Το θεσπέσιο πτώμα

Πηγή: ΕλευθεροτυπίαΤου ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Οσάκις ο καπιταλισμός βρίσκεται σε κρίση, η Αριστερά βυθίζεται σε βαθύτερο ιδεολογικο- πολιτικό αδιέξοδο και αποσύνθεση.

Αυτό συνέβη το 1930, αυτό σημειώνεται σήμερα, ακόμη περισσότερο. Αυτό εκδηλώνεται στην Ευρώπη, αυτό καταγράφεται στη χώρα μας, με δραματικές συνέπειες για τις κοινωνικές δυνάμεις, που δεν έχουν καμία διάθεση να αυτοκτονήσουν. Οι κομματικές ηγεσίες διατηρούν δικαίωμα αυτοκτονίας, οι λαοί διατηρούν δικαίωμα να διδάσκουν τους αυτο-ανακηρυγμένους ηγέτες, να αποστασιοποιούνται από τους κομματικά περιχαρακωμένους χώρους. Το κομματικό σύνδρομο, «ανίατη νόσος», διατρέχει όλους τους χώρους της Αριστεράς: η παραδοσιακή το επικαλείται ως «αρετή», η ανανεωτική με τις παραλλαγές της, παρ' όλο που διατείνεται ότι το ξεπέρασε, εντούτοις σ' αυτό παραμένει αθεράπευτος δεσμώτης και ζηλωτής. Ανακηρύσσει την κομματική δράση ανώτερη από την κοινωνική. Κι όμως η τέχνη, το πνεύμα, οι κινητοποιήσεις είναι ανατρεπτικές, απελευθερωτικές, ενώ ο κομματισμός και οργανωτικισμός παρωχημένα παράσιτα, που τις διαβρώνουν, αναπαράγοντας τα κατεστημένα. Προσλαμβάνουν την κοινωνική απελευθέρωση ως εργολαβική επιχείρηση. Οσάκις η κοινωνία αφυπνίζεται, η Αριστερά πανικοβάλλεται πρώτη, όχι για την έκβαση της κοινωνικής δυναμικής, αλλά για τον κομματικό έλεγχό της. Αντί στοιχείο λύσης, αποβαίνει η ίδια μέρος του προβλήματος.

Η πολυδιάσπαση του αριστερού χώρου δεν είναι αιτία της ιδεολογικής σύγχυσης και του ελλείμματος ορατότητος, αλλά συνέπεια αυτών. Ο Ιμπέρ Βεντρίν, άλλοτε υπουργός Εξωτερικών σοσιαλιστικών κυβερνήσεων της Γαλλίας, επισημαίνει ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά παραμένει παγιδευμένη σε «αφελή ευρωπαϊσμό», αγνοώντας στοιχειώδη γεωπολιτικά και κοινωνικά δεδομένα.1 Ο κομματισμός συμπληρώνεται με αφασία και αποστασιοποίηση από τις συμφορές του κόσμου. Καυτά προβλήματα φλέγουν τους εργαζομένους, η Αριστερά περιορίζεται σε αφορισμούς και δόγματα παντός καιρού, ως Ερυθρός Σταυρός, θεματοφύλακας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιεροκήρυκας. Αποπνέει είτε ληγμένο παρελθόν είτε φαντασίωση κάποιου ασαφούς μέλλοντος, για το οποίο πολύς λόγος γίνεται, αλλά μόνον αυτή παίρνει το αστείο στα σοβαρά. Ο Βεντρίν αποκαλεί τον χώρο του «μαλάκα της Ιστορίας»: παίρνοντας στα σοβαρά τις ιδεολογικές φάρσες των άλλων, αποβαίνει θύμα των φαντασιώσεων της εποχής του. Η Δεξιά παραμένει πραγματιστική, επανενεργοποιώντας κράτος και εθνικοποιήσεις, η Αριστερά εμφανίζει «τρικυμία εν κρανίω», με την αυθαίρετη, ατεκμηρίωτη και αθεράπευτη εμμονή της στο τέλος του κράτους - έθνους, του ρυθμιστικού ρόλου του, των εθνικοποιήσεων. Αμήχανη με τα εγκόσμια, σκιαμαχεί στο πεδίο των φαντασιώσεών της.

Οταν η ευρωπαϊκή Αριστερά αποδέχθηκε την οικονομία της αγοράς, αυτή μεταλλασσόταν ήδη σε καζίνο. Οταν η φούσκα έσπασε, η Αριστερά απεφάνθη ότι «έτσι είναι ο καπιταλισμός και δεν διορθώνεται με τίποτα». Σήμερα το κρατικό φαινόμενο, που είχε αυθαίρετα κηρυχθεί «νεκρό», επαναφέρεται, ενώ η Αριστερά το στιγματίζει ως «κεϊνσιανή ρεφορμιστική ουτοπία», απορρίπτοντας κάθε διορθωτική δυνατότητα του καπιταλισμού μέσω του κράτους. Οι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής Αριστεράς διαβεβαιώνουν σε κάθε ευκαιρία απόλυτη προσήλωση στην ελευθερία εμπορίου, παραγνωρίζοντας δραματικά προβλήματα για τους Ευρωπαίους εργαζομένους, με τις απεριόριστες εισαγωγές από ασιατικές χώρες, που χρησιμοποιούν ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα την εξαθλίωση εκατοντάδων εκατομμυρίων πολιτών τους. Η υπερευαισθησία για δικαιώματα μεταναστών εξαντλείται στον αφηρημένο ανθρωπισμό, προκαλώντας υπόνοια ότι υποβαθμίζει τις τεκμηριωμένες ανησυχίες τής εργατικής πλειοψηφίας.

Τέλος της Ιστορίας, της πολιτικής, σύγκρουση πολιτισμών, όξυνση ανταγωνισμών, ανάδυση νέου πολυκεντρικού παγκόσμιου συστήματος. Τι πιστεύει η Αριστερά γι' αυτά τα ζητήματα; «Επί γης ειρήνη και εν ανθρώποις ευδοκία». Ενώ άλλοτε η ίδια διακατεχόταν από συγκρουσιακή αντίληψη της Ιστορίας, σήμερα περιχαρακώνεται και αποστασιοποιείται από τις εξελίξεις, υπό αφελές ειρηνιστικό, ιδεολογικό περίβλημα. Απορρίπτει την προστασία των πολιτών από το κράτος, που διαβάλλει ως «εθνικισμό», απορρίπτει όμως και τον προστατευτικό ρόλο της Ευρώπης εν ονόματι κάποιας «παγκόσμιας κοινωνίας», που αδυνατεί να υπάρξει, έστω και θεωρητικά. Υπεραμύνεται της «κοινωνικής συνοχής», αφού όμως η ίδια έχει απορρίψει κάθε εργαλείο προάσπισής της. Εάν απεμπολούμε δυνατότητες παρέμβασης, επειδή αισθανόμαστε «ανίσχυροι και κουρασμένοι», τονίζει ο Βεντρίν, τότε το μέλλον θα φέρει τα γνωρίσματα της ανισχυρίας και εξάντλησής μας.

Με έλλειμμα ιδεολογικού στίγματος, η Αριστερά όχι μόνο δεν βοηθά την κοινωνία να κατανοήσει βαθύτερα τα προβλήματά της, αλλά, αντιθέτως, την υπονομεύει, προκαλεί μεγαλύτερη σύγχυση, αποπλάνηση και ηττοπάθεια στα ευαισθητοποιημένα κοινωνικά στρώματα. Για την κρίση της η ίδια φέρει αποκλειστική ευθύνη και ουδείς άλλος ευθύνεται γι' αυτό.

Σε εποχές κρίσης, όταν οι πολίτες χάνουν τα πάντα, αδράχνονται από το μόνο που τους απομένει: την πολιτισμική ταυτότητα. Ισως αυτό θεωρηθεί φρικτό, όμως παραμένει κατανοητό για απλούς ανθρώπους που δεν διακατέχονται από θεωρητικά σχήματα. Εντούτοις, σε αντίθεση με την έξαρση της ΕΑΜικής εμπειρίας, η Αριστερά σήμερα αποστρέφεται, όπως ο διάβολος το λιβάνι, κάθε έννοια ταυτότητος, είτε εθνικής είτε ευρωπαϊκής, διαγιγνώσκοντας πάντα κίνδυνο εθνικισμού.

Στην ελληνική κρίση δημόσιου χρέους η Αριστερά λάμπει με την απουσία της. Ούτε εναλλακτικές προτάσεις ούτε προσπάθεια τροποποίησης των ευρωπαϊκών Συνθηκών. Κάποιοι «μαρξιστές» διεκδικούν αβασάνιστα και ατεκμηρίωτα παύση πληρωμών, επειδή «στον καπιταλισμό δεν υπάρχει λύση». Ομως το αυτό υποστηρίζεται από γερμανικούς τραπεζικούς κύκλους: αποβολή της Ελλάδος, διακοπή οικονομικών σχέσεων με «αναξιόχρεες» χώρες. Οσοι φαντάζονται την πτώχευση ως «αντίσταση» στον καπιταλισμό, ταυτόχρονα καταγγέλλουν ότι η κυβέρνηση την εφαρμόζει ήδη εν κρυπτώ και ντεφάκτο, ότι οι αγορές την ακολουθούν στην πράξη υποτιμώντας τα ελληνικά ομόλογα κατά 30%-40%. Ακόμη και στην Αργεντινή η πτώχευση δεν ήταν δική της επιλογή, αλλά του ΔΝΤ. Στην Ελλάδα ενδεχόμενη πτώχευση θα αποτελειώσει τα εναπομένοντα λαϊκά εισοδήματα. Τα δόγματα και οι φαντασιώσεις των αντίθετων αλληλοσυμπληρώνονται, συγκλίνοντας στην αδράνεια και ακινησία, εις βάρος της κοινωνίας και των απλών ανθρώπων, που επιθυμούν κάτι επιτέλους να αλλάξει. Και το θεσπέσιο πτώμα; Αναμένει ματαίως την ταφή του, που διαρκώς αναβάλλεται.Κι όμως, αρχαίος χρησμός, που δεν έπαψε να ισχύει, επιφυλάσσει τη νίκη στην πλευρά της οποίας οι άρχοντες θυσιάζονται.

1. Βλ. «Magazine Philosophie», νο 42, Σεπτέμβριος 2010

kvergo@gmail.com