Η Ευρώπη βαδίζει προς το... αδιανόητο

Πηγή: euro2day

By Wolfgang Münchau*,  29/11/10

Ένας ανταποκριτής που εκτιμώ, με προκάλεσε την προηγούμενη εβδομάδα. Είναι εύκολο να επικρίνεις τις ευρωπαϊκές κυβέρνησης, έγραψε. Αλλά μήπως να διατυπώσεις πιο εποικοδομητικές συμβουλές; 

ΟΚ. Οι προτάσεις που θα αναφέρω παρακάτω θα έλυναν το πρόβλημα. Αλλά οι πιθανότητες είναι ότι δεν θα σου αρέσουν. 

Πρώτον: Τάσσομαι υπέρ μίας άμεσης αναδιάρθρωσης χρεών για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία – είναι οι τρεις χώρες με την δυσμενέστερη τροχιά μη διατηρήσιμων χρεών. Η αναδιάρθρωση θα πρέπει να περιλαμβάνει haircut, swap ομολόγων με μετοχές ή άλλα σχήματα. Αυτό που έχει σημασία είναι πως το παθητικό του δημόσιου τομέα θα μειωθεί σε ένα βιώσιμο επίπεδο. 

Η κίνηση αυτή, μεμονωμένα, δεν αποτελεί λύση. Αντιθέτως, οι αγορές θα πάγωναν εντελώς. Οι επενδυτές γρήγορα θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι όλο το ευρωπαϊκό χρέος –εκτός του γερμανικού – θα ήταν ανασφαλές. 

Για να πετύχει το σχέδιο, χρειάζονται δύο ακόμη βήματα. Πρώτον πρέπει να βρεθεί ένας τρόποςνα διαχωριστεί το κρατικό χρέος από το χρέος του χρηματοοικονομικού κλάδου. Θα άλλαζα τον βασικό στόχο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, του ταμείου κρατικής στήριξης, και θα του έδινα την δικαιοδοσία να προχωρά σε αναδιάρθρωση και μείωση του μεγέθους του τραπεζικού κλάδου. Ο τραπεζικός κλάδος δεν πρέπει να απασχολεί τα κράτη-μέλη.

Αυτό θα ήρε σε κάποιο βαθμό τις πιέσεις στους κρατικούς τίτλους, αλλά επίσης δεν θα έλυνε το πρόβλημα. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει όλα τα εκκρεμή κρατικά ομόλογα, ισχύοντα και νέα, να μετατραπούν σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο. 

Δεδομένου ότι η ύπαρξη ενός ενιαίου ομολόγου συνιστά τον πυρήνα της δημοσιονομικής ένωσης, απαιτούνται και οι απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Χρειάζεται βεβαίως ένα ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών, πολλοί κανόνες και δημοκρατικός έλεγχος. Αυτό που προτείνω είναιαλλαγή του καθεστώτος. Θα πρέπει αδιαμφισβήτητα να υπάρξει νέα Ευρωπαϊκή συνθήκη. Θα έλυνε όμως, την κρίση. Και θα τερμάτιζε κάθε κερδοσκοπική κίνηση εναντίον του ευρώ. 

Εν τω μεταξύ, επιστρέφοντας στην πραγματικότητα, πρέπει να σας διαβεβαιώσω ότι οι προτάσεις μου δεν έχουν καμία πιθανότητα υλοποίησης. Κατ’ αρχήν, δεν θα το επέτρεπε η γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel. Το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο επίσης δεν θα το επέτρεπε. Ακόμη και εάν υπήρχε πολιτική συμφωνία, η προτεινόμενη αλλαγή της συνθήκης πιθανότατα θα καταψηφιζόταν στα σχετικά δημοψηφίσματα. Και τα κράτη-μέλη ποτέ δεν θα επέτρεπαν να παραδώσουν τον έλεγχο του τραπεζικού τους κλάδου. 

Ας διατυπώσω λοιπόν και ορισμένες ρεαλιστικές προτάσεις. Νομίζω ότι έχουμε φτάσει πλέον σε τέτοιο σημείο, που οι εφαρμόσιμες προτάσεις δεν λύνουν το πρόβλημα. Εάν μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, θα είχαμε την δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα σύστημα που να στηρίζεται στον συντονισμό της πολιτικής. Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα αξιόπιστο σύστημα κρατικής στήριξης, χρεοκοπιών και εξόδου από την ευρωζώνη, Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως, επέλεξε να μην δράσει κατά την δεκαετία της ευημερίας του ευρώ. Όσο όμως καθυστερεί η λύση, τόσο πιο δραστική πρέπει να είναι. 

Σήμερα η ευρωζώνη πρέπει να χειριστεί μία ταυτόχρονη και διαδραστική κρατική και χρηματοοικονομική κρίση. Η δραστική φύση των προτάσεων που διατυπώνω, απλώς αντανακλούν την κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει.

Τι θα συμβεί λοιπόν; Η ευρωζώνη έχει πλέον μόνο μία στρατηγική: την στήριξη. Ο Axel Weber, ο πρόεδρος της Bundesbank, την προηγούμενη εβδομάδα προέβη σε κάποια αποκαλυπτικά σχόλια ως προς τα αριθμητικά στοιχεία της κρίσης. Δήλωσε ότι τα διάφορα ταμεία στήριξης ανέρχονται συνολικά στα 925 δισ. ευρώ. Ο μέγιστος πιθανός χρηματοοικονομικός κίνδυνος ευρωζώνης είναι στα 1.070 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι υπάρχει ένα μικρό κενό της τάξεως των 145 δισ. ευρώ. Ο υπαινιγμός είναι πως η ευρωζώνη θα έβρισκε με κάποιο τρόπο αυτό το μικροποσό ώστε να αντιμετωπίσει ακόμη και το δυσμενέστερο σενάριο. 

Αυτό είναι ένα τυπικό δείγμα εφησυχασμού στον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσεγγίζουν την κρίση. Πώς μπορούμε να είμαστε τόσο σίγουροι για την μέγιστη ζημιά; Κατά την προηγούμενη εβδομάδα, κάθε ημέρα οι αγορές καταλάμβαναν και μία ακόμη χώρα. Την Παρασκευή ήταν η σειρά της Ισπανίας. Ποιος ξέρει… ίσως αυτή την εβδομάδα να κινηθούν εναντίον της Ιταλίας και του Βελγίου. 

Υπάρχουν και άλλες ωρολογιακές βόμβες. Η κα. Merkel και ο κ. Sarkozy, ο πρόεδρος της Γαλλίας, την προηγούμενη εβδομάδα έθεταν τις τελικές πινελιές στους νέους κανόνες του μηχανισμού στήριξης, ώστε να περιλαμβάνονται ρήτρες συλλογικής δράσης στα συμβόλαια των κρατικών ομολόγων. Δεν θα εκπλαγώ εάν τουλάχιστον ένα κράτος-μέλος δεν απορρίψει το γαλλογερμανικό φιρμάνι. Δεν μπορεί να φανταστώ επί παραδείγματι, πώς η Ισπανία ή η Ιταλία θα μπορούσαν να το στηρίξουν. Για να χρησιμοποιήσω μία εποχική αναλογία, θα ήταν σαν να ψήφιζαν οι γαλοπούλες για τα Χριστούγεννα. 

Ένας ακόμη κίνδυνος θα μπορούσε να είναι ο διορισμός ενός άγνωστου τεχνοκράτη το τιμόνι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στην διαδοχή του Jean Claude Trichet το επόμενο φθινόπωρο. Καθώς ο κ.Weber εντέχνως θέτει εαυτόν εκτός αυτής της διεκδίκησης, υπάρχει ο κίνδυνος να επιλέξει και πάλι η ΕΕ έναν λιγότερο γνωστό υποψήφιο, παρόμοιο με τον Herman Van Rompuy, ο οποίος κατά το πρώτο έτος της προεδρίας του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απέτυχε να δημιουργήσει ηγετικό προφίλ εν μέσω κρίσης. 

Ένας ακόμη πιο άμεσος κίνδυνος θα ήταν ενδεχόμενη μη συντονισμένη απόφαση να εξαλειφθούν οι κάτοχοι ομολόγων των ιρλανδικών τραπεζών. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε τα premium κινδύνου των κρατικών ευρωπαϊκών τίτλων θα εκτοξευθούν σε δυσθεώρητα ύψη. Για αυτό τον λόγο προτείνω τον διαχωρισμό του τραπεζικού κινδύνου από τον κρατικό κίνδυνο και την αντιμετώπιση του κρατικού χρέους. Νομίζω ότι η εμπλοκή των ιδιωτών επενδυτών στην κρατική στήριξη είναι μία καλή ιδέα. Αλλά δεν μπορεί να αποδώσει από μόνη της την λύση. 

Η ευρωζώνη βρίσκεται σε ένα σημείο όπου πρέπει να επιλέξει μεταξύ δύο προτάσεων που θεωρεί αδιανόητες: την δημοσιονομική ένωση ή την διάσπαση. Σε αντίθετη περίπτωση, οι επιπτώσεις θα είναι αδιανόητες. 

* O Wolfgang Münchau είναι αρθρογράφος των Financial Times

ΠΗΓΗ: FT.com