Διδάγματα από το '30 και το κίνημα ανέργων

ΠΗΓΗ: ΠΡΙΝ

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΑ

Kινητοποιήσεις ενάντια σε κλεισίματα εργοστασίων και κινήματα υπεράσπισης ανέργων διατρέχουν την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα μας. Ποτέ άλλοτε όμως οι Επιτροπές Ανέργων δεν υπήρξαν η ραχοκοκαλιά ανάπτυξης και ενοποίησης του εργατικού κινήματος όπως συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1930, μια εποχή που έχει πολλές ομοιότητες με τη σημερινή.

Η μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 είχε ως αποτέλεσμα την εκρηκτική αύξηση της ανεργίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Από το 1930 στην Ελλάδα άρχισαν να κλείνουν επιχειρήσεις. Η βιομηχανική παραγωγή και η οικοδομική δραστηριότητα μειώθηκαν, ενώ πολλά εργοστάσια λειτουργούσαν μόνο για κάποιους μήνες το χρόνο. Δεν ήταν μόνο η μείωση της απασχόλησης, τα χαμηλά μεροκάματα και η έλλειψη οποιασδήποτε πρόνοιας για τους ανέργους από την πλευρά του κράτους, αλλά περισσότερο η ανέχεια και το επιτακτικό ζήτημα επιβίωσης που δημιουργούσαν εκρηκτικές συνθήκες. Όποιος έχανε τη δουλειά του δεν μπορούσε καν να επιβιώσει. Οι φτωχοί άρπαζαν από τους φούρνους καρβέλια και το έβαζαν στα πόδια.

Στα 1930-’31 ξέσπασαν οι πρώτες μεγάλες απεργίες που έβαζαν στα αιτήματά τους επιτακτικά το θέμα της ανεργίας, ζητώντας την εξασφάλιση εργασίας, τη χορήγηση επιδομάτων ανεργίας (ή την αύξησή τους, σε όποιους κλάδους είχαν κατοχυρωθεί από προηγούμενους αγώνες, όπως οι καπνεργάτες). Πλάι στα σωματεία, η έκταση της ανεργίας έκανε επιτακτική την οργάνωση των ίδιων των ανέργων. Δημιουργήθηκαν επιτροπές ανέργων όχι μόνο ανά κλάδο, αλλά και ανά πόλη ή γειτονιά. Η Ενωτική ΓΣΕΕ (που ελεγχόταν από τις δυνάμεις του ΚΚΕ) ενθάρρυνε τη δημιουργία των Επιτροπών, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι Αρχειομαρξιστές. Στις επιτροπές συγκεντρώνονταν άνεργοι, περιστασιακά εργαζόμενοι αλλά και εργαζόμενοι σε κλάδους που κινδύνευαν άμεσα να βρεθούν στην ανεργία. Σε συνεργασία με τα συνδικάτα διοργανώθηκαν συγκεντρώσεις, απεργίες και διαδηλώσεις.

Στα 1931 μεγάλα συλλαλητήρια κατά της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν στον Πειραιά, την Καβάλα, την Ξάνθη και στο τέλος του χρόνου σε ολόκληρη τη χώρα. Το 1932 έγιναν συνολικά 200 απεργίες και στις 23 Δεκεμβρίου διοργανώθηκαν σε πολλές πόλεις διαδηλώσεις για την ανεργία. Το 1933, σε συλλαλητήριο ενάντια στην απόλυση 3.000 εργαζόμενων από τη βιομηχανία του Λαναρά στη Νάουσα, η αστυνομία σκότωσε τέσσερις εργάτες. Δεν ήταν οι τελευταίοι: Όσο αυξανόταν η δυναμική του εργατικού κινήματος, η αντιμετώπιση από το κράτος με τα όπλα και τη στρατιωτική επιβολή ήταν η πιο συχνή απάντηση. Το 1934 έγιναν συνολικά 482 απεργίες με συμμετοχή 182.000 εργαζόμενων και παραπάνω από τις μισές κατέληξαν με νίκη των απεργών. Πολλά συλλαλητήρια κατέληξαν σε μαζικές συγκρούσεις με την αστυνομία: Τον Αύγουστο του 1935 χρειάστηκε η επιβολή του στρατιωτικού νόμου για να κατασταλεί η παλλαϊκή εξέγερση της πόλης του Ηρακλείου, που είχε περάσει στα χέρια των διαδηλωτών μετά το δολοφονικό χτύπημα της αστυνομίας στην απεργία των σταφιδεργατών.

Μέσα στις κινητοποιήσεις των σωματείων και των επιτροπών ανέργων σφυρηλατήθηκε σταδιακά η ενότητα της τάξης. Η τρομακτική ένταση της ανεργίας, που έπληξε σχεδόν όλους τους κλάδους των εργαζόμενων, και η οργάνωση των ανέργων ανά συνοικίες διακλαδικά οδήγησε στο σταδιακό ξεπέρασμα συντεχνιακών αιτημάτων και τη συνειδητοποίηση των κοινών συμφερόντων, ανεξάρτητα από τον κλάδο ή τον τρόπο απασχόλησης.

Η ως τότε πρακτική της προσπάθειας να υπερασπιστεί κάθε κλάδος τα δικά του ειδικά συμφέροντα και την αποκλειστική διάθεση θέσεων εργασίας, έχανε το νόημά της. Εμφανίστηκαν πρακτικές αλληλεγγύης προς τους άνεργους και τους απεργούς, ακόμη και από επαγγελματίες. Γενικεύτηκε η πρακτική της κατάληψης εργοστασίων. Οι γυναίκες και οι πρόσφυγες συμμετείχαν μαζικά στις κινητοποιήσεις. Ο δρόμος για τα γεγονότα του ’36 ήταν πλέον ανοιχτός...

Νέες μορφές διεκδίκησης

ΟΧΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥΣ

Μπορεί να μην ευοδώθηκαν στην Ελλάδα οι προσπάθειες για σωματεία ανέργων, όμως η συνδικαλιστική οργάνωση των αδιόριστων, των συμβασιούχων, των σταζιέρ, των επισφαλώς εργαζόμενων έχει και αυτή τη μορφή. Τα μέλη αυτών των σωματείων εξ ορισμού περνούν διαστήματα ανεργίας ανάμεσα στις συμβάσεις ή περιπλανώνται από εργοδότη σε εργοδότη. Η πάλη ενάντια στη «λήξη» των συμβάσεων, δηλαδή το πέταγμα στην ανεργία, και η διεκδίκηση μόνιμης εργασίας τα τελευταία χρόνια συγκρότησαν σημαντικά κινήματα και πέτυχαν νίκες. Η Πανελλήνια Ένωση Αδιόριστων Εκπαιδευτικών είναι ίσως το μόνο (και τυπικά) σωματείο με ιστορία αγώνων που συγκροτήθηκε και δρα ενάντια στην ανεργία των μελών του.

Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι μάχες ενάντια στις απολύσεις. Σε μια χώρα όπου το νομικό πλαίσιο επιτρέπει την απόλυση με διευθυντικό δικαίωμα, δηλαδή χωρίς καμία αιτιολόγηση, οι παραδειγματικές μάχες που έχουν δώσει σωματεία του ιδιωτικού τομέα, όπως ο Σύλλογος Βιβλίου - Χάρτου, ο ΣΕΦΚ, ο ΣΕΤΤΕΑ κ.λπ. και οι νίκες που έχουν κερδηθεί είναι πολύ σημαντικές.

Οι κινητοποιήσεις των απολυμένων του Λαναρά, των Λιπασμάτων και η απεργία στη Σέλμαν ενάντια στις απολύσεις που εξήγγειλε η εργοδοσία είναι μερικά ακόμη παραδείγματα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η στάση των υπόλοιπων εργαζόμενων απέναντι στους ελαστικά εργαζόμενους, τους απολυόμενους ή τους ανέργους. Η παρέμβαση της ριζοσπαστικής Αριστεράς έχει φέρει αποτελέσματα σε μια σειρά από χώρους (π.χ. εκπαίδευση, ΟΤΑ) για να ξεπεραστεί ο συνδικαλιστικός διαχωρισμός των εργαζόμενων με βάση τη σχέση εργασίας τους. Το αίτημα για μαζικούς διορισμούς στο δημόσιο σχολείο αποτελεί προμετωπίδα των εκπαιδευτικών κινημάτων για πολλά χρόνια και συμβάλλει στην ενοποίηση των συμφερόντων των μόνιμων, των αναπληρωτών και των αδιόριστων εκπαιδευτικών. Παραδειγματικός ήταν ο αγώνας των νοσοκομειακών γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού το φθινόπωρο του 2008, που δεν σταμάτησε στην ικανοποίηση των οικονομικών αιτημάτων, αλλά συνέχισε μέχρι να κατοχυρώσει διά νόμου την πρόσληψη χιλιάδων νέων γιατρών και νοσηλευτών στα δημόσια νοσοκομεία.

Η κατάσταση σήμερα αλλάζει, γιατί η ανεργία αποτελεί όλο και περισσότερο μακροχρόνια κατάσταση και όχι «διάλειμμα» μεταξύ συμβάσεων. Χρειάζονται νέες ενέργειες αλληλεγγύης και διεκδίκησης. Η παράσταση του ΣΕΦΚ στον ΟΑΕΔ Αγίας Παρασκευής για την έγκαιρη καταβολή του επιδόματος ανεργίας, χωρίς τηνŸ καθιερωμένη δίμηνη (τουλάχιστον) καθυστέρηση, και η νικηφόρα έκβαση είχε και αντιμετωπίστηκε με συγκινητικά θετική διάθεση από τους ανέργους. Με εκκίνηση τέτοιες εμπειρίες, μπορούμε να μετατρέψουμε τις καταθλιπτικές ουρές των ανέργων έξω από τα παραρτήματα του ΟΑΕΔ σε ζωντανά κύτταρα διεκδίκησης.