. Οι ιδιώτες «διασώζονται» με δημόσιο χρήμα, τα κράτη αφήνονται στις διαθέσεις των ιδιωτών. Η λιτότητα, οι περικοπές δαπανών, οι απορρυθμίσεις τούς προσφέρουν τα υπόλοιπα.

Στις τρεις τελευταίες δεκαετίες, με επίκληση την παγκοσμιοποίηση και την ανταγωνιστικότητα, εκτινάχθηκαν οι εισοδηματικές ανισότητες και οι αποδόσεις κεφαλαίου. Στη Γαλλία, ο Αταλί εκτιμά ότι μεταφέρονται ετησίως 100 δισ. ευρώ από τους μισθούς στις μετοχές. Οι χρηματιστηριακές αποδόσεις συντρίβουν τις επιχειρηματικές. Το κενό στο εργατικό εισόδημα αντισταθμίζεται με δανεισμό, δηλαδή αύξουσα εξάρτηση των νοικοκυριών από τραπεζικές πιστώσεις.

Εάν η συγκέντρωση πλούτου πραγματοποιείται εκ μεταφοράς μέσω πιστώσεων και όχι άμεσα μέσω παραγωγής, αυτό συνεπάγεται μεταλλαγή του καπιταλισμού σε παρασιτισμό, με νομισματικά οφέλη για ηλικιωμένους αργόσχολους εισοδηματίες, εις βάρος των παραγωγικών ηλικιών. Η υψηλή ανεργία και η καθήλωση των εργασιακών αμοιβών στην τελευταία 30ετία, υπογραμμίζει ο Γάλλος οικονομολόγος, αποθαρρύνουν την παραγωγικότητα εργασίας, την ποιότητα σπουδών, τη γεννητικότητα, ενθαρρύνουν τάσεις αυτοκτονίας.

Τα νοσηρά συμπτώματα, σε έξαρση στην Κίνα και τη Γερμανία, επεκτείνονται στον υπόλοιπο κόσμο, στο μέτρο που γενικεύεται το γερμανο-κινεζικό υπόδειγμα λιτότητος και αποθησαυρισμού των τραπεζών σε συνάλλαγμα και χρυσό. Ο Βρετανός Κέινς διαπίστωνε: «όταν η οικονομία αποβαίνει υποπροϊόν κερδοσκοπίας, τότε ασθενεί». Ο φιλελεύθερος του Χάρβαρντ Ρόγκοφ αναγνωρίζει: η υφεσιακή κατεύθυνση τροφοδοτεί ευρωπαϊκά ελλείμματα και χρέη. «Με έστω μικρή ανάπτυξη, προβλήματα χρέους και ελλειμμάτων δεν θα υπήρχαν».1

1. Kenneth ROGOFF, The Euro at Mid-Crisis, Project-Syndicate, 2/12/10.

kvergo@gmail.com