Το επερχόμενο κοινωνικό προβλημα και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ

του Νίκου Κοτζιά


Πηγή: Εφημερίδα ΑΞΙΑ 24-4-2010
και σε ηλεκτρονική μορφή στο epirousgate

Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ ελπίζει ότι θα μπορέσει να λύσει τα λογιστικά προβλήματα που την απασχολούν με το ΔΝΤ και την ΕΕ, χωρίς μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις. Οι τυχόν απώλειες της κυβέρνησης, δημοσκοπικά δεν καταγράφονται ακόμα. Όταν θα καταγραφούν, το πιο πιθανό είναι να μην είναι, πλέον, αναστρέψιμη η κατάσταση.

Κοινωνική έκρηξη ή κατάθλιψη;
Στην πολιτική δεν υπάρχουν προφήτες. Υπάρχουν, όμως, δυνατότητες επεξεργασίας της σημερινής εμπειρίας άλλων κρατών καθώς και της δικής μας ιστορίας. Ουδείς μπορεί να πει με ακρίβεια ποια θα είναι η ποιότητά και έκτασή των κοινωνικών αντιδράσεων, σε πια χρονική στιγμή, ως απάντηση των ληφθέντων μέτρων και εκείνων που έρχονται. Εκείνο που φαίνεται ως πιθανό είναι ότι η Ελλάδα θα κινηθεί μετά το καλοκαίρι ανάμεσα στην κατάθλιψη και στην έκρηξη. Μπορεί και τα δύο, ¨Όπως να βρεθεί η χώρα μετά από τυχόν τυφλές εκρήξεις, σε κατάσταση αδιέξοδου και απογοήτευσης.Ισως για τη χώρα και την ίδια τη κυβέρνηση θα ήταν καλύτερα να είχε ισχυρότερες και οργανωμένες αντιστάσεις στην πολιτική της ήδη από σήμερα. Τόσο διότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι στις διεθνείς διαπραγματεύσεις που πραγματοποιεί θα είχε να επικαλείται έναν παράγοντα που την πιέζει πραγματικά στο εσωτερικό της χώρας, όσο και γιατί σε δύσκολες στιγμές, που έρχονται, θα είχε έναν οργανωμένο συνομιλητή που θα ήταν σε θέση να διατυπώσει προτάσεις / απαιτήσεις έναντι της κυβέρνησης. Συνομιλητή με τον οποίο θα υπήρχε η προοπτική έντιμων συμβιβασμών προς όφελος όλων. Αντίθετα, ο τρόπος που εξελίσσονται τα πράγματα στο πολιτικό σύστημα και στο οργανωμένο κίνημα, καθώς και η στάση που κρατά η κυβέρνηση απέναντί τους, κάνει όλο και πιο πιθανό ότι δεν θα βρίσκει υπεύθυνο και οργανωμένο συνομιλητή όταν θα είναι αναγκασμένη να βρει έναν τέτοιο.

Που θα είναι οι εν δυνάμει συνομιλητές;

Όταν θα έρθουν τα δύσκολα, όταν οι πολίτες δεν θα αντέχουν άλλο και θα ξεχυθούν πιθανά στους δρόμους, ο μέγιστος κίνδυνος για την κυβέρνηση είναι να μην μπορεί να μαζέψει την κατάσταση πριν υπάρξουν εκατέρωθεν πολλαπλές απώλειες. Τότε θα είναι δύσκολο να υπάρξει η απαιτούμενη πολιτική σοφία και κινήσεις προκειμένου να υπάρξουν συνομιλίες και έντιμοι συμβιβασμοί. Προς το παρόν, η Κυβέρνηση με τη στάση της δεν δείχνει να κατανοεί ούτε τις επερχόμενες κοινωνικές αντιδράσεις, ούτε την ανάγκη να έχει πολιτικό σχέδιο για την «διαχείρισή τους». Δεν ετοιμάζεται για συνεννοήσεις και διάλογο ακόμα και με δυνάμεις που έχουν διαφορετικές από εκείνη αντιλήψεις.Η κυβέρνηση κινδυνεύει να χάσει λαϊκά της ερείσματα και να υποστηρίζεται στην πολιτική της προς το ΔΝΤ, από ένα συγκρότημα ισχυρών δυνάμεων που επιθυμούν διαφορετικά πράγματα από εκείνην. Αυτό το συγκρότημα συγκροτείται από μια σημαντική μερίδα της διαπλοκής και των τραπεζών. Τμήματα της ΝΔ, όπως την κ.Μπακογιάννη. Φορείς του νεοφιλελευθερισμού εντός του ΠΑΣΟΚ. Τη λαμογιά που δεν έχει ακόμα τιμωρηθεί. Τέλος, για λόγους τακτικής, το ΛΑΟΣ. 


Όλοι αυτοί έχουν ως στόχο να βγάλουν κέρδη μέσα από τη κρίση. Να αποτρέψουν την κινητοποίηση του κοινωνικού παράγοντα ώστε να περάσουν τα μέτρα του ΔΝΤ χωρίς αντιστάσεις.Η κυβέρνηση επιθυμεί και εκείνη να μην υπάρξουν μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στα μέτρα του ΔΝΤ, αλλά με άλλη πολιτική αντίληψη και άλλους λόγους. Ατού της είναι η θετική εικόνα που εκπέμπει ο Γ.Παπανδρέου, και λιγοστά τμήματα της κυβέρνησής. Εικόνα που συμβάλλει να διαμορφώνεται η άποψη σε μερίδες της κοινωνίας «ότι γίνεται ότι μπορεί να γίνει» και δεν υπάρχουν εναλλακτικές δυνατότητες. Παρόλα αυτά, όταν θα υπάρξει, και όλα δείχνουν ότι θα υπάρξει, σπάσιμο των συναισθηματικών και ιστορικών δεσμών μεγάλου τμήματος των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων με την σημερινή κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό, τότε και οι κινητοποιήσεις θα αυξηθούν. Λέω δε, ότι θα σπάσουν αυτοί οι δεσμοί διότι σήμερα χάνονται πολλαπλά κεκτημένα και δικαιώματα, ενώ μειώνεται η εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο πλευρές. Τέλος, στο βαθμό που υπάρξουν ρήγματα στη σχέση της κυβέρνησης με τα κοινωνικά της στηρίγματα θα αρχίσει να μην βρίσκει η πρώτη πεδία συνεννόησης με την κοινωνία. Αυτό δε, θα συμβεί, τόσο εξαιτίας των σημερινών πολιτικών της χειρισμών και επιλογών, όσο και εξαιτίας της αλαζονικής συμπεριφοράς ορισμένων τμημάτων της.

Ρήγματα με την κοινωνία σημαίνει και έλλειψη συνομιλιτών

Θα περίμενε κανείς ότι η κυβέρνηση θα είχε την εξυπνάδα να ετοιμάζεται για μελλοντικές συνομιλίες με κοινωνικούς και πολιτικούς παίκτες που εκφράζουν στον ένα ή άλλο βαθμό αδύναμες κοινωνικές ομάδες. Ότι, επίσης, θα λάμβανε αρκετά μέτρα στην πράξη ώστε να τις πείσει ότι η πολιτική της δεν είναι μονόπλευρη. Προς το παρόν δεν κάνει.Η κυβέρνηση έπρεπε να έχει ως κύριο στήριγμά της το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Να καλύπτει τα νότα της με την ενίσχυση της παρουσία του. Αποδεχόμενη ότι η διαφορετική γνώμη είναι όχι απλά σεβαστή, αλλά αναγκαία προκειμένου το ΠΑΣΟΚ να έχει παρουσία και να αποτελεί συνομιλητή στα επερχόμενα κινήματα. Παραδόξως, όμως, τα τμήματα του ΠΑΣΟΚ που έχουν άμεσες κοινωνικές αναφορές τέθηκαν «απέναντι». Η αλαζονεία της εκλογικής νίκης έκανε μερικούς παντελώς κοντόφθαλμούς. Συνέχισαν μια πολιτική αποκλεισμών που είχαν ξεκινήσει μετά τη νίκη του Γ.Παπανδρέου στις εσωκομματικές διαδικασίες του ΠΑΣΟΚ έναντι δυνάμεων που τον είχαν στηρίξει στη μάχη του ενάντια στα μεγάλα συμφέροντα. Όλα δείχνουν, ότι στα επερχόμενα κινήματα θα απουσιάζει σε ένα βαθμό το οργανωμένο ΠΑΣΟΚ, τόσο ως παρουσία, όσο και ως συνομιλητής.Το ΠΑΣΟΚ είχε καταφέρει να επιβληθεί σε άλλους αριστερούς χώρους διότι ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα, είχε διασφαλίσει ισχυρές κοινωνικές αποδοχές, ιδιαίτερα ανάμεσα σε τμήματα της νέας μισθωτής εργασίας και των παραδοσιακών μεσαίων στρωμάτων. Η ίδια η νίκη του στις τελευταίες εκλογές, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην υποστήριξη που είχε από αυτά τα τμήματα της κοινωνίας. Αντί, όμως, ως κυβέρνηση να συνομιλεί μαζί τους, αποφεύγει όσο περισσότερο κάθε επαφή. Επί παραδείγματι, ενώ ακούει με προσοχή τους τραπεζίτες και τη διαπλοκή, δεν πράττει το ίδιο για τους μαζικούς κοινωνικούς φορείς. Χρειάστηκαν να περάσουν μήνες προκειμένου να συνομιλήσει θεσμικά με οργανώσεις όπως είναι η ΑΔΕΔΥ και η ΓΣΕΕ. Ενώ δεν έλαβε αρκούντως υπόψη της προτάσεις τους. Όλα δείχνουν, ότι η κυβέρνηση θα βρεθεί σε λίγο καιρό, πιθανά λίγους μήνες, εκτεθειμένη και απομονωμένη από τα μαζικά κινήματα. Ορισμένες φορές, μάλιστα, αποκομίζει κανείς την αίσθηση, ότι κάποιοι στο οικονομικό επιτελείο προτιμούν να συνομιλούν με τον ΣΕΒ και τους τραπεζίτες, παρά με συνδικαλιστές.Η κυβέρνηση συχνά έχει δίκαιο στη κριτική που κάνει στα κόμματα της αριστεράς. Αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που ισχύει το αντίστροφο. Το κύριο είναι ότι κόβει τους δρόμους επαφής μαζί τους. Το ίδιο κάνουν από πλευρά τους και εκείνα. Αλλά η ευθύνη διακυβέρνησης δεν είναι της αντιπολίτευσης. Για αυτό όφειλε η κυβέρνηση να κρατά ανοικτές τις διόδους συνομιλίας μαζί τους. Δεν το κάνει. Αυτό θα το πληρώσει η ίδια και η χώρα.Στις κρίσιμες κοινωνικές ώρες που έρχονται, η κυβέρνηση θα βρεθεί μετέωρη απέναντι στην κοινωνία, διότι δεν θα διαθέτει ένα ισχυρό ΠΑΣΟΚ, δεν θα βρίσκει κατανόηση από τους κοινωνικούς φορείς και δεν θα έχει αγωγούς συνομιλίας με τα κόμματα της αριστεράς. Αυτό, πολύ φοβούμαι ότι θα ισχύει πολλαπλά ως προς τους συμμετέχοντες αυθόρμητα σε κινητοποιήσεις. Το τίμημα για την ίδια και για τη χώρα θα είναι υψηλό.

Οι συνομιλίες αφορούν τόσο την οικονομία, όσο και την κοινωνία

H κυβέρνηση είναι πολύ απασχολημένη, και σε ένα βαθμό δικαιολογημένα, στις συνομιλίες της με τους διεθνείς οργανισμούς και αγορές. Όμως, οφείλει να βρει διόδους συνομιλίας με τους κοινωνικούς φορείς, την αριστερά, τα κινήματα καθώς και τους πολίτες που μελλοντικά θα βρίσκονται στους δρόμους. Εάν δεν αρχίσει να το κάνει αυτό συστηματικά ήδη από σήμερα, αυτό θα έχει αρνητικότατες επιδράσεις στο μέλλον της χώρας, αλλά και μέγιστο κόστος για την ίδια. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί «το Ουγγρικό παράδειγμα» να είναι ότι καλύτερο μπορεί να της συμβεί (πτώση του κυβερνητικού σοσιαλιστικού κόμματος από τα 44% στα 19%), ενώ η χειρότερη και αποφευκταία παραλλαγή θα ήταν μια τυφλή κοινωνική έκρηξη με βαριές συνέπειες για την κυβέρνηση και το μέλλον της Ελλάδας.