Γιάννης Μηλιός: Στρώνουν έδαφος για νέες μειώσεις μισθών

«Είναι πλέον φανερό ότι η κυβέρνηση ασκεί μια ταξικά προσανατολισμένη πολιτική «υστέρησης εσόδων», δημιουργώντας διαρκώς το έδαφος για νέες περικοπές του μισθού και του κοινωνικού μισθού». Αυτά δηλώνει σήμερα μεταξύ άλλων στην «Ελευθερία» ο κ. Γιάννης Μηλιός, συγγραφέας και καθηγητής στο ΕΜΠ, όπου διδάσκει Πολιτική Οικονομία.

ΠΗΓΗ: tvxs

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη, για την εφημερίδα Ελευθερία, 1/11/2010

* Πού βαδίζει πλέον η ελληνική κοινωνία;

- Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε μια βαθιά κρίση. Κρίση οικονομική πρώτα απ’ όλα, η οποία όμως παίρνει ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, διαπλέκεται με τη χρόνια υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος στη χώρα. Βεβαίως, η κορυφή αυτής της πολύπλευρης κρίσης είναι η άσχημη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το χρέος.

* Μπορούμε να πούμε πως η δημιουργία του χρέους αποτελεί ένα από τα καλύτερα παραδείγματα για την ταξική φύση της πολιτικής των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. των δύο τελευταίων δεκαετιών;

- Βεβαίως, η δημιουργία του χρέους αποκαλύπτει τη σκληρά ταξική φύση της πολιτικής των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ όλων αυτών των χρόνων. Αποδεικνύει με τον ποιο ξεκάθαρο τρόπο τον ταξικό χαρακτήρα της ανάπτυξης που γνωρίσαμε και το γεγονός ότι η σημερινή κρίση είναι η άλλη όψη της προηγούμενης ανάπτυξης. Από το 1997 μέχρι το 2007 η Ελλάδα είχε από τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη με αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση του ΑΕΠ κατά 44%.

Με σταθερούς τους υπόλοιπους παράγοντες (κρατικά έσοδα, δαπάνες κ.λπ.) έπρεπε να επέλθει σημαντική μείωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, (αφού αυτό ορίζεται πάντα ως ποσοστό επί του ΑΕΠ). Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη λόγω της τεράστιας μείωσης των φορολογικών συντελεστών στα κέρδη του κεφαλαίου και στη μεγάλη περιουσία, από 45%-40% (το 1981) στο 35% το 2004, στο 25% το 2009, και στο 20% το 2011, με την παράλληλη εισαγωγή μίας πλειάδας φοροαπαλλαγών. Με αυτή την έννοια, το γεγονός ότι το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ παρέμεινε σταθερό τη δεκαετία πριν την κρίση παρά τη μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ κατά 44%, δείχνει ότι το χρέος είναι κυρίως η συσσωρευμένη φοροαπαλλαγή (και όχι φοροδιαφυγή!) του (μικρού και μεγάλου) κεφαλαίου.

Επίσης, το χρέος δημιουργούσε μια επικερδή σφαίρα τοποθέτησης κεφαλαίων για τους δανειστές του ελληνικού κράτους, πρώτα απ’ όλα τα εγχώρια και ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τέλος άλλη μια μεταβλητή του χρέους αποτελούν και οι ιδιωτικοποιήσεις κερδοφόρων τομέων και επιχειρήσεων (που στερούν τους κρατικούς προϋπολογισμούς από σημαντικά έσοδα). Χαρακτηριστικό έτσι του ελληνικού φορολογικού συστήματος υπήρξε πάντα το μικρό ποσοστό των άμεσων φόρων εισοδήματος και η έμφαση στους έμμεσους φόρους επί της κατανάλωσης, που πλήττουν κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα και τα λαϊκά στρώματα. Το 2008, οι άμεσοι φόροι ως ποσοστό της συνολικής φορολογίας ήταν 24,5% έναντι 34,3% στην Ε.Ε.-27. Πάνω στη νόμιμη φοροαπαλλαγή των «εχόντων και κατεχόντων» προστίθεται η φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή, που όπως και η διαφθορά διευκολύνονται από τη διάλυση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι για 900.000 περίπου επιχειρήσεις υπάρχουν περίπου 1000 ελεγκτές!

Η κρίση των δημόσιων οικονομικών δεν προήλθε, λοιπόν, ούτε από τους «ψηλούς μισθούς» των δημοσίων υπαλλήλων, ούτε από τον «μεγάλο αριθμό τους». Τα αποτελέσματα της πρόσφατης απογραφής έδειξαν ότι ο λεγόμενος «υπερπληθυσμός» του δημοσίου δεν στηρίζεται στα πραγματικά δεδομένα. Το σύνολο των υπαλλήλων που καταγράφτηκε έφτασε τους 768.009, περιλαμβάνοντας τους μόνιμους υπάλληλους, τους δικαστικούς και τους δημόσιους λειτουργούς (625.738), τους υπαλλήλους ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (53.833), τους υπαλλήλους ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (44.811), τους συμβασιούχους έργου (14.345), τους αιρετούς (12.609) και άλλες πιο ολιγάριθμες κατηγορίες.

Μάλιστα και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των απογραφέντων υπαλλήλων ήταν πολύ ικανοποιητικά, με το 39% να έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση και το 28% δευτεροβάθμια, ενώ το 9% έχει τεχνολογική εκπαίδευση. Υπάρχει και ένα αξιοπρόσεκτο 10% με μεταπτυχιακό ή διδακτορικό δίπλωμα. Προς μεγάλη απογοήτευση των προπαγανδιστών του Μνημονίου η σύγκριση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. αποδεικνύει ότι ο ισχυρισμός περί «υπερπληθυσμού» των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα είναι ψευδής. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια σχετικά χαμηλή θέση ως προς τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων που διατηρεί σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ εξίσου χαμηλό είναι το ποσοστό των εργαζομένων στο Δημόσιο σε σχέση με το σύνολο των εργαζομένων. Και μάλιστα αυτά τα στοιχεία ισχύουν για τις τελευταίες τρεις δεκαετίες!

Οι όψεις της κρίσης

* Σε ένα βασικό θεωρητικό συμπέρασμα ο Καρλ Μαρξ σημειώνει: «Δεν υπάρχουν μόνιμες κρίσεις» (Θεωρίες για την Υπεραξία, Αθήνα 1982, τ. 2ος, σ. 579). Υπάρχουν συνεπώς άλλοι, διαφορετικοί δρόμοι εξόδου από αυτή την κρίση;

- Υπάρχει μια αντίληψη, κεϋνσιανής έμπνευσης, που λέει ότι όσο οι κυβερνήσεις ακολουθούν πολιτικές που μειώνουν τη ζήτηση, η οικονομία θα παραμένει βυθισμένη στην ύφεση. Η αντίληψη αυτή έχει αποδειχθεί λάθος. Ο Μαρξ έχει δείξει ότι για τις δυνάμεις του κεφαλαίου η κρίση είναι μια φάση «εκκαθάρισης» των μη επαρκώς κερδοφόρων παραγωγικών δομών, αδιαφορώντας για το ποιες καταστροφές και πόση δυστυχία μπορεί να προκληθεί στις κοινωνίες και τους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, το κύριο χαρακτηριστικό της κρίσης είναι η συνολική επαναδιαπραγμάτευση του συσχετισμού δύναμης ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας και τις δυνάμεις του κεφαλαίου. Αυτό επιβεβαιώνεται κάθε μέρα όλο και πιο πολύ από την πρωτοφανή επίθεση που δέχονται εργατικές και κοινωνικές κατακτήσεις χρόνων. Η κρίση έχει έτσι τρεις όψεις, με τη δική τους αυτονομία: (α) Κρίση του κεφαλαίου που εμφανίζεται μέσω της μείωσης των κερδών, τη χρεοκοπία επιχειρήσεων, την υποαπασχόληση των παραγωγικών εγκαταστάσεων κ.λπ. (β) Κρίση των οικονομικών του κράτους που εμφανίζεται μέσω των αυξανόμενων ελλειμμάτων και του χρέους. (γ) Κρίση της εργασίας που εμφανίζεται μέσω της αύξησης της ανεργίας, της μείωσης των μισθών, της επισφάλειας και της απώλειας εργασιακών δικαιωμάτων. Αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι μια προσπάθεια της κυβέρνησης, με όπλο την κρίση των οικονομικών του κράτους, να μετατραπεί η κρίση του κεφαλαίου σε κρίση της εργασίας, έτσι ώστε να επιδοτηθούν τα κέρδη των επιχειρήσεων μέσα από τη μείωση των μισθών ακόμα και κάτω από τα όρια επιβίωσης και καταργώντας τα όποια εργασιακά δικαιώματα, βυθίζοντας τους εργαζομένους και την κοινωνία στη φτώχεια.

«Λατινοαμερικανοποίηση» της κοινωνίας

* Εκτιμάτε πως τα μέτρα άλλα και η φορολογική επίθεση που όπως δείχνουν τα πράγματα θα έχουμε στη συνέχεια θα πλήξουν πάλι τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα;

- Ακόμα και στην περίπτωση επίτευξης των κυβερνητικών στόχων η κατάσταση των εργαζομένων θα χειροτερεύσει δραματικά, με περισσότερους από 1 εκ. ανέργους, 3 εκ. εργαζόμενους σε επισφαλείς θέσεις και συνολική κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος και του κοινωνικού κράτους. Οι κυβερνητικές πολιτικές στοχεύουν τελικά σε μια «λατινοαμερικανοποίηση» της κοινωνίας, με την ακραία συσσώρευση πλούτου στον ένα πόλο της οικονομίας, αδιαφορώντας για την οικονομική περιθωριοποίηση του 20% ή ακόμα και του 40% του πληθυσμού.

Η κυβέρνηση επιτυγχάνει μέχρι στιγμής τους στόχους του Μνημονίου μέσα από τεράστιες περικοπές σε μισθούς, συντάξεις, κοινωνικές δαπάνες, δαπάνες κοινωνικής προστασίας. Αντίθετα, τα δημόσια έσοδα που είχαν προϋπολογιστεί δεν συλλέγονται. Η υστέρηση των δημόσιων εσόδων, προήλθε αφενός από τη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και αφετέρου, και κυρίως, από τη συνέχιση της φορολογικής ασυλίας του κεφαλαίου: παρακράτηση του οφειλόμενου ΦΠΑ από μέρος του επιχειρηματικού κόσμου, συνεχιζόμενη καθυστέρηση εργοδοτικών οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ.

Σαν να μην έφθανε αυτό, η κυβέρνηση έσπευσε να χαρίσει ακόμα περισσότερα στους «έχοντες και κατέχοντες»: Από τη μια οι φορολογικοί συντελεστές των ΑΕ και ΕΠΕ θα μειωθούν άμεσα από το 24% στο 20%, από την άλλη θα αμειφθούν όσοι επιχειρηματίες κατά σύστημα ή ευκαιριακά εισφοροδιαφεύγουν και φοροδιαφεύγουν, καθώς θα κληθούν να «περαιώσουν» τις οφειλές τους προς το Δημόσιο με χαριστικούς όρους. Με τον τρόπο αυτό ικανοποιούνται πάγια αιτήματα της «επιχειρηματικότητας» και μάλιστα σε μια συγκυρία που παρατηρείται αδυναμία εκτέλεσης του Προϋπολογισμού αναφορικά με το σκέλος των εσόδων. Είναι πλέον φανερό ότι η κυβέρνηση ασκεί μια ταξικά προσανατολισμένη πολιτική «υστέρησης εσόδων», δημιουργώντας διαρκώς το έδαφος για νέες περικοπές του μισθού και του κοινωνικού μισθού.

Δηλαδή από τη μια η κυβέρνηση μειώνει την άμεση φορολογία των «εχόντων και κατεχόντων» και από την άλλη δρομολογεί συνεχώς νέες φορολογικές επιθέσεις στα λαϊκά στρώματα, με την αύξηση των έμμεσων φόρων στο πετρέλαιο θέρμανσης και άλλα είδη και υπηρεσίες μαζικής-λαϊκής κατανάλωσης, ενώ προετοιμάζει το έδαφος για την παράδοση στο ιδιωτικό κεφάλαιο των τελευταίων υπολειμμάτων δημόσιων αγαθών, και αφαιρεί τα όποια εναπομείναντα στοιχεία κοινωνικής προστασίας.

* Πώς εξηγείτε το γεγονός πως το ελληνικό κράτος είναι πολύ «μικρό» σε ό,τι αφορά στις δαπάνες για την υγεία, την παιδεία και την κοινωνική προστασία; Αντιθέτως είναι ένα τεράστιο και σπάταλο κράτος σε ό,τι αφορά στις στρατιωτικές δαπάνες;

- Όσα ήδη είπαμε για τον ταξικό χαρακτήρα του δημόσιου χρέους επιβεβαιώνονται και από την παρατήρησή σας. Πράγματι, η ταξικότητα του χρέους προκύπτει και από μία πιο προσεκτική ανάγνωση των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού. Το ελληνικό κράτος είναι πολύ «μικρό» σε έσοδα διότι δεν φορολογεί τους «έχοντες και κατέχοντες». Εντούτοις, τα χαμηλά έσοδα μεταφράζονται σε περικοπές μόνο στις δαπάνες για τις κοινωνικές υπηρεσίες. Αντιθέτως οι δαπάνες για τον κατασταλτικό μηχανισμό (αστυνομία, στρατός κ.ο.κ.) διατηρούνται σε εξωφρενικά ψηλά επίπεδα, τα οποία δεν δικαιολογούνται από τους όποιους υποτιθέμενους «εθνικούς κινδύνους». Είναι χαρακτηριστικό ότι το «σύστημα εξουσίας» (τα κυβερνητικά κόμματα, τα ΜΜΕ κ.ο.κ.) προσπαθεί να αποτρέψει οποιαδήποτε δημόσια συζήτηση αναφορικά με το ύψος των στρατιωτικών δαπανών (αλλά και τις ευρύτερες οικονομικές διαπλοκές που αυτό το σύστημα συνεπάγεται).

* Όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού που ανήκει σε νέους κυρίως ανθρώπους, απομακρύνεται από τα δύο κόμματα εξουσίας. Θεωρείτε φυσιολογική μια τέτοια κατάσταση;

- Απολύτως φυσιολογική. Ο κόσμος της μισθωτής εργασίας και η νεολαία συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι δεν μπορούν να περιμένουν την οποιαδήποτε προστασία ή πολύ περισσότερο αναβάθμιση των δικαιωμάτων τους και των όρων ζωής τους από τα κόμματα αυτά.

* Η Αριστερά δείχνει να μην καρπώνεται την κρίση που διαπερνά τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Υπάρχει κάποια εξήγηση;

- Η Αριστερά πληρώνει τα αποτελέσματα των ηγεμονισμών, των αρχηγισμών, των άγονων εσωτερικών αντιπαραθέσεων και των μικροπολιτικών στάσεων που για δεκαετίες αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό της. Η κρίση όξυνε μάλιστα ακόμα περισσότερο τις αρνητικές αυτές πρακτικές στο εσωτερικό της Αριστεράς. Εντούτοις, η σημερινή συγκυρία, στην οποία εντάσσονται και οι περιφερειακές και δημοτικές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου, αποτελούν ευκαιρία για μια ουσιαστική παρέμβαση της Αριστεράς και για τη συνάντησή της με τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που αποδεσμεύονται από το χώρο του ΠΑΣΟΚ. Η στιγμή για την ευρύτερη δυνατή συσπείρωση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που αντιστέκονται σε αυτή την ανάλγητη ταξική πολιτική έχει φτάσει.

Η μόνη διέξοδος είναι η κατάργηση του Μνημονίου και όλων των αντιλαϊκών ρυθμίσεων που το ακολούθησαν και η διαμόρφωση ενός νέου προοδευτικού Κοινωνικού Συμβολαίου. Αυτό θα περιλαμβάνει την αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των εργαζομένων, ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα με έμφαση στους άμεσους φόρους, δραστική αύξηση των φορολογικών συντελεστών του κεφαλαίου, ελάφρυνση των χαμηλών εισοδημάτων, αναθεμελίωση του ασφαλιστικού συστήματος και της κοινωνικής προστασίας, σταθερές σχέσεις εργασίας στην προοπτική της πλήρους απασχόλησης, στήριξη των δημόσιων αγαθών και δημιουργία ενός νέου δημόσιου χώρου, στροφή στις αναπτυξιακές δημόσιες δαπάνες, με παράλληλη δραστική μείωση των στρατιωτικών και άλλων αντιπαραγωγικών δαπανών, επαναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους. Δηλαδή αλλαγές και τομές που μετατοπίζουν τον κοινωνικό συσχετισμό δύναμης υπέρ των δυνάμεων της εργασίας, με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες και στην προοπτική του ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού.