Κατάρρευση της ευρωζώνης. Το τέλος της αυταπάτης

ΠΗΓΗ: Αριστερό Βήμα
του Γ. Τόλιου


Η ένταξη της Ιταλίας στην εποπτεία της ΕΕ-ΔΝΤ και η εκρηκτική άνοδος των επιτοκίων δανεισμού (spreads) στις χώρες της ευρωζώνης, σηματοδοτεί μετατροπή της κρίσης από οικονομική σε πολιτική. Η απάντηση της άρχουσας ελίτ των Βρυξελών είναι συγκρότηση κυβερνήσεων ευρύτερου φάσματος αστικών δυνάμεων με χαρακτηριστικό δείγμα την Ελλάδα και Ιταλία. Ωστόσο το σαθρό οικοδόμημα της ευρωζώνης δεν μπορεί να σωθεί με ακραία νεοφιλελεύθερα μέτρα βίαιης ανακατανομής εισοδήματος και πλούτου, για εξασφάλιση κέρδους στους κατόχους χρηματιστικού κεφαλαίου. Αντίθετα κάνουν πιο βαθιά την ύφεση και ανεργία, αποδυναμώνουν την κοινωνική βάση του συστήματος και οξύνουν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις. Οι χώρες με μεγάλο χρέος καλούνται να πληρώσουν όλο και υψηλότερα επιτόκια στις «αγορές» (δανειστές-τοκογλύφους), φορτώνοντας νέα βάρη και εκρηκτική ανεργία στην εργατική τάξη και στα λαϊκά στρώματα. 


Ούτε «βιωσιμότητα» Χρέους, ούτε «σωτηρία» του Ευρώ

Η κρίση της ευρωζώνης θα ενταθεί. Οι θριαμβολογίες των ηγετών της μετά τη Σύνοδο της 27ης Οκτώβρη, «πνίγηκαν» στους κανιοβολισμούς των «αγορών» που σε μια βδομάδα έστειλαν τα spreads Ιταλίας, Ισπανίας, κά, στα ύψη. Το 2012-2014 θα είναι πραγματική κόλαση. Μόνο το 2012 η ζήτηση δανειακού κεφαλαίου αυξάνει κατακόρυφα (Ιταλία 307 δισ., Γερμανία 273 δισ., Γαλλία 240, Ισπανία 132, Βέλγιο 56, Ολλανδία 55, Ελλάδα 43, Πορτογαλία 22 δισ. κοκ). Ο λεγόμενος «μηχανισμός στήριξης» (EFSF) διαθέτει μόλις 440 δις και αδυνατεί να στηρίξει την Ιταλία με χρέος 2 τρις. Ούτε και το ΔΝΤ μπορεί. Η επικεφαλής του, Κριστίν Λαγκάρντ, περιφέρεται σε Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία κά, για εξασφάλιση κεφαλαίων χωρίς ουσιαστικά αποτέλεσμα. Από την άλλη, η νέα βαθιά ύφεση που ξετυλίγεται στην ευρωζώνη, επιδεινώνει τα αδιέξοδα. Τα «μνημονιακά μέτρα» λιτότητας και οι ακραίες μορφές ανακατανομής εισοδήματος υπέρ των πιστωτών εντείνουν το «φαύλο-κύκλο» ύφεσης, ανεργίας, συρρίκνωσης ΑΕΠ, μείωσης κρατικών εσόδων, αύξησης ελλειμμάτων και δανεισμού, νέους κύκλους λιτότητας, κοκ. Οι εμπειρίες της χώρας μας δείχνουν ότι οι «μνημονιακές» πολιτικές δεν αποτρέπουν αλλά επιταχύνουν τη χρεοκοπία, ενώ ενισχύουν τις διαδικασίες κατάρρευσης της ευρωζώνης.
Οι αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου Κορυφής, δεν δίνουν βιώσιμη λύση ούτε στο ευρώ, ούτε στο ελληνικό χρέος. Τα «μυστικά και ψέματα» της Συμφωνίας, αποκαλύπτονται στα πλαίσια εφαρμογής του λεγόμενου προγράμματος PSI (Private Sector Involvement). Η διαγραφή χρέους, σε σύνολο 372 δις €, δεν είναι 50% αλλά μόλις 10-12%. Η υποτιθέμενη διαγραφή 100 δισ. € στην ουσία αφορά μόνο 40 δις (60 δις πάνε εξ ημισείας για «στήριξη» εγχώριων και ξένων τραπεζών, ενώ τα ασφαλιστικά ταμεία αποκλείονται) και συνοδεύεται από νέο δάνειο 130 δισ. προσαυξάνοντας συνολικά το χρέος. Η μετακύλιση της εξόφλησης ομολόγων, συνοδεύεται από υψηλά επιτόκια πάνω από το μέσο όρο των σημερινών, ενώ οι πιστωτές απαιτούν πρωτοφανείς διασφαλίσεις (εφαρμογή αγγλικού δικαίου, υποθήκευση δημόσιας περιουσίας, κά). 
Πρόκειται για συμφωνία πού οδηγεί σε δήμευση του ελληνικού λαού και απώλεια εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας. Το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας ύψους 50 δις και άλλα 50 δις από περικοπές μισθών, συντάξεων και κοινωνικών δαπανών, αποτελούν τον «πυρήνα» της νέας Συμφωνίας. Η τρικομματική κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ) με επικεφαλής το Λ.Παπαδήμο, αναλαμβάνει ρόλο «δικαστικού επιμελητή» στη δήμευση του ελληνικού λαού και ταυτόχρονα τοποτηρητή των εντολών της υπερεθνικής «τρόικας». Η ανάγκη «παύσης πληρωμών χρέους» και διαγραφής του μεγαλύτερου μέρους, αποτελεί μοναδική διέξοδο σωτηρίας του λαού. Μιλάμε για νέα «Σεισάχθεια» προκειμένου να ανασάνει η κοινωνία από το πρωτοφανές «επαχθές/απεχθές» χρέος. Η Ελλάδα έχει ακόμα τη δυνατότητα, επικαλούμενη τις αρχές του διεθνούς δικαίου - είτε την «κατάστασης ανάγκης» (state of necessity) της Διεθνούς Νομικής Επιτροπής του ΟΗΕ, είτε του «απεχθούς χρέους» με συγκρότηση ειδικής Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) - και διαγραφή πάνω από το 80% του χρέους. 

Ο αγώνας σε εθνικό, υπερεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο

Ωστόσο από μόνο του το συγκεκριμένο μέτρο δεν αρκεί. Χρειάζεται ανατροπή των μέτρων του «Μνημονίου» και αποτροπή υπογραφής της νέας δανειακής σύμβασης, εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών, ανορθωτικό πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης με στόχο ανάπτυξη-απασχόληση-αναδιανομή, δημόσιο έλεγχο στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και στρατηγικής σημασίας, ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση, διαχείριση κρατικών δαπανών με αναπτυξιακά-κοινωνικά κριτήρια, ενίσχυση αγοραστικής μισθών-συντάξεων, ανάκτηση των μοχλών οικονομικής πολιτικής και του δικαιώματος του λαού να αποφασίζει για το μέλλον του, κά. Όλα αυτά προϋποθέτουν αντίστοιχα κυβέρνηση ριζοσπαστικών-αριστερών δυνάμεων. Αναπόφευκτα ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αντιλαϊκό πλαίσιο της ευρωζώνης, άρα γίνεται αναγκαία η αποδέσμευση από αυτήν. Αποτελεί δευτερεύον ζήτημα αν φύγουμε ή μας διώξουν. Αντίθετα η εμμονή στην παραμονή «πάση θυσία» στην ευρωζώνη δεν δίνει προοπτική ούτε στον ελληνικό λαό, ούτε στο κίνημα ανατροπής των μέτρων του «Μνημονίου», ούτε στον αγώνα της Αριστεράς για σοσιαλιστική προοπτική. 
Οι εξελίξεις στην ευρωζώνη έβαλαν τέλος στις αυταπάτες ότι τάχα με διαπραγματεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα δοθεί λύση στο πρόβλημα του χρέους, ενώ με μεταρρυθμίσεις θα βελτιωθεί το οικοδόμημα της ευρωζώνης. Υπερεθνικές συμφωνίες για το χρέος έγιναν, ενώ έχουν ανακοινωθεί σχέδια αλλαγής των ευρωπαϊκών συνθηκών σε αντιδραστική κατεύθυνση. Το όραμα της Ευρώπης των λαών και των εργαζόμενων δεν προωθείται, αλλά μπλοκάρεται από την ΟΝΕ. Η κοινή πάλη των εργαζομένων και των λαών δεν προϋποθέτει μεγαλύτερο αλυσόδεμα στις επιλογές του χρηματιστικού κεφαλαίου, αλλά ανατροπή της ΟΝΕ, αποδιάρθρωση και επαναθεμελίωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος με όρους λαϊκών συμφερόντων, ισότιμης συνεργασίας των λαών και σοσιαλιστικής προοπτικής. Η ανάπτυξη του κινήματος σε κάθε χώρα αποτελεί πρωταρχικό ζήτημα, ενώ αυξανόμενη σημασία αποκτά και η κοινή δράση σε υπερεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Το βάθος της κρίσης και η επικαιρότητα του σοσιαλισμού

Η σημερινή κρίση δεν είναι απλά κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου αλλά κυρίως «πλασματικού» (χρηματοπιστωτικού) κεφαλαίου, που ζητάει την απόσπαση όλο και μεγαλύτερου μέρους του παραγόμενου εισοδήματος, φέρνοντας φτώχεια και εξαθλίωση σε εκατομμύρια εργαζόμενους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ το 2010 ήταν 60 τρισ. δολάρια, η αξία των «χρηματοοικονομικών παραγώγων» ξεπερνούσε τα 1000 τρισ. δολ. Με ένα μέσο ποσοστό απόδοσης γύρω στο 4-5% ετησίως, σημαίνει ότι 40-50 τρισ. του παγκόσμιου ΑΕΠ πήγε στους κατόχους «πλασματικού κεφαλαίου» (τοκογλύφους), αφήνοντας μόλις 10-20 τρισ. δολ. για τα 7 δισεκατομμύρια πολιτών του πλανήτη.! 
Στην κλασική μορφή «επίλυσης» των κρίσεων, εκτός από αύξηση της ανεργίας (αδράνεια «μεταβλητού κεφαλαίου») είχαμε καταστροφή μέρους του υπερ-συσσωρευμένου πλούτου, με απαξίωση εμπορευμάτων και μέσων παραγωγής, ενίοτε με καταστροφικούς πολέμους. Σήμερα η υπέρβαση της κρίσης απαιτεί μεγάλη διαγραφή απαιτήσεων χρέους (πλασματικού κεφαλαίου) ως προϋπόθεση ανάκαμψης των οικονομιών, αύξηση παραγωγής υπεραξίας-κέρδους και εξασφάλιση αυτοαύξησης του κεφαλαίου. Σε αυτό βρίσκεται η μεγάλη εσωτερική του αντίφαση. Ο Μαρξ, αναλύοντας τις ιστορικές τάσεις της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης και συγκέντρωσης πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια, συμπέρανε ότι η ριζική λύση της συγκεκριμένης αντίθεσης, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την «απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών» και το πέρασμα του πλούτου και των μέσων παραγωγής στους «συνεταιρισμένους παραγωγούς». Ο σοσιαλισμός ως ιστορική αναγκαιότητα προβάλλει μέσα από τη σύγχρονη κρίση, περισσότερο επίκαιρος από κάθε άλλη φορά.