Το Μνημόνιο, η χύτρα και το «σημείο βρασμού»

Πηγή: Καθημερινή

Tου Σταυρου Λυγερου

Με κηδεμόνα την τρόικα και με όπλο το εκβιαστικό δίλημμα «Μνημόνιο ή πτώχευση», η κυβέρνηση Παπανδρέου λειτουργεί σαν οδοστρωτήρας. Και μάλιστα μέχρι στιγμής με μεγάλη επιτυχία. Η διάλυση της απεργίας των φορτηγατζήδων είναι ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας, που ενίσχυσε την εντύπωση ότι η αντίσταση στην κυβερνητική επιλογή είναι ατελέσφορη και ως εκ τούτου μάταιη. Κυριαρχεί η πεποίθηση πως λόγω των ειδικών συνθηκών η κυβέρνηση δεν έχει περιθώριο υποχώρησης.

Επιπροσθέτως, λόγω και της προπαγάνδας των ΜΜΕ, η οποιαδήποτε απεργία αντιμετωπίζεται από την κοινή γνώμη εχθρικά, με αποτέλεσμα να ασκείται στους απεργούς όχι μόνο η ασφυκτική πίεση της κυβέρνησης, αλλά και μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας. Στην πραγματικότητα, η απεργία έχει ηθικοπολιτικά κηρυχθεί αντικοινωνική ενέργεια, με πρακτικό αποτέλεσμα οι επαγγελματικές ομάδες να μην διαθέτουν πια καμία δυνατότητα άμυνας έναντι της κυβερνητικής πολιτικής.

Παρότι η κυβέρνηση έλαβε πρωτοφανή και επώδυνα μέτρα, έστω και με γκρίνιες, οι βουλευτές στοιχήθηκαν πίσω από τον πρωθυπουργό. Το ΠΑΣΟΚ ουσιαστικά έχει διαβεί τον Ρουβίκωνα. Μπορεί η διαδικασία ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης να είχε αρχίσει προ αρκετών ετών, αλλά τώρα διαρρηγνύονται οι δεσμοί του με τις κοινωνικές δυνάμεις, οι οποίες παραδοσιακά αποτελούσαν την προνομιακή εκλογική πελατεία του.

Στην πραγματικότητα, έχει πάψει να λειτουργεί ως αυτόνομος πολιτικός οργανισμός. Τραυματισμένο ηθικά και με βαρύτατες ευθύνες (όπως και η Ν.Δ.) για την κατάντια της χώρας, δεν μπορεί να θέσει όρια στις επιλογές του αρχηγού του. Η έννοια πολιτικό κόμμα τείνει να υποκατασταθεί στην πράξη από τον αρχηγό - «βασιλιά» και τους συνεργάτες - «αυλικούς» του. Γι’ αυτό και το ΠΑΣΟΚ μετατράπηκε τόσο εύκολα σε «κόμμα του Μνημονίου».

Αυτή η ιδεολογικοπολιτική μεταλλαγή δεν θα είναι χωρίς συνέπειες. Προς το παρόν, όμως, οι δημοσκοπήσεις το δείχνουν πρώτο κόμμα και ο Γιώργος Παπανδρέου έχει ένα αποφασιστικό επιχείρημα. Δεν φαίνεται να κατανοεί, όμως, ότι η κατάσταση στην κοινωνία είναι ρευστή. Η ηθική απαξίωση και οικονομική κατάρρευση του προηγούμενου μοντέλου ανάπτυξης συγκρατεί προς το παρόν τις αντιδράσεις και διευκολύνει την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής. Για πόσο ακόμα, όμως, θα αποδίδει ο εκβιασμός «Μνημόνιο ή πτώχευση»;

Οι πολίτες φοβούνται και προσπαθούν να επιβιώσουν στο νέο δυσμενές περιβάλλον. Εάν, όμως, η ανεργία και η καταστροφή μικρομεσαίων επιχειρήσεων υπερβούν ένα όριο, εάν δηλαδή συγκεντρωθεί η κρίσιμη μάζα απόγνωσης, θα μεταλλαχθεί σε οργή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μια ασήμαντη αφορμή μπορεί να πυροδοτήσει κοινωνική έκρηξη. Οι ενδιάμεσες λύσεις έχουν φύγει από το τραπέζι. Η κατάσταση μοιάζει με ερμητικά κλεισμένη μεταλλική χύτρα, που έχει τοποθετηθεί στη φωτιά, κι αναμετριέται με την εγκλωβισμένη δύναμη του ατμού. Πόσο θα αντέξει;

Εάν το Μνημόνιο ήταν μόνο μία συνταγή δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα πράγματα θα ήταν ευκολότερα. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι πρόγραμμα βίαιου μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας-κοινωνίας, με βάση τις κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες προδιαγραφές. Είναι αλήθεια ότι η τρόικα επιβάλλει μέτρα, τα οποία έπρεπε να είχαν προ πολλού εφαρμοσθεί από τις κυβερνήσεις κυρίως για την καταπολέμηση της κλεπτοκρατίας, των πελατειακών σχέσεων και του ανορθολογισμού.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η εφαρμοζόμενη συνταγή συνολικά λειτουργεί σαν προκρούστεια κλίνη, που τείνει να εγκλωβίσει την οικονομία σε ανατροφοδοτούμενη ύφεση. Εάν αυτό συμβεί η έκρηξη θα καταστεί αναπόφευκτη. Εάν αντιθέτως η οικονομία ανακάμψει, οι πιέσεις θα αμβλυνθούν και η κυβέρνηση θα κερδίσει το στοίχημα.

Ο Γιώργος Παπανδρέου επαναλαμβάνει συνεχώς ότι όσα κάνει τα κάνει για να σώσει την Ελλάδα. Είναι προφανές, όμως, ότι η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο. Οι αναφορές των διεθνών ΜΜΕ, αλλά και οι δηλώσεις Ευρωπαίων ηγετών επιβεβαιώνουν εδώ δοκιμάζονται οι κοινωνικές αντοχές στις σχεδιαζόμενες πολιτικές λιτότητας και κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους.

Από την έκβαση του ελληνικού πειράματος θα κριθεί η κατεύθυνση και η ένταση της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής, που θα εφαρμοσθεί στην Ευρώπη. Για να καμφθούν, όμως, οι αντιστάσεις των ευρωπαϊκών κοινωνιών, δεν αρκούσαν τα λόγια. Η Ελλάδα, ως ο αδύνατος κρίκος της Ευρωζώνης, παίζει σήμερα τον ρόλο του κακού μαθητή, που τιμωρείται αυστηρά για να πειθαρχήσουν οι υπόλοιποι.

Είτε επειδή έχει πεισθεί για την αποτελεσματικότητα του Μνημονίου, είτε επειδή δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει ένα εθνικό σχέδιο ανάταξης της οικονομίας, ο Γιώργος Παπανδρέου και οι υπουργοί του λειτουργούν ως εντολοδόχοι κι όχι ως πραγματική κυβέρνηση, η οποία ναι μεν έχει αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, αλλά παραλλήλως ασκεί και τη δική της πολιτική για την έξοδο της χώρας από την κρίση.

Το εξοργιστικό είναι ότι οι ελίτ που εξέθρεψαν τη διαπλοκή, την κλεπτοκρατία, τη σπατάλη, τον παρασιτισμό και την ατιμωρησία μετατράπηκαν με επιδεξιότητα χαμαιλέοντα σε σημαιοφόρους του συμβολαίου κηδεμονίας, που παραπλανητικά ονομάσθηκε Μνημόνιο. Οι ελίτ όχι μόνο δεν βιώνουν τραυματικά το καθεστώς κηδεμονίας, αλλά έχουν βολευθεί πολιτικά. Δεν είναι πρώτη φορά, άλλωστε, που όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις καταστροφικές συνέπειες των δικών τους πράξεων, βρίσκουν καταφύγιο στην αγκαλιά ξένων κηδεμόνων! Η μορφή μπορεί να άλλαξε, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η εξάρτηση και η υποτέλεια έχουν βαθιές ρίζες στην Ελλάδα.