Οι απόψεις υπέρ και κατά του ευρώ

ΠΗΓΗ: Sofokleous 10

«Η ευρωζώνη προσπαθεί να κάνει ελιγμούς γύρω από μια θέση, στην οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με δυο εναλλακτικές επιλογές που μέχρι σήμερα θεωρούνταν ασύλληπτες. Τη δημοσιονομική ένωση ή τη διάσπασή της». Η διαπίστωση αυτή, ως κατακλείδα του βασικού αρθρογράφου της εφημερίδας Financial Times κ. Wolfgang Munchau  στο τελευταίο του σχόλιο, αντανακλά με ακρίβεια το δραματικό αδιέξοδο που βρίσκονται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα κι άλλες χώρες της Ευρωζώνης με υψηλό δημόσιο χρέος και έλλειμμα. Τα άρθρα του κ. Munchau,  και γενικότερα των Financial Times, θεωρούνταν στο παρελθόν από μεγάλο μέρος της οικονομικής ελίτ της Ελλάδας ότι αντανακλούν αιρετικές ή υπερβολικές απόψεις των ευρωσκεπτικιστών, όπως ήταν παραδοσιακά οι Αγγλοσάξονες. 

Η εμπειρία όμως των αλλεπάλληλων κρίσεων που συγκλονίζουν την Ευρώπη μάλλον δικαιώνει τις θέσεις που εξέφρασε εδώ και καιρό ο  κ. Munchau, σε αντίθεση με τους θεματοφύλακες του ευρώ, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η τεραστίων διαστάσεων κρίση μπορούσε να ελεγχθεί με την παροχή χρηματοδοτική βοήθειας στην Ελλάδα- ή τώρα στην Ιρλανδία και αύριο στην Πορτογαλία – με τοκογλυφικά επιτόκια. Με απλά λόγια, το «κλειδί» για τη δυνατότητα του ευρώ να απορροφήσει τους κραδασμούς από τις αλλεπάλληλες κρίσεις είναι η στάση της Γερμανίας. Αν, δηλαδή, θα επιτρέψει στις χώρες του Νότου να χρηματοδοτούνται με λογικά επιτόκια, για παράδειγμα με την έκδοση κοινών ευρωομολόγων, αναλαμβάνοντας βέβαια και την υποχρέωση να βάλει «το χέρι στην τσέπη» για να καλύψει ενδεχόμενη αδυναμία πληρωμών των χρεών τους στο μέλλον. 

Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει. Αντίθετα, φαίνεται καθαρά ότι η καγκελάριος της Γερμανίας κυρία Άνγκελα Μέρκελ εμμένει στη θέση της να μην επιβαρυνθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι, γεγονός που δείχνει ότι στο δίλημμα «δημοσιονομική ένωσή ή διάσπαση της Ευρωζώνης» προτιμά το δεύτερο ενδεχόμενο, παρά το αναπόφευκτο κόστος που θα υπάρξει και για τη δική της οικονομία από τη διάσπαση της Ευρωζώνης. Η κυρία Μέρκελ θα καθορίζει τη γερμανική πολιτική τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι του 2013, οπότε είναι προγραμματισμένες οι επόμενες εθνικές εκλογές στη μεγαλύτερη χώρα της Ευρωζώνης. Οι Έλληνες θα πρέπει να είναι συνεπώς προετοιμασμένοι να υποστούν τις συνέπειες της σκληρής γραμμή της κυρίας Μέρκελ. Να προετοιμασθούν για μια διαδικασία εξαντλητική, χωρίς να είναι βέβαιη η επιστροφή στην ανάπτυξη ούτε μετά από πολλά χρόνια, ενώ θα ακούμε τις «σειρήνες» των εγχώριων και Ευρωπαίων πολιτικών που θα μας καλούν να κάνουμε λίγο ακόμη υπομονή, εωσότου να βγούμε από την κρίση.

Η έξοδος από την Ευρωζώνη

Το  αδιέξοδο φέρνει εκ των πραγμάτων στο προσκήνιο μια συζήτηση για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας στην περίπτωση που βγει από το ευρώ. Η συζήτηση αφορά στο μακροπρόθεσμο όφελος από την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη ή αντίστοιχα από την έξοδό της από αυτή, με δεδομένα τα προβλήματα που θα υπάρχουν σε κάθε επιλογή. Ακόμη και οι υποστηρικτές της εξόδου από το ευρώ, όπως ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου κ. Κώστας Λαπαβίτσας που παραχώρησε συνέντευξη στα «Επίκαιρα», παραδέχονται ότι στην αρχή θα υπάρξει αναταραχή από την αλλαγή του νομισματικού κανόνα και ότι για να φανούν τα ευεργετικά αποτελέσματα της εξόδου από την Ευρωζώνη θα πρέπει αυτή να συνοδεύεται από ένα σύνολο μέτρων. Θεωρούν, όμως ότι αν η Ελλάδα χάσει και το πλεονέκτημα της χαμηλής χρηματοδότησης στην Ευρωζώνη, δεν θα έχει πλέον κάποιο προφανές όφελος για να παραμένει σε αυτή. 

Η άλλη άποψη, που φαίνεται να είναι και η επικρατούσα, υποστηρίζει ότι η έξοδος από το ευρώ θα μεγαλώσει το κόστος για την ελληνική οικονομία. Ένα βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της άποψης αυτής είναι ότι η ανταγωνιστικότητα που δίνει στην ελληνική οικονομία η υποτίμηση του νομίσματος είναι βραχυχρόνια, καθώς σύντομα αυτή διαβρώνεται από τις αυξήσεις μισθών που δίνονται για να καλυφθεί η απώλεια αγοραστικής δύναμης για τους εργαζόμενους από τον εισαγόμενο, λόγω της υποτίμησης, πληθωρισμό. Ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Νίκος Γκαργκάνας συνηθίζει να λέει ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από την υποτίμηση της δραχμής, που έγινε στις αρχές του 1983 από τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας κ. Γεράσιμο Αρσένη, χάθηκε μέσα σε εννέα μήνες. Βεβαίως, υπάρχει και η επιλογή της ελεγχόμενης διακύμανσης της δραχμής, την οποία ακολούθησε η Ελλάδα τη δεκαετία του ‘90 για να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων. Όπως, από την άλλη πλευρά, θα υπάρχει, στην περίπτωση εξόδου από το ευρώ, αυξημένο κόστος για την εξυπηρέτηση του χρέους που είναι σχεδόν στο σύνολό του εκφρασμένο σε ευρώ, λόγω της υποτίμησης του νομίσματος.

Μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων

η ανακοίνωση της Ευρωζώνης την περασμένη Κυριακή για τα χαρακτηριστικά του νέου μηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων, που υποτίθεται ότι θα διαδεχτεί από το Μάιο του 2013 τους υφιστάμενους μηχανισμούς χρηματοδοτικής βοήθειας, δεν αποτελεί μεγάλη υποχώρηση της Γερμανίας, όπως ελέχθη από κάποιους αναλυτές. Απλούστατα, γιατί ο νέος μηχανισμός, όπως περιγράφηκε, ευνοεί τη θέση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ ότι δεν θα κληθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι να πληρώσουν για τα χρέη άλλων χωρών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ευρωζώνης, εφόσον κρίνεται – από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- ότι μια χώρα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της, τότε το κόστος της αναδιάρθρωσής του από το 2013 και μετά θα αναλαμβάνουν οι ιδιώτες κάτοχοι των ομολόγων της, ενώ η εξόφληση των δανείων που έχουν δοθεί από τους υφισταμένους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς θα έχει προβάδισμα έναντι της εξόφλησης των δανείων των ιδιωτών. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων των περιφερειακών χωρών της Ευρωζώνης συνέχισαν να κινούνται σε αστρονομικά ύψη και μετά την ανακοίνωση της περασμένης Κυριακής (κοντά στο 12% στην Ελλάδα, στο 9% στην Ιρλανδία και στο 7% στην Πορτογαλία). 

Ο κ. Paul de Grauwe, ένας από τους πιο γνωστούς Ευρωπαίους οικονομολόγους, που συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία για τη δημιουργία της ΟΝΕ και μόνο ευρωσκεπτικιστής δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, έγραψε ότι ο νέος μηχανισμός θα είναι «μηχανισμός αυτοκαταστροφής της Ευρωζώνης», καθώς οι οικονομικές κρίσεις θα γίνουν ενδογενές χαρακτηριστικό της. Η διάθεση της Γερμανίας να μην βοηθήσει τις χώρες του Νότου φαίνεται και από τα τοκογλυφικά επιτόκια που επιβάλλει στα διμερή διακρατικά δάνεια. Αν και το επιτόκιο για το δάνειο των 85 δις ευρώ, που αποφάσισε την περασμένη Κυριακή το Ecofin, δεν ανακοινώθηκε, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι θα είναι κατά μέσο όρο 6%, επίπεδο που είναι εξοντωτικό για μια υπερχρεωμένη χώρα. Μπορεί η διάρκεια αποπληρωμής του δανείου να φτάνει σε βάθος 11 ετών- αντί των 5 ετών που ήταν στην περίπτωση της Ελλάδας-, αλλά και πάλι το επιτόκιο είναι 3 μονάδες υψηλότερο από το μέσο επιτόκιο της Ευρωζώνης, γεγονός που δικαιολογεί την οργή των κομμάτων της αντιπολίτευσης της Ιρλανδίας. Έτσι, κακώς πανηγύρισε, για μια ακόμη φορά, ο υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου για την επιμήκυνση της εξόφλησης του δάνειου των 110 δις ευρώ από τα 5 στα 11 χρόνια. Ο υπουργός είπε ότι με την επιμήκυνση θα διευκολυνθεί η επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές, κάτι που αμφισβητείται από τραπεζικούς παράγοντες. 

Το συμπέρασμα, επομένως, που προκύπτει από το χειρισμό της ιρλανδικής κρίσης από την πλευρά του Βερολίνου και των Βρυξελλών είναι ότι δεν θα υπάρξει έλεος για τις δοκιμαζόμενες χώρες της Ευρωζώνης. Άλλωστε, όπως παραδέχτηκε ο Γερμανός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας κ. Κλάους Ρέγκλινγκ, από το δάνειο που θα δώσει στην Ελλάδα η Γερμανία θα βγάλει και κέρδος 600 εκατ. ευρώ. Καθώς ο νέος μηχανισμός που προβλέπει στην αναδιάρθρωση χρέους με συμμετοχή ιδιωτών σε περίπτωση διαπιστωμένης αδυναμίας πληρωμής του χρέους, θα ισχύσει από το 2013, τίθεται το ερώτημα τι θα γίνει με την περίπτωση της Ελλάδας, εφόσον φανεί, όπως είναι πιθανό, μέσα στο 2011 ότι δυσκολεύεται να αποπληρώσει τα δάνειά της. Θα συνθλιβεί ακόμη περισσότερο με νέες περικοπές μισθών και συντάξεων ή θα δεήσει η Γερμανία να δώσει την έγκριση για μια αναδιάρθρωση, για μια αναδιάρθρωση με συμμετοχή ιδιωτών νωρίτερα, με μια εθελοντική συμφωνία με τους ιδιώτες πιστωτές της; 

Σημειώνεται ότι το 2013, τα ομόλογα που θα εκδίδονται από τις χώρες της Ευρωζώνης θα προβλέπουν ρήτρες συλλογικής συμφωνίας, με βάση τις όποιες μια χώρα θα μπορεί να απαιτεί από  όλους τους ιδιώτες κατόχους ομολόγων να υποστούν κάποια ζημία – με μείωση του επιτοκίου ή της αξίας του ομολόγου- εφόσον συμφωνήσει σε αυτό ένα μεγάλο ποσοστό  των ομολογιούχων. Σήμερα μπορεί να γίνει το ίδιο, απλώς δεν θα μπορεί να επιβληθεί η επιβολή ζημίας σε όσους ομολογιούχους διαφωνήσουν, οπότε αυτοί θα μπορούν να προσφύγουν δικαστικά για να διεκδικήσουν την αποζημίωσή τους. Θα είμαστε, όμως στο έλεος του Βερολίνου και των Βρυξελλών. 

Ο κ. Λαπαβίτσας προτείνει η αναδιάρθρωση του χρέους να μην γίνει με πρωτοβουλία των δανειστών μας, αλλά με πρωτοβουλία της χώρας μας, ώστε να επιτύχουμε πιο ουσιαστική ελάφρυνση στον προϋπολογισμό. Βεβαίως, μια τέτοια κίνηση αντιστοιχεί σε ανοιχτή διαδικασία πτώχευσης της χώρας και θα έχει ως αναγκαστικό επακόλουθο την έξοδό της από την Ευρωζώνη.