Η τελευταία αναγγελία του "τέλους της Μεταπολίτευσης"

Ημερομηνία δημοσίευσης: 02/05/2010

Πηγή: ΑΥΓΗ

Μιχάλης Σπουρδαλάκης

Η πρωτοφανής κρίση που αντιμετωπίζουμε άνοιξε και πάλι την συζήτηση για το «τέλος της Μεταπολίτευσης». Μιντιακοί κύκλοι, διαπλεκόμενα συμφέροντα και «διανοούμενοι», που έχουν μεταλλαχθεί από θεράποντες της κριτικής σκέψης σε θεραπαινίδες του μπλοκ εξουσίας, δεν συμβάλλουν μόνο στη διασπορά ενός φοβικού και ενοχικού κλίματος αλλά και προετοιμάζουν πολιτικά σενάρια διακυβέρνησης της χώρας: «κυβέρνηση προσωπικοτήτων», «οικουμενική», «εθνικής σωτηρίας» ή ακόμη προβλέψεις για νέους ανταγωνισμούς ανάμεσα στα ανανεωμένα μπλοκ της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς κ.ά.

Το «τέλος της Μεταπολίτευσης» όμως, έχει κατ' επανάληψη αναγγελθεί τα τελευταία χρόνια. Αναγγέλλεται ως επιθυμία, ως πολιτική επιδίωξη, ως δικαιολογία και νομιμοποίηση των προσωπικών επιλογών, που οδηγούν στην αλλαγή πολιτικού στρατοπέδου, ως φόβητρο για κοινωνική και πολιτική πειθάρχηση αλλά και ως «παρέμβαση» κοινωνικών επιστημόνων, που με τις αναλύσεις τους διεκδικούν την αυταρέσκεια της πρωτοτυπίας (;) και μαζί με αυτή την προσωπική τους προβολή και ενδεχομένως το επόμενο ερευνητικό συμβόλαιο.

Οι εξελίξεις είναι όμως «ξεροκέφαλες». Και τούτο γιατί το πολιτικό σύστημα (όπως άλλωστε και κάθε ιστορικό φαινόμενο) δεν είναι το αποτέλεσμα μόνο των δικών μας προσωπικών επιδιώξεων και αναλύσεων, αλλά κυρίως παράγωγο των κοινωνικών διεργασιών, οι οποίες και καθορίζουν τις λειτουργίες, τα όριά του και το πλαίσιο νομιμοποίησής του. Έτσι, δεν είχαμε το τέλος της μεταπολίτευσης το 1981, όπως νόμιζαν κάποιοι, ούτε το 1989, ούτε το 1996, ούτε καν το 2004. Φυσικά αυτές οι περίοδοι αποτέλεσαν σημαντικές καμπές στην εμπέδωση των δομών, των αρχών και των σχέσεων του μεταπολιτευτικού συστήματος, αλλά επ' ουδενί δεν το αμφισβήτησαν ουσιαστικά.

Αν επρόκειτο κανείς να δώσει σε έναν τίτλο τα χαρακτηριστικά της Μεταπολίτευσης, αυτός είναι ο έλεγχος της κοινωνίας από το κομματικό και το πολιτικό σύστημα. Πράγματι, η μετάβαση στη Δημοκρατία υπό την αιγίδα του νεότευκτου τότε κομματικού συστήματος οδήγησε μεν στην «δημοκρατική ομαλότητα», αλλά ουσιαστικά ακύρωσε κάθε αυθόρμητη κοινωνική διεκδίκηση, (αυτό)ρύθμιση ή θέσπιση. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: Η συγκρότηση και παγίωση ενός συναινετικού δικομματικού συστήματος διακυβέρνησης, που παρά το γεγονός ότι σταδιακά «εγκατέλειπε την κοινωνία» και διολίσθαινε στην πλήρη ενσωμάτωσή του στη λογική του κράτους, εξασφάλιζε την πολιτική και κοινωνική συνοχή όσο η υπόσχεσή του για κοινωνική ειρήνη και ένα minimum πλαίσιο διαβίωσης δεν διαψεύδονταν δραματικά. Φυσικά η κρίση εκπροσώπησης ήταν πάντα παρούσα, ενίοτε μάλιστα πέρασε φάσεις μεγάλης όξυνσης. Όμως, από τη μια ο νέος αυξημένος ρόλος των Μέσων Ενημέρωσης, σε συνδυασμό με την αναποτελεσματικότητα της αριστεράς, η οποία είχε βολευτεί στη θεσμική, φορμαλιστική και ενίοτε και ου-τοπική αντιμετώπιση της κρίσης εκπροσώπησης, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε δεν αμφισβητήθηκαν ουσιαστικά οι καταστατικές αρχές της Μεταπολίτευσης.

Η παρούσα συγκυρία όμως είναι εντελώς διαφορετική. Η κρίση δεν είναι μόνο δημοσιονομική ή έστω οικονομική, δεν είναι καν μόνο ελληνική ή έστω ευρωπαϊκή. Είναι κρίση προτύπου κοινωνικής οργάνωσης, κρίση αξιών, κρίση καπιταλιστικού πολιτισμού και κυρίως είναι παγκόσμια. Με αυτή τη λογική, οι λύσεις που προτείνονται για τη συγκυρία δεν μπορεί παρά να λειτουργήσουν σαν παυσίπονα και πρακτικά να δώσουν μικρή παράταση ζωής στην παρούσα πολιτική διαχείριση του συστήματος.

Η κοινωνία θα πρέπει να μπει στο «παιχνίδι» της ουσιαστικής συμμετοχής και της διεκδίκησης ενός πολιτικού συστήματος πέρα από τα βολέματα των συνεννοήσεων της «όποιας» ηγεσίας, τον φορμαλισμό της θεσμολαγνείας, τις υποσχέσεις για τη «συμμετοχική δημοκρατία» του e-government. Δεν μπορεί να αρκεστεί στη διεκδίκηση της εφαρμογής του «πόθεν έσχες» και τη διαφάνεια των οικονομικών συναλλαγών αλλά θα πρέπει να αγωνιστεί για μια δικαιότερη οργάνωση της παραγωγής και διανομής του πλούτου, κάτι που ο κυβερνητισμός του συναινετικού διακομματισμού δεν μπορεί καν να σκεφτεί.

Σε αυτή τη διαδικασία η αριστερά θα πρέπει να είναι παρούσα και ενεργός. Πέρα από εικονικά, φαντασιακά ή ταυτολογικά διλήμματα, η αριστερά οφείλει να βρει τα πατήματά της και να συμβάλει στην ουσιαστική ανατροπή του πολιτικού συστήματος με θετικό τρόπο. Να γίνει, με άλλα λόγια, η έκφραση της κοινωνικής κίνησης, του αγώνα για τη συνεχή δημοκρατική διεύρυνση των θεσμών και την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών, που αποτελούν την προϋπόθεση για τη πραγμάτωση της κοινωνίας των δικών μας αξιών. Σε κάθε αντίθετη περίπτωση, αργά ή γρήγορα, μάλλον γρήγορα, το κομματικό και πολιτικό σύστημα θα καταρρεύσουν. Και όταν κάτι τέτοιο συμβεί με την απουσία της αριστεράς τα πράγματα στην καλύτερη περίπτωση «ιταλοποιούνται»...