Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2010

Επιτέλους τάξη! Ή για λίγους ακόμα παραλογισμούς του «κόμματος της λογικής»


ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ
Ημερομηνία δημοσίευσης: 31/10/2010
του Νικολα Σεβαστακη


«Γνωστοί εκδοτικοί οίκοι κλείνουν, μεγάλα βιβλιοπωλεία παλεύουν να επιβιώσουν, οι πωλήσεις πέφτουν δραματικά. Η κρίση πλήττει ήδη και τον χώρο του βιβλίου. Μήπως όμως σ’ αυτό το γκρίζο τοπίο υπάρχουν και κάποια αισιόδοξα μηνύματα; ΄Η τουλάχιστον κάποιοι λόγοι να χαμογελάσουμε, έστω διφορούμενα; 
[…] Μπορώ σε ό,τι αφορά το λογοτεχνικό βιβλίο, να μαντέψω ορισμένες εξελίξεις που δρομολογεί ήδη η κρίση και που δεν μου φαίνονται τόσο άσχημες […]. Το γραφείο Πολ Τόμσεν & Σία φανέρωσε και στο υπόλοιπο κομμάτι [του κόσμου της λογοτεχνίας], καθώς και στο πλατύ κοινό, ότι ο μοντέρνος εαυτός μας ήταν μια πλαστογραφία και η εθνική μαγκιά μας ευφημισμός για μια αναπηρία».

(Δημοσθένης Κούρτοβικ, «Βιβλιοδρόμιο», Τα Νέα, 9.10.2010)


Ο τίτλος του άρθρου από όπου προέρχονται οι παραπάνω φράσεις είναι χαρακτηριστικός. Λέει: «Καλά μαντάτα από τα κακά μαντάτα». Το θέμα είναι οι συνέπειες της κρίσης στον χώρο των εκδόσεων και του βιβλίου όπου, σύμφωνα με τον γνωστό κριτικό και συγγραφέα, η τωρινή «αναγκαστική δίαιτα» (λιτότητα) μπορεί να έχει πολύ ευεργετικά αποτελέσματα. Αναφέρομαι στο συγκεκριμένο άρθρο ως ένα από τα πολλά που αναπτύσσουν το ίδιο βασικό επιχείρημα. Είτε αναφέρονται στο πλήθος των βιβλίων που καλό είναι να μικρύνει είτε στον μεγάλο αριθμό των μικρών καταστημάτων που, εύλογα, πρέπει να «εξορθολογιστεί» με το κλείσιμο κάποιων από αυτά.
Θα συνοψίσω το επιχείρημα, ελπίζοντας ότι δεν φτιάχνω καρικατούρα. Το επιχείρημα λοιπόν λέει ότι η νέα συνθήκη η οποία σφραγίζεται --δίχως όμως και να παράγεται-- από τις ρήτρες του Μνημονίου είναι ένα αναγκαίο κακό που εμπεριέχει ωστόσο πολλές θεραπευτικές ευκαιρίες για τις επικρατούσες παθογένειες και στρεβλώσεις. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, οι κοινωνικά επαχθείς πλευρές της «αναγκαστικής δίαιτας» συνιστούν μόνο τη μία πλευρά του ζητήματος. Ίσως μάλιστα όχι και τη σημαντικότερη. Διότι υπάρχει και η άλλη πλευρά που σχετίζεται με τα υπόλοιπα ενός ριζικού κοινωνικού εξορθολογισμού σε μια χώρα της οποίας οι εξωτικές παραμορφώσεις πρέπει να θεωρηθούν μοναδικές και μη συγκρίσιμες με καμιάς άλλης.
Για την ακρίβεια αυτή η υπόθεση είναι ο σταθερός άξονας του επιχειρήματος. Διότι ο παραπάνω λόγος διαθέτει συνήθως προσθήκες και κρυφά «υπομνήματα» που αποκαλύπτουν μια συγκεκριμένη λογική με επικίνδυνες περιπλοκές. Για παράδειγμα παρατηρούμε μια αυξημένη ανοχή και κάποτε ανενδοίαστη αποδοχή της ιδέας της σωτήριας κηδεμονίας, της άνωθεν βίαιης χειρουργικής παρέμβασης. Ας έλθει λοιπόν το γραφείο Πολ Τόμσεν και Σία να σπρώξει τα πράγματα, να ανακατέψει το χυλό, να βοηθήσει στην «αλλαγή παραδείγματος». Το πιστεύουν άραγε;
Δεν συζητώ εδώ την ακραία εκδοχή της ιδέας που ταυτίζεται με το γνωστό σχήμα της θεραπείας-σοκ. Η περίπτωση που μοιάζει περισσότερο ενδιαφέρουσα και πιο συχνή είναι κάπως διαφορετική. Αφορά εκείνες τις εκκλήσεις στην αποκατάσταση της τάξης (και σε μια επιθυμητή ορθολογικότητα) που συνοδεύονται από αστερίσκους, καταλήγοντας σε μια αλά καρτ αποδοχή των νεοφιλελεύθερων τομών. Οι αστερίσκοι είναι ένα επίχρισμα συμπονετικού προοδευτισμού με αδρές αναφορές στις «αδικίες» και στις «ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού». Σε κάθε περίπτωση πάντως ύψιστη προτεραιότητα έχει εδώ η ανάπλαση του σαπισμένου δέρματος μέχρι να αποκτήσουμε επιτέλους έναν νέο ιστό, έναν νέο εθνικό/διεθνικό εαυτό.
Σε αυτό το πεδίο ανθίζουν οι κλινικές-μοραλιστικές διαγνώσεις του ελληνικού κακού, της ελληνικής διαφθοράς. Αλλά το αξιοσημείωτο είναι ότι ο άξονας του ίδιου επιχειρήματος φαίνεται να κινητοποιεί παλαιότερα ερμηνευτικά σχήματα τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά, ακόμα και από μια ορισμένη μαρξίζουσα «κοινωνιολογία». Η δεξιά ή έστω συντηρητική / φιλελεύθερη «αναγκαστική δίαιτα» κορυφώνεται στις οικείες ηθικολογικές λιτανείες υπέρ της αποκατάστασης του μέτρου διά της λιτότητας. Η έμφαση αποδίδεται στις ατομικές συμπεριφορές και στην αλλαγή τους. Τέλος, επανέρχεται σε όλους τους τόνους και η προσδοκία για έναν πιο λειτουργικό και ηθικό καπιταλισμό («πρέπει να ηθικοποιήσουμε τον καπιταλισμό!»). Όλοι φυσικά γνωρίζουμε ότι κανένα δυναμικό σύστημα κεφαλαιοκρατικής οικονομίας δεν μπορεί να υπάρξει με εγκρατείς, νουνεχείς και σώφρονες πολίτες-καταναλωτές. Αυτό σημαίνει ότι και η περίφημη παιδαγωγική μέσω της κρίσης και των υποτιθέμενων «μαθημάτων της» είναι κυρίως ένα μύθευμα που παραβλέπει τις βαθιές πολιτισμικές αλλαγές οι οποίες χωρίζουν τους βεμπεριανούς ιδεατούς τύπους από τις πραγματικές μορφές κίνησης του ηγεμονικού μοντέλου οικονομικής μεγέθυνσης και του φαντασιακού του.
Έχει ενδιαφέρον πάντως μια άλλη συνάντηση με το επιχείρημα της ευεργετικής κηδεμονίας και του πεφωτισμένου δεσποτισμού της. Γιατί πράγματι υπάρχει και μια «αριστερή»/προοδευτική θετική προδιάθεση για το όραμα της επιβεβλημένης τάξης και των αντίστοιχων ριζικών λογικών που την υπηρετούν. Εδώ φαίνεται πως ασκεί ακόμα γοητεία η εγελιανή ρήση καθετί πραγματικό είναι έλλογο. Και γοητεύει καθώς μεταφράζεται πρόχειρα σε μια «κοινωνιολογική» θεωρία φυσικής επιλογής. Σύμφωνα με αυτήν προέχει η προσαρμογή στη λογική της ιστορικής πορείας και στις αναπόδραστες αναγκαιότητες της παρούσας οικονομικής-τεχνολογικής εξέλιξης. Για παράδειγμα η συρρίκνωση, αν όχι η προοπτική εξαφάνισης, μεγάλου μέρους των μεσαίων στρωμάτων ή του αγροτικού κόσμου μπορεί να ερμηνεύεται και ως βήμα υπέρβασης της νεοελληνικής καθυστέρησης και των μικροαστικών αδρανειών. Από την ίδια «ορθολογιστική» γωνία μπορεί κανείς να δει και τα Mall ή τις «μετα-τριτογενείς πολεοδομικές χρήσεις» του Αθεμπίγιο ως τις μορφές που θα αποτελειώσουν επιτέλους την Ελλάδα του μικρομάγαζου και του πνιγηρού λαϊκιστικού έλους. Ο αριθμός των μαγαζιών όπως και το πλήθος των εκδιδόμενων βιβλίων θα μειωθούν και έτσι μπορεί να προκύψει μια νέα ποιότητα, μια «νέα ισορροπία».
Κάπως έτσι όλοι οι παράδρομοι του επιχειρήματος οδηγούν στην ίδια κοίτη: στην ιδέα ότι μοναδική έξοδος από τα υπαρκτά φαινόμενα παρακμής του χθες είναι η εντατικοποίηση των «δημιουργικών καταστροφών» που συνεπάγεται η πλήρης απελευθέρωση της οικονομίας και το νεοφιλελεύθερο σπάσιμο των αυγών. Κάπως έτσι το ευγενές --κάποτε-- αίτημα για εκπλήρωση των υποσχέσεων του αστικού εκσυγχρονισμού καταλήγει στις λοιδορίες για τους δεξιούς φορτηγατζήδες και στους εμίρηδες του Κατάρ.
Ας ξαναδούμε όμως αυτή τη σφοδρή επίθεση στην όλη μικροαστική ενδοχώρα τόσο του δημόσιου τομέα (δημόσιοι υπάλληλοι) όσο και του ιδιωτικού. Ας συζητήσουμε επιτέλους την ουσία που είναι ότι στην πολιτική δεν επιτρέπεται να αποσυσχετίζουμε τη δίαιτα από τον διαιτολόγο, τις μεθόδους του και την ιδεολογία του. Με άλλα λόγια στην περίπτωση που συζητούμε έχει αποφασιστική σημασία το χρώμα της γάτας σε αντίθεση με τη σοφή ρήση του μακαρίτη Τενγκ Σιάο Πινγκ (ο οποίος φαίνεται έχει αποκτήσει πολλούς οπαδούς τελευταία και στην ελληνική διανόηση).
Για να τελειώσω επανερχόμενος σε αυτή την μικροαστική ενδοχώρα που η «συμπίεση» και αποδιοργάνωσή της γεμίζει κρυφή χαρά ορισμένους. Όσο και αν ενοχλεί τους θιασώτες των αυτοματισμών της προόδου, οι μικροαστικές κλίμακες δεν περιέχουν μόνο υστέρηση, διαφθορά και συντηρητισμό. Εδώ επιβιώνει ακόμα, έστω υπό συρρίκνωση, το πεδίο όπου θα συναντήσει κανείς ακόμα τον άνθρωπο που πατάει στο βιβλιοπωλείο, εκείνον που συνεχίζει να μετέχει στις πολιτικές ιστορίες και αυτόν, που όπως έλεγε κάποτε ο Εντσεσμπέργκερ, μπορεί και να διαβάζει και τούτες τις γραμμές.
Στη συγκεκριμένη άγρια στροφή της κρίσης, το χειρότερο θα ήταν να προσεγγίζουμε τα πράγματα μέσα από την παραπλανητικά νόστιμη συνταγή του less is more. Ναι, το λιγότερο είναι περισσότερο (και ενδεχομένως καλύτερο ποιοτικά) όταν αποτελεί απαύγασμα ενός δημοκρατικού προγραμματισμού, μιας σχεδιασμένης μετάβασης σε διαφορετικό οικονομικό και κοινωνικό παράδειγμα. Σήμερα δεν αποτελεί παρά αφορμή για μείωση του πλεονάζοντος κόστους και εκκαθάριση των «περιττών ανθρώπων».
Ο Νικόλας Σεβαστάκης διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ

12 σχόλια:

  1. Ειναι φανερή η μικροαστική λογική του άρθρου και τα βέλη που ρίχνει ο συντάκτης του τόσο δεξιά όσο και αριστερά του.
    Την κρίση του Καπιταλισμού την πληρώνουν οι εργάτες με απολύσεις και μείωση των μισθών τους αλλά και οι μικροαστοί με κλείσιμο των μαγαζιών τους.
    Οτι δυστυχώς αυτή είναι η πορεία των πραγμάτων όπως η Μαρξιστική Αριστερά προβλέπει δεν σημαίνει ότι χαίρεται.Αντίθετα αγωνίζεται για ανατροπή του συστήματος που εξαθλιώνει την πλειοψηφία.
    Αλλά είναι για μερικούς πικρή η αλήθεια οτι είναι η εργατική τάξη εκείνη η τάξη που κρατεί στα χέρια της το μέλλον.


    ΥΓ Αλέξη, ξεκαθάρισε πρώτα την Αυγή
    αν θελεις να φτιάξεις κόμμα σοβαρό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δεν μας την εξηγάς βρε στελιο τη μικροαστικη λογικη του αρθρου να τη μάθουμε και εμείς οι αφελείς αγράμματοι προλετάριοι?

    υ.γ.πρόσεξε, το ξεκαθάρισε το είχε πει ο Στάλιν αλλά και ο Κύρκος.Οπότε καλό είναι να διευκρινίζεις : όπως το είχε πει ο Κύρκος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Δηλαδή θεωρείς τον Κύρκο Μαρξιστή?!
    Τότε να στο ξεκαθαρίσει εκείνος!


    ΥΓ Ο Μαρξ υπό καθεστώς Στάλιν δεν θα μπορούσε να ζήσει.Μην τα μπερδεύεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Στελιο

    Αν όντως είσαι υπαρκτό πρόσωπο και όχι κάποιο ρομπότ που απλά γράφει και διαβάζει.

    Να στο ξαναπώ

    Γιατί δε κάνεις τον κόπο να μας εξηγήσεις αυτό το # Αλέξη, ξεκαθάρισε πρώτα την Αυγή αν θέλεις να φτιάξεις κόμμα σοβαρό

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αν δεν είσαι άγαλμα , αλλά έχεις μάτια και αυτιά , θα βλέπεις φαντάζομαι οτι ο Αλέξης είναι δικό μας παιδί και προχωρεί στον δρόμο μας.
    Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός για το κόμμα και Σοσιαλισμός με Δημοκρατία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Μήπως να βάφαμε τη γάτα κόκκινη
    να γλυτώσουμε και τις εκκαθαρίσεις;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Το καθεστώς αναρχίας που υπάρχει στον ΣΥΡΙΖΑ και τον καθιστά ανυπόληπτο θα σταματήσει σύντομα.
    Θα γίνει πραγματικό δημοκρατικό κόμμα που ο καθένας θα εχει την γνώμη του αλλά όταν παρθεί μια απόφαση θα την στηρίζουν όλοι, καθώς και τον αρχηγό τους.
    Τότε μόνον θα ξαναβρεί την σοβαρότητά του και δεν θα γελάνε εις βάρος μας.
    Σε όποιον δεν αρέσει βεβαίως έχει το δικαίωμα να τραβήξει τον δρόμο του.
    Αλλά και εμείς έχουμε το δικαίωμα να τραβήξουμε τον δικό μας.
    Καλή τύχη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Μιας και μιλάμε για λογική ένα ερώτημα
    Τι σχέση μπορεί να έχουν, ο φόβος,ο ρατσισμός, το real-estate, και τα μεσιτικά γραφεία σέ περιοχές στην Αθήνα;ακόμα κσι στον αγ.Παντελεήμονα

    H απάντηση από την Ελευθεροτυπία


    Θα παρακαλούσα τους διαχειριστές του blog τον/την cynical και την πεντανόστιμη να το αναδημοσιεύσουν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μιας και μιλάμε για λογική ένα ερώτημα
    Τι σχέση μπορεί να έχουν, ο φόβος,ο ρατσισμός, το real-estate, και τα μεσιτικά γραφεία σέ περιοχές στην Αθήνα; Aκόμα κσι στον Aγ.Παντελεήμονα;

    H απάντηση από την Ελευθεροτυπία
    Παιχνίδια κερδοσκόπων στα γκέτο της Αθήνας


    Θα παρακαλούσα τους διαχειριστές του blog τον/την cynical και την πεντανόστιμη να το αναδημοσιεύσουν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Για το προηγούμενο σχόλιο "Παιχνίδια κερδοσκόπων στα γκέτο της Αθήνας".

    Υπάρχει και συνέχεια. Και ΜΚΟ φαίνεται να είναι στο "παιχνίδι".

    Γειτονιά real estate και συνοικία των... κερδών

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Eιχα δει πριν λιγο καιρο στο βλογ futura ενα κειμενο για τις εν λογω ΜΚΟ που "καθαριζουν" το κεντρο της Αθηνας.



    Οι κηπουροι του απαρχαιντ..

    http://futura-blog.blogspot.com/2010/10/blog-post_12.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. A, κυρία οικοδέσποινα, θα σας μαλώσω! Είναι ποτέ δυνατόν μια ΜΚΟ να είναι αμαρτωλή; Αυτές είναι εξ ορισμού αγίες, άμωμες, άσπιλες, αμόλυντες κι αναμάρτητες! Θα δυσαρεστηθεί τα μάλα και ο κύριος Νοσφεράτος με τα συγκεκριμένα σχόλια και τους υπαινιγμούς ότι υπάρχουν ΜΚΟ που γκετοποιούν αστικές περιοχές για να παίξουν κτηματομεσιτικά παιχνίδια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Πρώτη προειδοποίηση!

Θα σας παρακαλούσα τα σχόλια να παραμένουν εντός θέματος.

Θα σας παρακαλούσα τα σχόλια να είναι ευπρεπή.

Αλλιώς θα αναγκαστώ να πάρω μέτρα.