Ιρλανδία: Η κελτική τίγρη αποδείχτηκε οκνηρό βόδι

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΠΙΤΕΡ ΧΕΡΜΑΝ*

«Απόβαση» έκανε την περασμένη Δευτέρα στην Ιρλανδία κλιμάκιο της Κομισιόν και του ΔΝΤ, ύστερα από «αίτημα» της Ιρλανδίας. Παραβλέποντας το γεγονός ότι το περασμένο καλοκαίρι σε δημοψήφισμα το 93% του ιρλανδικού λαού είχε ψηφίσει «όχι» στην αποπληρωμή των χρεών. Όπως δήλωσε και ο Όλι Ρεν το πακέτο στήριξης (100 δισ. ευρώ) θα αφορά τόσο τον τραπεζικό τομέα, όσο και την κάλυψη των αναγκών της γενικής κυβέρνησης. «Η ενίσχυση στην Ιρλανδία παρέχεται, καθώς διασφαλίζει την οικονομική σταθερότητα της Ευρώπης» έσπευσε να τονίσει ο επίτροπος. 

Τη στιγμή που η τρόικα συντάσσει το μνημόνιο, το οποίο θα ανακοινωθεί στο τέλος του μήνα, οι Ιρλανδοί διαδηλώνουν στους δρόμους ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουργού Μπράιαν Κάουεν και καλώντας σε πανεθνική απεργία. Την παραίτηση της κυβέρνησης ζήτησαν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα και οι Πράσινοι, οι οποίοι συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού. Καθώς φαίνεται η Ιρλανδία θα πάει για εκλογές, αφού ύστερα από πιέσεις ο Κάουεν δήλωσε ότι «θα προχωρήσει σε διάλυση της Βουλής μετά την ψήφιση του προϋπολογισμού για το 2011», τις οποίες όπως δείχνουν θα κερδίσει το αντιπολιτευόμενο κόμμα (Fine Gael), που έχει ξεκάθαρη θέση ενάντια στο ΔΝΤ. Το πώς φτάσαμε στην «απόβαση» της τρόικας και στην κατάρρευση της Ιρλανδίας μάς εξηγεί ο πανεπιστημιακός Πήτερ Χέρμαν.

Τη συνέντευξη πήρε

η Ιωάννα Δρόσου

Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην «απόβαση» της τρόικας στην Ιρλανδία; 

Βρισκόμαστε εν μέσω μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που πηγάζει από την εφαρμογή ενός συγκεκριμένου προτύπου παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, υπό την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Μη παραβλέποντας αυτό το χαρακτήρα της κρίσης, είναι πολύ σημαντικό να διευκρινίσουμε, από πολιτική σκοπιά, ότι υπάρχουν εθνικές ιδιομορφίες, στην περίπτωση της Ιρλανδίας, τρεις από τις οποίες έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα: 

• Στην Ιρλανδία η κρίση χτυπά μια οικονομία τεχνητά ακμάζουσα με ταχύτατους ρυθμούς τα τελευταία δυο χρόνια. Όσο συχνά και αν περιγράφεται η Ιρλανδία ως κελτική τίγρη, θεωρώ πιο αρμόζουσα την εικόνα ενός οκνηρού βοδιού, που είχε την ψευδαίσθηση, λόγω της υπερβολικής χρήσης αναβολικών, ότι μπορεί να κάνει το μεγάλο άλμα. Για αρκετό καιρό υπήρξε, όντως, σημαντική ανάπτυξη στη χώρα. Ωστόσο, ήταν εξίσου προφανές ότι δεν θα ευδοκιμούσε.

• Επίσης, η Ιρλανδία είναι ιδιαίτερα μικρή χώρα, που ενώ βρίσκεται στην περιφέρεια της ΕΕ από την άλλη μπορεί να λειτουργεί ως γέφυρα ειδικής σημασίας για την ανάπτυξη διεθνών κεφαλαϊκών συναλλαγών. 

 

Λέγεται ότι στην Ελλάδα το χρέος είναι δημοσιονομικό, ενώ στην Ιρλανδία ήταν τραπεζικό που κατόπιν έγινε κρατικό. Υπάρχει τελικά κάποια κοινή βάση της οικονομικής κρίσης;

Υπάρχει. Είναι η απόλυτη παράδοση στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η αποσύνδεση της χρηματοπιστωτικής οικονομίας από την «πραγματική». Φυσικά, αυτή είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Το κύριο ζήτημα που μας ωθεί σε παγκόσμια κρίση τεράστιας εμβέλειας εντοπίζεται σε δύο κύρια σημεία: στο συγχρονισμό της κρίσης με τοπικές συνθήκες και το συγχρονισμό της με φαινόμενα φούσκας: πιστωτικές και στεγαστικές φούσκες που έσκασαν ταυτόχρονα βάζοντας τέρμα ή επιβραδύνοντας το μεγάλο κύμα ανάπτυξης. Η τεχνολογία της πληροφορικής, που ήταν για καιρό βασικός μοχλός ανάπτυξης, υποκινεί αυτή τη στιγμή ελάχιστα την ανάπτυξη.

 

Το περασμένο καλοκαίρι το 93% του ιρλανδικού λαού είπε «όχι» στην αποπληρωμή του χρέους. Πώς θα αντιδράσει σήμερα ο κόσμος ενάντια σε αυτή την πολιτική;

Να ξεκαθαρίσουμε ότι το «όχι» βασίστηκε σε διαφορετικά συμφέροντα και οπτικές. Δυστυχώς, το εθνικό ζήτημα επισκίασε κάθε όραμα στρατηγικής προσέγγισης για περαιτέρω ανάπτυξη. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην είναι τόσο δυσοίωνο όσο ακούγεται: το ιρλανδικό «όχι» δεν εμπεριείχε το φόβο απώλειας εθνικών προνομίων (πχ. κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο). Τώρα η κατάσταση άλλαξε και πρέπει να αλλάξει και η στρατηγική μας με βάση 3 σημεία:

1) Αλλαγή στο πεδίο του παγκόσμιου καπιταλισμού: προσανατολισμός στη βιώσιμη ανάπτυξη και όχι στην ένταση της ανταγωνιστικότητας.

2) Αλλαγή των στρατηγικών στόχων της ΕΕ: προσανατολισμός στη βελτίωση των όρων κοινωνικής ασφάλισης και όχι στις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις της «ευέλικτης ασφάλειας». 

3) Αλλαγή στο πεδίο των εθνικών στόχων, ώστε να ανταποκρίνονται στην ανάγκη για ένα κοινωνικο-οικονομικό σύστημα με βάση την παγκόσμια υπευθυνότητα και όχι την εθνική ανταγωνιστικότητα. 

Αυτό δεν θα γίνει αυτόματα, αλλά κάποια τμήματα της αριστεράς θα μπορούσαν να κινηθούν γύρω από αυτόν τον πυρήνα και να επιφέρουν μια τέτοια αλλαγή. 

 

Η ιρλανδική αριστερά είχε αντιληφθεί την κατάσταση; Πώς διαχειρίστηκε το πρόβλημα και ποιες θα είναι οι κινήσεις της από εδώ και πέρα;

Αυτό είναι ένα από τα κύρια προβλήματα, που θα συνθέτουν τις πραγματικές πολιτικές συνθήκες. Ο πολιτικός πολιτισμός μας χαρακτηρίζεται ακόμα από το γεγονός ότι υπήρξαμε αποικιακή και περιφερειακή χώρα, καθώς και από το γεγονός ότι η οικονομία μας στηρίζεται κυρίως στη γεωργία, κι αυτό είχε ως συνέπεια ότι δεν κατάφερε να αναπτυχθεί η αριστερά όπως συνέβη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι: α) η αριστερά στρέφει την επιχειρηματολογία της σε υπερβολικό βαθμό στο πεδίο του εθνικισμού β) ότι η μικρή σε μέγεθος αριστερά ακουγόταν –ενώ δεν ήταν απαραίτητα- σεχταριστική. Επιπλέον, η αριστερά δεν έχει εναλλακτική πρόταση και την ίδια στιγμή προσπαθεί για έναν «καλύτερο» καπιταλισμό –παλεύοντας ενάντια στη διαφθορά και όχι διεκδικώντας την ανατροπή του. Οι ισχυρές συνεταιριστικές δομές δεν ήταν προωθητικές, αφού συντηρούσαν στην πραγματικότητα το ολέθριο πελατειακό σύστημα.

 

Χτες ήταν η Ελλάδα, σήμερα η Ιρλανδία και αύριο η Πορτογαλία ή η Ισπανία. Θα μπορούσαμε να διοργανώσουμε έναν κοινό αγώνα; 

Οφείλουμε να οργανώσουμε έναν κοινό αγώνα. Και αυτό ίσως βοηθήσει την αριστερά να αναπτυχθεί με αυτό τον τρόπο που ανέφερα προηγουμένως. 

 

Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης; Είναι κατάλληλη η συγκυρία να μιλήσουμε για επανίδρυση της ΕΕ; 

Είναι επιτακτική η ανάγκη επανίδρυσης της ΕΕ, καθώς είναι ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουμε την Ευρώπη. Αυτό που θεωρώ σημαντικό, είναι η δημιουργία συνθηκών για έναν παγκόσμιο, ηπειρωτικό και εθνικό αναπροσανατολισμό. Να εστιάσουμε, δηλαδή, στους όρους μιας κοινωνικής υπευθυνότητας σε παγκόσμιο επίπεδο και όχι στους όρους μιας εθνικής και περιφερειακής ανάπτυξης. 

 

Η κυβέρνηση συνεργασίας θα καταφέρει να επιβιώσει, παρά τις αντιδράσεις του ιρλανδικού λαού; 

Δεν είμαι καθολικός, αλλά τείνω να συμφωνήσω με αυτό που θα έλεγε ένας καθολικός: «Ο Θεός να βάλει το χέρι του να μην τα καταφέρουν». Και επειδή δεν μπορεί να υπάρξει θεϊκή βοήθεια, εμείς, οι έλληνες, οι ισπανοί, οι ιρλανδοί και όλοι οι άλλοι, πρέπει να δώσουμε τη μάχη ενωμένοι.

* Ο Πίτερ Χέρμαν είναι καθηγητής στο τμήμα Εφαρμοσμένων Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κορκ της Ιρλανδίας και διευθυντής στο Ανεξάρτητο Ερευνητικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Κοινωνικής, Οργανωτικής και Επιστημονικής Συμβουλευτικής (ESOSC).